AHLAK VE DİN EĞİTİMİNİN YAPISI VE YÖNTEMİ ÜZERİNE

Yıl 2020, Sayı: 72, 58 - 75, 15.12.2020

Lokman Çilingir

Öz

Bu yazının konusu, onlarca yıldır ülkemizde din dersleriyle aynı başlık altında sunulan ahlak derslerinin içeriği ve yöntemidir. Bu bağlamda ahlak (etik) ile din disiplinleri arasındaki ilişkinin sancılı doğası çözümlenmesi gereken önemli bir sorundur. Ahlak eğitimi ile din eğitimini buluşturan ortak amaç iyi/ideal insan yetiştirmektir. İyi insan çoğu zaman o iyi bir vatandaş olarak düşünülür fakat nitelikleri topluma ve çağa göre farklılıklar gösterir. Örneğin ülkemizde Tanzimat’tan günümüze ümmetçi ahlaktan milli ahlaka, seküler ahlaktan evrensel ahlaka doğru bir evrilme söz konusudur. Bu değişime koşut olarak da ahlaki eğitimin içeriğinde farklılaşmalara şahit oluruz. Ancak asıl mesele yöntem konusunda karşımıza çıkmaktadır. Zira ahlak dersleri orta öğretimde iyi insan ideali altında eklemlendiği din dersleri yüzünden uzunca bir süredir Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi başlığı altında geleneksel yöntemler dâhilinde sunulmaktadır. Üstelik ders programında doğrudan ahlaka ayrılan yer yüzde onları bulmamaktadır.

Bazı dönemlerde ise ahlak ve din dersleri aynı başlık altında birleştirilmemiş aksine ahlak dersleri ve özellikle ahlak felsefesi dersleri din derslerine alternatif veya rakip olarak görülmüştür. Ahlak felsefesi çoğu zaman milli ahlakı ve dini inançları kuşkuya düşüren veya en azından zayıflatan bir disiplin olarak algılanmıştır. İşte bu yazıda ahlak eğitiminin hangi saiklerle, nasıl bir program dâhilinde ve yöntemle verildiğinin genel bir değerlendirilmesi yapılacaktır. Bu çerçevede ahlak ile din arasındaki ilişkinin mahiyeti, bunun eğitim programlarına yansıması ve ahlaki ve dini değerlerin öğrencilere aktarılma yöntemi üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, din, ahlak ve din eğitimi, ahlakçı tavır

ON THE CONTENT AND METHOD OF MORAL AND RELIGIOUS EDUCATION

Öz

The topic of this paper is the content and the method of the moral education which is given with the religious education under the same title. On this context, the nature of the thorny relation between ethics and religion is a significant problem to be solved. The shared aim of moral and religious education is growing the good/ideal human being. The good human being is mostly regarded as a good citizen but the qualities differ according to the society and to the era. For example in our country, starting from Tanzimat reform era, there is an evolution from panislamic morality to national morality and from secular morality to universal morality. Consequently, in parallelism to these changes we witness changes in the content of moral education. However, the principal problem encounters us with regard to the method. The reason is that ethic courses in secondary education, because of the religious courses added to it under the ideal of good human being, have been given for a long time in classical methodical patterns under the title of Religious Culture and Moral Knowledge. What is more, ethics courses cover only ten percentage of the education program.
In some periods in history ethic and religious courses are not combined under one title, rather ethic courses, especially moral philosophy courses, are seen as the alternatives of or rivals to the religious courses. Moral philosophy is mostlyregarded as a profession which makes local morals and religious beliefs suspicious or at least weakened.Now in this paper a general evaluation on with which motives, according to which program and method moral education is given will be provided. On this context, the nature of the relation between morality and religion, its reflection in educational programs and the method of communicating moral and religious values to students will be tried to be demonstrated.

Anahtar Kelimeler

Morality, Religion, Moral and Religious Education, Moralistic Attitute

Kaynakça

• Akagündüz, Seval Yinilmez, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarından Günümüze Ders Kitaplarında Ahlak Eğitimi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 13, Sayı 26 (Güz 2017), ss. 149-180.
• Bailey, R., Barrow, Carr, R. D., ve C. McCarthy, C. (derl.), (çev. ed. H. Ünder), Eğitim Felsefesi Kılavuzu, Pegem Akademi Yayınevi, 2019.
• Chaney, David, Yaşam Tarzları, çev. İ. Kutluk, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara 1999.
• Çağrıcı, Mustafa, İslam Düşüncesinde Ahlak, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2113.
• Çilingir, Lokman, Pratik Felsefe, Elis Yayınları, Ankara 2018.
• Farabi, Kitâbü’l – Mille (çev. F. Toktaş, (Divân İlmî Araştırmalar içinde), Sayı 12, 2002/1, İstanbul 2002, s. 258, § 43.
• Habermas, Jürgen, Zwischen Naturalismus und Religion. Philosophische Aufsätze. Suhrkamp Taschenbuch Wissenschaft Verlag, Frankfurt/M. 2005.
• Kesgin, Safiye, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 52:1(2011), ss. 209-238.
• Öcal, Mustafa, Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’de Din Eğitimi, Düşünce Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2011.
• MEB, Temel Eğitim ve Ortaöğretimde Ahlak Dersleri Programı, Ankara, 1975.
• MEB, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi. Ahlak Gelişimi, Ankara, 2013.
• Onur, Bekir, Ortaöğretimde Ahlak Eğitimi Açısından Lise Son Sınıflarda Öğrenci-Eğitimci İlişkisini Belirleyen Koşulların Araştırılması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Ankara, 1976.
• Pfeifer, Volker (Hrgb.), Ethisch argumentieren. Eine Anleitung anhand von aktuellen Fallanalysen. Schöningh: Paderborn, 2009.
• Ragıb el-İsfahani, İslam’ın Ahlak İlkeleri. Çev. Abdi Keskinsoy, Trabzon: Beşikçi Yayınevi 1987.
• Turan, İbrahim, “Cumhuriyet Türkiyesi’nde Din Eğitimi Politikaları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/2 (Eylül 2019), ss. 269-292.
• Turan, İbrahim, “Değişen Toplumda Değerler Krizi ve Ahlak Eğitiminin Rolü”, 2. Uluslararası Güneysu Sempozyumu: Ahlaki Sorunlar Gençlik ve Değerler Eğitimi, Güneysu İlim Yayınları, Rize 2019, s.s 25-41.
• Turan, İbrahim ve Sancar, Faruk (ed.), Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Yayınları Samsun 2019.
• Tümer, Günay, “Çeşitli Yönleriyle Din”, AÜİFD, c.XXVIII (Ankara 1986), ss. 213-267.