Düzeltme: ÇOCUKLARLA FELSEFE KONUSUNDA TÜRKİYE’DE YAPILMIŞ AKADEMİK ÇALIŞMALARIN İÇERİK ANALİZİ

Yıl 2022, Sayı: 76, 105 - 134, 13.12.2022

Fatmanur Budak Durmuş , Muhittin Çalışkan

Öz

Bu araştırma, çocuklarla felsefe konusunda, Türkiye’deki üniversitelerin enstitülerinde tamamlanan lisansüstü tezleri ve Türkiye adresli dergilerde yayımlanmış makaleleri incelemeyi amaçlayan betimsel bir içerik analizidir. Çocuklarla Felsefe Konulu Tezleri ve Makaleleri Sınıflama Formuyla toplanan veriler SPSS 26.0 ve MAXQDA 22 programlarıyla analiz edilmiştir. Araştırma şu bulgulara ulaşılmıştır: Çocuklarla felsefe konusunda Türkiye’de yapılan araştırmaların sayısı son beş yılda artış göstermiştir. Bu konuda daha çok makale yazılmıştır. Doktora tezi en az yapılan çalışma türüdür. Çalışmalarda en çok kuramsal açıklamalara odaklanılmıştır. Çalışmalar genellikle alanyazın / derleme çalışmasıdır. Alanyazın / derleme dışındaki çalışmalar nitel ve nicel yöntemlerle gerçekleştirilmiştir. Karma yöntem ise en az tercih edilen yöntemdir. Çalışmalarda çoğunlukla yarı deneysel, durum çalışması ve eylem araştırması desenleri tercih edilmiştir. Çalışmalar genel olarak okul öncesi ve ilkokul kademelerinde, 11-100 katılımcıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmaların uygulama süresi genellikle 8-14 hafta arasındadır. Çalışmalarda veri toplama aracı olarak görüşme formu sıklıkla kullanılmıştır. Çalışmalarda en çok nitel veri analiz yöntemleri kullanılmıştır. Bunu nicel veri analiz yöntemleri izlemektedir. Hem nitel hem de nicel analiz yöntemlerinin birlikte kullanılması en az tercih edilen analiz yöntemi olmuştur. Çalışmalarda nitel analiz yöntemlerinden içerik analizi en çok tercih edilen teknik olmuştur. Nicel verilerin analizinde ise t testi, Mann Whitney U gibi teknikler başta olmak üzere anlam çıkartıcı istatistikî teknikler kullanılmıştır. Uygulama yapılan çalışmaların hemen hemen yarısı okul öncesinde gerçekleştirilmiştir. Diğer çalışmaların yarısından fazlası bir dersin içeriğinden bağımsız olarak gerçekleştirilmiştir. Bir dersin içeriğiyle birlikte çocuklarla felsefe etkinliklerinin gerçekleştirildiği çalışma sayısı ise çok azdır. Çocuklarla felsefe etkinliklerinin gerçekleştirildiği çalışmaların büyük çoğunluğunda uygulamalarda bir yöntem takip edilmemiştir. Sadece üç çalışmada çocuklarla felsefe etkinlikleri bir yönteme göre yapılandırılmıştır. Çalışmaların önerileri çoğunlukla yeni araştırmalar yapılması olmuştur. Uygulamaya yönelik öneriler ise çocuklarla felsefe konusunda uygulamalarının yaygınlaştırılması, farkındalığın artırılması ve çocuklarla felsefe etkinliklerinin daha planlı, programlı, sistematik olması şeklindedir. Sonuç olarak, Türkiye’de çocuklarla felsefe konusunda daha çok araştırma yapılmasına ihtiyaç vardır. Yeni araştırmalar çocuklarla felsefe etkinliklerini uygulayan / değerlendiren ve çocuklarla felsefe etkinliklerinin eleştirel düşünme becerisi üzerindeki etkisini inceleyen, özellikle “Çocuklar felsefe yapabilir mi?” sorusunu cevaplamak amacıyla nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen, çocuklarla felsefe yapma yöntemlerinden birini uygulayan ve bu yöntemi değerlendiren araştırmalar olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Çocuklarla felsefe, Çocuklar için felsefe, Çocuklarla felsefe eğitimi, Çocuklar ve felsefe, İçerik analizi

Düzeltme: A Content Analysis of Academic Studies on Philosophy with Children in Turkey

