ÇAĞDAŞ ANA AKIM ANALİTİK FELSEFEDE SEZGİLERİN OLUMSUZ ROLÜ ÜZERİNE

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 75, 118 - 138, 15.07.2022

Serdal Tümkaya

Öz

Analitik felsefe geçtiğimiz yüzyılın başlarında kendisini geleneksel felsefeden bir dizi derin farkla ayırt ederek kimliğini oluşturmaya çalışmıştı. Dakiklik, tutarlılık, öncüller ile sonucun berraklığı, aradaki çıkarımın açıklığı, mantıksal ve kavramsal analiz kuruluş döneminde erdem olarak görülüyor. Analiz kavramının kendisi, analiz edilen kavramdaki analiz-öncesi dönemde saklı kalmış hataları, çelişkileri ve diğer türlü sorunları ortaya çıkarmayı kapsar. Analitik felsefenin kurucularının ve erken dönem takipçilerinin yıkmaya çalıştıkları felsefelerden kendilerini kesin şekilde uzak tutmaya yarayacaktı bu sıraladığımız erdemler.
Son yarım asırda ise ana akım analitik metafizik, epistemoloji, dil ve zihin felsefelerinde sezgilerin merkezi bir role bürünmesiyle analitik felsefenin çağdaş savları yukarıda sıraladığım tüm erdemlerden uzaklaşarak, kendisinin bir asır önce kusur olarak gördüğü bir felsefe pratiğine doğru yol almaktadır. Bunun nedeni günümüz ana akım analitik felsefesinde kullanıldığı şekliyle rasyonel, apriori sezgilerin aynı birinci-şahıs perspektifinden çıkan düzeltilmez önermeler statüsünde ele alınıyor olmasıdır. Uzmanlar arasında sezgilerin sıklıkla çatışıyor olması ve sezgi çatışmasının ortaya çıktığı yerde artık argümanların susması analitik felsefenin bugününü, kuruluş ideallerinin karşına koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

analitik felsefe, sezgiler, sağlam argüman, metafelsefe, düzeltilmez önermeler, deneysel felsefe

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Bu makalenin çeşitli taslaklarını okuyarak çok değerli düzeltmeler ve eklemeler öneren ve zekice sorularıyla beni haftalarca döven sevgili dostlarım; Duygu Yıldırım (Stanford University), Berk Yaylım (ODTÜ), Yavuz Recep Başoğlu (CEU), Zühtücan Soysal (ODTÜ), Ahmet Aktaş (Pantheon-Sorbonne University), Tolgahan Toy (ODTÜ), Mustafa Efe Ateş (MSKÜ) ve Ali Bilge Öztürk (Akdeniz Üniversitesi). Bu arkadaşlarımın bir kısmı sadece çok eski bir taslağı gördüler ama zaten ana iskelet hiç değişmedi. Diğerleri, bu çalışmamın gördüğünüz son halini ancak kısmen okuyabildi. Dolayısıyla kalan tüm mantık, bilgi ve yazım hataları bana aittir.

On the Subversive Role of Intuitions in Contemporary Mainstream Analytic Philosophy

Öz

At its inception at the beginning of the last century, analytic philosophy distinguished itself from the then traditional philosophy to gain an identity. Precision, coherence, the clarity of premises and conclusions, rigor of inference, and logical (or conceptual) analysis were seen, by the founder fathers and early proponents of analytic philosophy, as virtues that distinguished analytic philosophy from traditional philosophy. The very notion of analysis includes the pointing the contradictions, mistakes, and other sorts of problems lying within a concept.
In the last half century, in mainstream analytic metaphysics, epistemology, and the philosophy of language and mind, by virtue of the central role played by intuitions in argumentation, analytic philosophers’ arguments have begun to withdraw themselves from the virtues mentioned above to the extent that they are now closer to the vices of traditional philosophy. This is due to the current practice of regarding intuitions as something with the same epistemological status with the incorrigible and first-person mental states such as pain perception. The so-called clash of intuitions and the silence of arguments whenever this clash becomes apparent put the current state of mainstream analytic philosophy at odds with the ideals of its founders.

