KANT'TA AHLAK VE DİN

Yıl 2015, Sayı: 62, 54 - 84, 15.12.2015

Lokman Çilingir

Öz

“Kant’ın pratik felsefesi bir yandan aktüelliğini muhafaza ederken
bir yandan da tartışmaların konusu olmaya devam etmektedir. Tartışmalar
özellikle ahlak felsefesinin temel dayanakları ve ahlak ile din arasındaki
ilişkinin mahiyetine dair meselelerde yoğunlaşmaktadır. Bu çerçevede ahlaki
eylemin temel motifinin ne olduğu; Kant’ın eleştiri öncesi ve sonrası
yazılarında farklı ilkeler belirleyip belirlemediği, bu ilkeler arasında geçişlerin
nasıl sağlandığı; ve nihayet dinin pratik felsefedeki sorunlu konumu
ile dinin ahlaki eylem ve amaçları belirlemede nasıl bir rol oynadığı bu
yazıda cevapları aranacak belli başlı sorular olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kant, ahlak, akıl, iman, ahlaki eylem

Ethics and Religion in Kant

Öz

Kant’s practical philosophy continues to be the subject of contemporary
debates on the one hand, while retaining the actuality. The debates
take place mostly around the basics of philosophy of ethics and the nature
of the relation between ethics and religion. Regarding this situation, this
paper attempts to focus on the following issues: What is basic motive for
moral action? Did Kant change his mind regarding ethical rules before and
after his Critiques? How is it possible to overcome the distance between
those ethical principles? What kind of problems can religion pose in practical
philosophy? What kind of role can religion play in determining moral
action and moral intention /telos?

Anahtar Kelimeler

Kant, ethics, reason, belief, moral action

Kaynakça

• • Kant’ın eserleri, Reflexionen (R) ve Eine Vorlesung über Ethik (Ethik) hariç, Wilhelm Weischedel tarafından 1983 yılında yapılan (ilk baskı 1964) on bantlık özel baskıya göre (orijinal baskı, başlık ve sayfa
• numaralarıyla birlikte kısaltılarak) alıntılanmıştır. Örneğin, Saf Aklın Eleştirisi (KrV, B 350) şeklinde kısaltılmıştır. Temellendirme ve Pratik Aklın Eleştirisi ise Türkçe çevirileri üzerinden aktarılmıştır:
• • R: Reflexionen (Akademie Ausgabe), Bd. XIV ff., 1902 ff.
• • Ethik: Eine Vorlesung über Ethik, Hrsg. v. G. Gerhardt, Frankfurt 1990.
• • De mundi: De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis 1770 (Dissertation).
• • KrV: Kritik der reinen Vernunft (A: 1781/B: 1787).
• • IGA: Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht 1784.
• • GMS: [Grundlegungsschrift] Grundlegung zur Metaphysik der Sitten 1785 (Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi[GMS], Çev. I. Kuçuradi, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları 1995).
• • MA: Mutmaßlicher Anfang der Menschen Geschichte 1786.
• • KpV: Kritik der praktischen Vernunft 1788 (Pratik Aklın Eleştirisi [KpV], Çev. I. Kuçuradi, F. Akatlı, Ü. Gökberk, 2. Baskı, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları 1994).
• • Gemeinspruch: Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein, taugt aber nicht für die Praxis 1793.
• • Rel: Religion innerhalb Grenzen der Vernunft (1793); RelPölitz= Pölitz’e göre Din Öğretisi.
• • MS-T: Die Metaphsik der Sitten-Tugendlehre 1797. II.
• • Albrecht, Michael (1978), Kants Antinomie der praktischen Vernunft, Hildesheim/New York.
• • Beck, L. White (1974), Kants ‘Kritik der praktischen Vernunft’. Ein Kommentar, München.
• • Çilingir, Lokman (2003), Umut Felsefesi, Elis Yayınevi, Ankara.
• • Çilingir, Lokman (2003), “Kant’ta Mutluluk Ahlaklılık İlişkisi”, Felsefe-logos, sayı 21, ss. 119-137.
• • Çilingir, Lokman (2005), Pratik Aklın Doğal Diyalektiği, Elis Yayınevi, Ankara.
• • Delekat, Friedrich (1969) Immanuel Kant. Historisch-kritische Interpretation der Hauptschriften, Heidelberg.
• • Düsing, Klaus (1971), “Das Problem des höchsten Gutes in Kants praktischer Philosophie”, in: Kant-Studien 62, ss. 5-42.
• • Ebbinghaus, Julius (1968), “Deutung und Missdeutung des kategorischen Imperativs”, in: Gesammelte Aufsätze, Vorträge und Reden, Darmstadt, ss. 80-96.
• • Geismann, Georg (2000), “Sittlichkeit, Religion und Geschichte in der Philosophie Kants”, in: Jahrbuch für Recht und Ethik, 8, ss. 437-531.
• • Herzog, J. Santos (2000), Die Bedeutung der Religion in Kants Moralphilosophie- Entwicklungsgeschichtliche Untersuchung, (Dissertation).
• • Konhardt, Klaus (1979), Die Einheit der Vernunft. Zum Verhältnis von theoretischer und praktischer Vernunft in der Philosophie Immanuel Kants, Königstein.
• • Körner, Stephan (1980), Kant, Göttingen.
• • Krüger, Gerhard (1967), Philosophie und Moral in der Kantischen Ethik, Tübingen.
• • Lutz-Bachmann, Matthias (2013), Grundkurs Philosophie. Ethik, Band 7, Stuttgart.
• • Messer, August (1929), Kommentar zu Kants ethischen und religionsphilosophischen Hauptschriften..., Leibzig.
• • Schiller, Friedrich (1999), “Über Anmut und Würde”, in: Gesammelte Werke V, Hrsg. R. Netolitzky, Stuttgart.
• • Silber, J. R. (1964), “Immanenz und Transzendez des höchsten Gutes bei Kant”, in: Zeitschrift für philosophische Forschung 18.
• • Wimmer, Reiner (1990), Kants kritische Religionsphilosophie, Berlin/ New York.