Öz

This research is a descriptive content analysis aiming to examine the theses completed at the institutes of universities in Turkey and the articles published in Turkish academic journals regarding philosophy with children. The data collected with Classification Form of Theses and Articles on Philosophy with Children were analyzed with SPSS 26.0 and MAXQDA 22 programs. The research has reached the following findings: The number of studies conducted in Turkey on philosophy with children has increased in the last five years. More articles have been written on this subject. The doctoral dissertion is the least conducted type of study. Most of the studies have focused on theoretical explanations. Studies are generally literature review. Studies other than literature review were carried out with qualitative and quantitative methods.The mixed method is the least preferred method. In the studies, mostly quasi-experimental, case study and action research designs were preferred. The studies were generally carried out at pre-school and primary school levels, with 11-100 participants. The duration of the philosophical activities is usually between 8-14 weeks. The interview form was frequently used as a data collection tool in the studies. In the studies, qualitative data analysis methods were mostly used. This is followed by quantitative data analysis methods. The use of both qualitative and quantitative analysis methods together has been the least preferred analysis method. Content analysis, one of the qualitative analysis methods, has been the most preferred technique in the studies. In the analysis of quantitative data, inferential statistical techniques, notably techniques such as t test and Mann Whitney U, were used. This is followed by quantitative data analysis methods. Almost half of the applied studies were carried out in pre-school. More than half of the other studies were carried out independently of course content. The number of studies in which philosophy activities with children were carried out together with any course content is very few. In most of the studies in which philosophy activities with children were carried out, a method was not followed in practice. Philosophy activities with children were designed according to a method in only three studies. The recommendations of the studies were mostly for conducting new research. Suggestions for practice are the generalization of practices on philosophy with children, raising awareness, and more planned, programmed and systematic activities for philosophy with children. In conclusion, there is a need for more research on philosophy with children in Turkey. New research should be the studies which are carried out with the qualitative research method in order to examine the effects of philosophy activities with children on critical thinking skills, answer the question especially “Can children do philosophy?” and the studies which apply one of the methods of philosophy with children and evaluate this method.

Anahtar Kelimeler

Philosophy with children, Philosophy for children, Philosophy education with children, Children and philosophy, Content analysis