Anahtar Kelimeler

analytic philosophy, intuitions, sound argument, metaphilosophy, incorrigible propositions, experimental philosophy

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• "Intuition, N. (2020). OED Online. September 2020. Oxford University Press. https://oed.com/view/Entry/98794?redirectedFrom=intuition& (accessed October 03, 2020). adresinden erişildi.
• Andow, J. (2015). How “intuition” exploded. Metaphilosophy, 46(2), 189–212.
• Bourget, D. ve Chalmers, D. (2014). What do Philosophers Believe? Philosophical Studies, 170(3), 465–500. doi:10.1007/s11098-013-0259-7
• Çitil, A. (2012). Çağdaş Felsefe-I. (S. Akıncı, Ed.). Eskişehir: Açıköğretim Fakültesi Yayını.
• Cottingham, J. G. (1993). A Descartes Dictionary. Oxford, OX, UK ; Cambridge, Mass., USA: Blackwell.
• Descartes, R. (1985). The Philosophical Writings of Descartes. (J. Cottingham, R. Stoothoff ve D. Murdoch, Çev.) (C. I). Cambridge: Cambridge University Press.
• Gendler, T. S. ve Hawthorne, J. (2002). Introduction: Conceivability and Possibility. T. S. Gendler ve J. Hawthorne (Ed.), Conceivability and Possibility içinde (ss. 1–70). Oxford: Clarendon Press.
• Gettier, E. L. (1963). Is Justified True Belif Knowledge? Analysis, 23(6), 121–123.
• Güven, Ö. (2015). Analitik Felsefenin Tanımlayıcı Özellikleri Üstüne. Kutadgubilig, 0(28), 11–24.
• Hannon, M. (2018). Intuitions, reflective judgments, and experimental philosophy. Synthese, 195(9), 4147–4168. doi:10.1007/s11229-017-1412-1
• Henrich, J., Heine, S. J. ve Norenzayan, A. (2010). The weirdest people in the world? The Behavioral and brain sciences, 33(2–3), 61–83; discussion 83-135. doi:10.1017/S0140525X0999152X
• Hume, D. (1990). Bilgi ve Olasılık. Felsefe Tartışmaları, (7), 9–32.
• Irzık, G. (1989). Nedensellik Kuramları-2. Felsefe Tartışmaları, (6), 64–81.
• Jackson, F. (1982). Epiphenomenal Qualia. The Philosophical Quarterly, 32, 127–136. doi:10.2307/2960077
• Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. New York: Farrar, Straus and Giroux.
• Kirk, R. (2015). Zombies. (E. N. Zalta, Ed.)The Stanford Encyclopedia of Philosophy. http://plato.stanford.edu/archives/sum2015/entries/zombies/ adresinden erişildi.
• Kripke, S. (1980). Naming and Necessity. Blackwell.
• Kripke, S. (1987). Ad Verme ve Zorunluluk. Felsefe Tartışmaları, 1, 22–36.
• Kuşçu, E. S. (2016). Analitik Felsefe: Dile Dönüşten Ontolojiye Dönüşe. Kutadgubilig, 0(31), 117–140.
• Kuşçu, E. S. (2017). Güncel Analitik Felsefenin Ontolojisinde Yeni-Aristotelesçilik: Gerçekten Yeni mi? Kutadgubilig, 0(34), 631–657.
• Mizrahi, M. (2021). Your Appeals to Intuition Have No Power Here! Axiomathes, 69–70. doi:10.1007/s10516-021-09560-9
• Nagel, T. (1979). Mortal Questions. Cambridge, Mass.: Cambridge University Press.
• Nahmias, E., Morris, S., Nadelhoffer, T. ve Turner, J. (2005). Surveying Freedom: Folk Intuitions about free will and moral responsibility. Philosophical Psychology, 18(5), 561–584. doi:10.1080/09515080500264180
