SEKÜLER ETİK MÜMKÜN MÜ? ALİYA İZZETBEĞOVİÇ’TE ETİĞİN SEKÜLER İMKANINA İLİŞKİN FELSEFİ BİR SORUŞTURMA

Yıl 2018, Sayı: 68, 83 - 109, 15.12.2018

Zübeyir Ovacık

Öz

Bütün bir düşünce tarihi boyunca merkezi bir tartışma alanı olarak etik, çok katmanlı ilişkiler
ağı içerisinde pek çok filozof tarafından ele alınmıştır. Klasik ve modern dönemlerde olduğu
gibi günümüzde de felsefi düşüncenin gündeminde olan etik, çeşitli açılardan özellikle de kaynağı
ve otonomluğu bağlamında tartışılmaya devam etmektedir. Etiğin kaynağı, evrenselleştirilebilirliği
ve otonomluğuna dair bir tartışmada farklı bağlamlarla Tanrı/din-ahlak ilişkisi
gündeme gelmektedir. Bu çalışma, etiğin imkânına dair bir konuşmayı hangi temeller üzerinden
gerçekleştirebileceğimizi, bunun yanı sıra dinden ve/ya Tanrı’dan bağımsız bir etikten söz
edilip edilemeyeceğini, bir başka ifadeyle etiğin otonomluğuna dair bir tartışmayı çağdaş İslam
düşüncesinin parlak bir ismi olan Aliya İzzetbeğoviç örneğinden sürdürmeyi amaçlamaktadır.
Çalışmanın başlığında özellikle etik kelimesinin tercih edilmesinin bu tartışmanın Aliya tarafından
modern dönemleri ve modern yöntemleri dikkate alarak gerçekleştirilen bir tartışma
olduğunu ima etmektedir. Bununla birlikte metin içerisinde etik ve ahlak arasında bir ayrıma
gidilmemektedir. Yaşadığı çağın bir ahlak krizine işaret ettiğinin farkında olan Aliya, etiğin natüralist,
yararcı ve duygucu yöntemlerle temellendirilemeyeceğini, olması gerekenler alanı olarak
etiğin ancak metafizik bir zeminden yükselebileceğini belirtmektedir. Aliya’ya göre ‘olması
gereken’lerin alanı olarak ideal bir düzleme yerleşen etik, olan ile arasında kapatılamayan bir
mesafeyi dikkate almayı, dolayısıyla, teori ile pratik arasında bir ayrım yapmayı gerekli kılmaktadır.
Bu çerçevede seküler etiğin imkânına dair bir tartışma yürüten Aliya, teorik olarak seküler
etiğe imkân tanımazken; pratikte bunun mümkün olabileceğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Aliya İzzetbegoviç, Etik, Ahlak, Seküler Etik, Dini Etik, Çağdaş İslam Düşüncesi

Is Secular Ethics Possible? A Philosophical Investigation Into The Possibility of Secular Ethics in Aliya Izzetbegovic

Öz

Throughout the history of thought, many philosophers have dealt with ethics as a central area
of discussion. Ethics, which is one of the main points of philosophical thinking, as in classical
and modern times, continues to be discussed in various aspects, especially in the context of its
source and autonomy. In a discussion of the source, universalisability and autonomy of ethics,
the relationship between God / religion and morality comes into question in different contexts.
This study aims to maintain a discussion about the possibility of ethics from the example of Alija
Izzetbeugovich, who is a bright name of contemporary Islamic thought. It also raises a debate
on the autonomy of ethics, in other words, whether or not an ethics independent from religion
and / or God. Especially the preference of the word “ethics” in the title of the study implies that
this discussion is made by Aliya by taking into account modern periods and modern methods.
However, there is no distinction between ethics and morals in the text. Aliya, who is aware of
the fact that his age is in a moral crisis, states that ethics cannot be based on naturalistic, utilitarian
and sentimental methods, ethics can only rise from a metaphysical basis. According to
Aliya, ethics, which is placed in ideal platform as field of things that must be (ought) makes it
necessary to take into account distance that can not be closed between current situation (is) and
itself, and to make distinction between theory and practice. Aliya, who makes a discussion on
the possibility of secular ethics, does not allow secular ethics in theory; but in practice,he says
it can be possible.

Anahtar Kelimeler

Aliya İzzetbegoviç, Ethics, Morals, Secular Ethics, Religious Ethics, Contemporary İslamic Thought

Kaynakça

• • Akarsu, Bedia, Immanuel Kant’ın Ahlak Felsefesi, İnkılâp Kitapevi Yayınları, İstanbul, 1999.
• • Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, İzmir İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İzmir, 2002.
• • Aydın, Mehmet S., Kant’ta ve Çağdaş İngiliz Felsefesinde Tanrı – Ahlak İlişkisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1991.
• • Badiou, Alain, Etik, Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme, çev.: Tuncay Birkan, Metis Yayınları, İstanbul, 2013.
• • Cevizci, Ahmet, “Ahlak ve Din”, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• • Cevizci, Ahmet, “Dünyevileşme”, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• • Cevizci, Ahmet, “Felsefi Antropoloji”, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayıncılık, İstanbul: 2005.
• • Delius, Harald, “Etik”, Günümüzde Felsefe Disiplinleri, derleyen/çeviren: Doğan Özlem, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2001.
• • Heinemann, Fritz, “Etik”, Günümüzde Felsefe Disiplinleri, derleyen/çeviren: Doğan Özlem, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2001.
• • Selâhattin Hilâv, 100 Soruda Felsefe El Kitabı, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1970.
• • İzzetbegoviç, Aliya, Doğu ve Batı Arasında İslam, Türkçesi: Salih Şaban, Nehir Yayınları, İstanbul, 2008.
• • İzzetbeğoviç, Aliya, Konuşmalar, trc. Fatmanur Altun, Rıfat Ahmetoğlu, Klasik Yayınları, İstanbul, 2011.
• • İzzetbeğoviç, Aliya, Özgürlüğe Kaçışım, Zindandan Notlar, trc. Hasan Tuncay Başoğlu, Klasik Yayınları, İstanbul, 2015.
• • İzzetbeğoviç, Aliya, Tarihe Tanıklığım, trc. Alev Erkilet, Ahmet Demirhan, Hanife Öz, Klasik Yayınları, İstanbul, 2011.
• • Türer, Celal, Ahlâktan Felsefeye Felsefeden Ahlâka, Dergâh Yayınları, İstanbul 2017.