BERGSON’UN GÜLME TEORİSİ: BİR CEZALANDIRMA MEKANİZMASI OLARAK GÜLME

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 74, 278 - 299, 15.12.2021

Berdan Kaya

Öz

İnsan ve insan dışındaki bazı primatlarda fiziksel uyaranların kullanılmasıyla gülme ortaya çıksa da insandaki gülme mizah oluşturabilmesi nedeniyle hem psikolojik hem toplumsal yanıyla kendine özgü bir yapıya sahiptir. Şempanze, goril gibi primatlarda gıdıklandıklarında ya da şaşkınlık anlarında ortaya çıkan gülmeyi insandaki gülmeden ayıran şey nedir, kısacası insan neye güler? Bergson’a göre gülünç bulduğumuz şeyler ve bu gülünç bulduğumuz şeylerin kullanıldığı mizah alanlarındaki gülme kişilerin kendi seçimleri değil toplumun gülünç bulduğu şeylerdir. Ona göre bireysel olarak bir durumu gülünç bulsak da aslında bu gülme öğrendiğimiz ve içinde yaşadığımız toplumun değerlerinin gülmesidir. Gülmenin çeşitli şekillerde ortaya çıkması ve sürekli deneyimlediğimiz bir durum olması nedeniyle genel durumları kapsayan gülme teorilerinde haklı ve haksız taraflar bulunabilir. Bu çalışmanın amacı Bergson’un teorisinde gülmeye bir cezalandırma mekanizması olarak bakılmasının nedeninin Bergson’un gülme teorisinin üstünlük düşüncesi üzerine kurulması olduğunu göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Bergson,, Gülme,, Gülünç,, Üstünlük,, Toplumsallık,

BERGSON’S THEORY OF LAUGHTER: LAUGHİNG AS PUNİSHMENT MECHANİSM

Öz

Even though primates, human laughter has a unique structure with its psychologically and social aspects due to its ability to create
humor. What distinguishes the laughter that occurs when tickled or in moments of astonishment in primates such as chimpanzees and gorillas from the laughter in humans? In short, what does a person laugh at? According to Bergson what we find funny and this, comedy elements, are things that society finds funny. Although we individualistically find a situation funny, it is the laugh of the values of the society that we learn in it and live in. Since laughing occurs in a variety of situations and is a situation we constantly experience, there may be valid aspects in all laughing theories. What we want to show in this study is that Bergson's view of laughter as a punishment mechanism is that Bergson's theory of laughter is based on the idea of superiority.

Anahtar Kelimeler

Bergson,, Laughter,, Funny,, Superiority,, Sociality,

Kaynakça

• Adorno, T. W. Minima Moralia. Çev. Orhan Koçak & Ahmet Doğukan İstanbul: Metis Yayınları, 2017.
• Akın, Banu Ayten & Yıldırım, Gökhan. “Komedide Kusurlu Fizyolojiye Gülmek: Konik Annalar (Komik Aynalar),” Art-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Cilt:14 Sayı:27, (Haziran2021) :316-330
• Baudelaire, Charles. Gülmenin Özü. Çev. İrfan YALÇIN. İstanbul: İris Yayıncılık, 1997
• Bergson, H. Ahlâkın ve Dinin İki Kaynağı. Çev. M. M. Yakupoğlu. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2013.
• Bergson, H. Gülme. Çev. D. Çetinkasap. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Bergson, H. Le Rire. Boulevard Saint-Germain: Ancienne Librairie Germer Baillière, 1900.
• Bergson, H. Madde ve Bellek. Çev. I. Ergüden. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2015.
• Bergson, H. Yaratıcı Tekâmül. Çev. M. Ş. Tunç. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Darwin, C. The Expression of the Emotions in Man and Animals. New York: Cambridge University Press, 2009.
• Deleuze, G. Bergsonculuk. Çev. H. Yücefer. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2014.
• Douglas, M. Selected Essays in Anthropology. New York: Taylor & Francis Routledge, 1999.
• Eco, Umberto. Gülün Adı. Çev. Şadan Karadeniz. İstanbul: Can Sanat Yayınları, 2015.
• Eker, G. Ö. Mizah Tanrıdan Bir Armağan Mı Yoksa Tanrı'nın Getirdiği Bir Ceza Yöntemi Mi? Sosyal Normların Yaptırımı Boyutunda Amerikan Kültüründe 'Sosyal Ceza Olarak Gülme’. Folklor / Edebiyat Dergisi. 23(92) (2017): 49-62.
• Hampes, V.P. The Relation Between Humor Styles and Empathy. Europe’s Journal of Psychology. 6.3(2006): 34-45.
• Hurley, M. M., Dennett, D. C. & Adams, R. B. Inside jokes: Using Humor to Reverse-Engineer the Mind. Cambridge, Mass: MIT Press, 2011.
• Kierkegaard, S. A. Kahkaha Benden Yana. Çev. Nedim Çatlı. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• Kulak, Önder. “Kültür Endüstrisinin Kıskacında Kültür”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2016
• Morreall, J. Gülmeyi Ciddiye Almak. Çev. Kubilay Aysevener & Şenay Soyer. İstanbul: İris Yayıncılık, 1997.
• Nietzsche, F. İyinin ve Kötünün Ötesinde. Çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Öztulay, Bilge. “H. Bergson’un Gülme Adlı Eseri Üzerinden Gülmenin Fenomenolojisi”. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2019
• Prusak, Bernard G. Le rire à nouveau: Rereading Bergson, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 62, No. 4(Autumn, 2004): 377-388.
• Sanders, B. Kahkahanın Zaferi. Çev. Kemal Atakay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları,2001.
• Şentürk, R. Gülme Teorileri. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.