• Özer, Ö. ve Sol, A. (2019). From Moral Intuitions to Free Will Intuitions: A Dual Interacting-Process Model. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 9(4), 881–897.
• Pauen, M. (2011). Materialism, Metaphysics, and the Intuition of Distinctness. Journal of Consciousness Studies, 18(7–8), 71–98.
• Preston, A. (2015). Intuition in Analytic Philosophy. Teorema, 34(3), 37–55.
• Pust, J. (2017). Intuition. (E. N. Zalta, Ed.)The Stanford Encyclopedia of Philosophy. https://plato.stanford.edu/archives/sum2017/entries/intuition/ adresinden erişildi.
• Richard, M. (2015). Concepts and Intuitions. Analytic Philosophy, 1–13. doi:10.1093/acprof:oso/9780198747130.003.0007
• Ross, D., Ladyman, J. ve Spurrett, D. (2007). In Defense of Scientism. Every Thing Must Go: Metaphysics Naturalized içinde (ss. 1–65). New York, N.Y.: Oxford University Press.
• Rust, J. ve Schwitzgebel, E. (2013). Ethicists’ and Nonethicists’ Responsiveness to Student E-mails: Relationships Among Expressed Normative Attitude, Self-Described Behavior, and Empirically Observed Behavior. Metaphilosophy, 44(3), 350–371. doi:10.1111/meta.12033
• Sayan, E. (y.y.). Kıta Felsefesi — Bilim ve Akla Muhalefet Çabasındaki Bir Felsefe Geleneğinin Eleştirisi. https://www.academia.edu/22027426/KITA_FELSEFESİ_BİLİM_VE_AKLA_MUHALEFET_ÇABASINDAKİ_BİR_FELSEFE_GELENEĞİNİN_ELEŞTİRİSİ adresinden erişildi.
• Sayan, E. (2012). Analitik Zihin Felsefesinin Temel Problemlerine Bir Bakış. Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi, (19), 37–54. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/271953 adresinden erişildi.
• Sayan, E. (2015). Pozitivizm Eleştirisi mi, Bilim ve Akıl Düşmanlığı mı? https://www.youtube.com/watch?v=L9cao5hSgIM adresinden erişildi.
• Shieber, J. (2010). On the nature of thought experiments and a core motivation of experimental philosophy. Philosophical Psychology, 23(4), 547–564. doi:10.1080/09515089.2010.506006
• Spinoza, B. de. (2009). The Ethics. (R. H. M. Elwes, Çev.) (eBook.). The Project Gutenberg. https://www.gutenberg.org/files/3800/3800-h/3800-h.htm#chap02 adresinden erişildi.
• Vaesen, K., Peterson, M. ve Van Bezooijen, B. (2013). The Reliability of Armchair Intuitions. Metaphilosophy, 44(5), 559–578. doi:10.1111/meta.12060
• Weinberg, J. M., Gonnerman, C., Buckner, C. ve Alexander, J. (2010). Are philosophers expert intuiters? Philosophical Psychology, 23(3), 331–355. doi:10.1080/09515089.2010.490944
• Williamson, T. (2004). Philosophical ‘Intuitions’ and Scepticism about Judgement. Dialectica, 58(1), 109–153. doi:10.1111/j.1746-8361.2004.tb00294.x
• Williamson, T. (2011). Felsefe Felsefesi Nedir? Felsefe Tartışmaları, (46), 1–17.
• Wittgenstein, L. (2013). Tractatus Logico Philosophicus. (O. Aruoba, Çev.) (7. bs.). İstanbul: Metis.
• Woolfolk, R. L. (2013). Experimental Philosophy: A Methodological Critique. Metaphilosophy, 44(1–2), 79–87. doi:10.1111/meta.12016