Kaynakça

• Alkın-Şahin, S. ve Tunca, N. (2015). Felsefe ve eleştirel düşünme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 192-206.
• Akkocaoğlu Çayır, N. (2015). Çocuklar için felsefe eğitimi üzerine nitel bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Benade, L. (2011). Philosophy for children (P4C): A New Zealand school-based action research case study. New Zealand Journal of Teachers’ Work, 8(2), 141-155.
• Booy, H. (2013). Philosophy in primary schools - Developing teachers' manuals for different age groups [Unpublished Master’s thesis]. University of Amsterdam.
• Boyacı, N. H., Karadağ, F. ve Gülenç, K. (2018). Çocuklar için felsefe / Çocuklarla felsefe: Felsefi metotlar, uygulamalar ve amaçlar. Kaygı, 31, 145-173. https://doi.org/10.20981/kaygi.474657
• Boyraz, C. (2019). İlkokulda çocuklarla felsefe uygulamaları: Bir eylem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Cassidy, C. ve Christie, D. (2013). Philosopy with children: Talking, thinking and learning together. Early Child Development and Care, 183(8), 1072-1083. http://doi.org/10.1080/03004430.2013.773509
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çalışkan, M. ve Serçe, H. (2018). Türkiye’de eğitim alanındaki eylem araştırması makaleleri: Bir içerik analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 19(1), 57-79.
• Çiçek, H. (2017). Felsefeyle çocuk çocukla felsefe. Çocuk ve Medeniyet, 2(4), 51-59.
• Çiltaş, A. (2012). 2005-2010 yılları arasında matematik eğitimi alanında Türkiye’de yapılan yüksek lisans ve doktora tez çalışmalarının içerik analizi. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(7), 211-228. https://doi:10.9761/JASSS235
• Çiltaş, A., Güler, G. ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Çotuksöken, B. (2013). Düşünme eğitiminin güncel durumu ve sorunları. B. Çotuksöken ve H. Tepe (Ed.), Çocuklar için felsefe eğitimi (s.35-48) içinde. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Demirtaş, V. Y., Karadağ, F. ve Gülenç, K. (2018). Levels of the questions formulated by preschool children during the philosophical inquiry process and the qualities of the answers: philosophy with children, International Online Journal of Educational Sciences, 10(2), 277-294. https://doi:10:15345/iojes.2018.02.019
• Direk, N. (2020). Filozof Çocuk (8.baskı). Pan Yayıncılık.
• Direk, N. (2021). Çocuklar için Felsefe’yi Türkiye’ye getiren isim: Nuran Direk. https://www.felsefegundem.com adresinden 1 Aralık 2021 tarihinde alınmıştır.
• Dirican, R. (2017). Çocuklarla felsefeye varoluşsal bir bakış. Çocuk ve Edebiyat, 2(4), 167-177.
• Dirican, R. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarına uygulanan felsefe eğitimi etkinliklerinin çocukların felsefi tutum ve davranışlarına etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dirican, R. ve Deniz, Ü. (2019). Felsefe etkinliklerinin okul öncesi dönem çocukların felsefi tutum ve davranışlarına etkisinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 421-430. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3625
• Droit, R. P. (2014). Çocuklarla felsefe sohbetleri (2. Baskı). (A. Karakış, Çev.). Say Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 2014)
• Erdoğan, P. (2018). Çocuklarla felsefe yaklaşımının düşünsel, tarihi ve sosyal temelleri üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Farahani, M. F. (2014). The study on challenges of teaching philosophy for children. Social and Behavioral Sciences, 116, 2141-2145. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.01.534
• Fisher, R. (2001). Philosophy in primary schools: Fostering thinking skills and literacy. Reading, 35(2), 67-73. https://doi:10.1111/1467-9345.00164
• Freire, P. (2019). Ezilenlerin pedagojisi: Genişletilmiş 50.yıl özel basımı ek önsöz ve söyleşilerle (D. Hattatoğlu ve E. Özbek, Çev.). Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 1968).
• Funston, J. (2017). Toward a critical philosophy for children. PSU McNairScholars Online Journal, 11(1), 1-17. https://doi.org/10.15760/mcnair.2017.05
• Gorard, S., Sıddıqui, N. ve See, B. H. (2016). Can ‘Philosophy for Children’ improve primary school attainment? Journal of Philosophy of Education, 51(1), 5-22. https://doi.org/10.1111/1467-9752.12227
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M., ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye’deki eğitim araştırmalarında eğilimler. Bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 443-460.
• Göktaş, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, Ö., Yıldırım, G. ve Reisoğlu, İ. (2012). Türkiye’de eğitim teknolojileri araştırmalarındaki eğilimler: 2000-2009 dönemi makalelerinin içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 177-179.
• Gregory, M. (2008). Philosophy for Children: Practitioner Handbook. IAPC Publication.
• Gür, Ç. (2011). Çocuklar için felsefe. 2nd International Conference on New Trends in Education and Their Implications (s. 1312-1318) içinde. Siyasal Kitabevi.
• Hazır Bıkmaz, F., Aksoy, E., Tatar, Ö. ve Atak Altınyüzük, C. (2013). Eğitim programları ve öğretim alanında yapılan doktora tezlerine ait içerik çözümlemesi (1974-2009). Eğitim ve Bilim, 38(168), 288-303.
• Işıklar, S. (2019). Çocuklar için felsefe eğitim programının 5-6 yaş çocuklarda felsefi sorgulama yoluyla eleştirel düşünme ve problem çözme becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi.
• İlhan Tunç, A. (2017). Çocuklarla felsefe. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 2, 71-89.
• İyi, S. (2013). Öğretmen Eğitimi. B. Çotuksöken ve H. Tepe (Ed.), Çocuklar için felsefe eğitimi (s. 182- 189) içinde. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Jackson, T. E. (2012). Home Grown. Educational Perspectives, 44, 3-7. https://doi.org/10.5840/thinking2004171/211
• Karakaya, Z. (2006a). Çocuk felsefesi ve çocuk eğitimi, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(1), 23-37.
• Karakaya, Z. (2006b). Günümüz çocuk edebiyatında seçilmiş çocuk felsefesi örnekleri, Türkoloji Dergisi, 2, 21-39. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.14
• Karadağ, F. ve Demirtaş, V.Y. (2018). Çocuklarla felsefe öğretim programının okul öncesi dönemdeki çocukların eleştirel düşünme becerileri üzerinde etkililiği. Eğitim ve Bilim, 43(195), 19-40. https://doi.org/10.15390/EB.2018.7268
• Karasu, F. Z. (2018). İlkokul çocuklarıyla felsefe yapmak üzerine nitel bir çalışma: Dördüncü sınıf örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Kaya, B. N. (2020). Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde çocuklar için felsefe: Bir eylem araştırması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Kennedy, D. (2012). Lipman, Dewey and the community of philosophical inquiry. Education and Culture, 2(28), 36-53.
• Kızıltan, Ö. ve Dombaycı, M. A. (2020). Çocuk ve felsefe ilişkisi açısından dört katlı düşünme modeli. Dört Öge, 9(17), 1-23.
• Kitchener, R. (1990). Do children think philosophically? Metaphilosophy, 21(4), 416-431. https://doi:10.1111/j.1467-9973.1990.tb00541.x
• Kuçuradi, I. (2013). Türkiye’de Felsefe Eğitimi. B. Çotuksöken ve H. Tepe (Ed.), Çocuklar için felsefe eğitimi (s. 18-21) içinde. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Lipman, M. (1976). Philosophy for children. Metaphilosophy, 7(1), 17-39. https://doi.10.1111/j.1467-9973.1976.tb00616.x
• Lone, J. M. (2013). Philosophical sensitivity. Metaphilosophy, 44(1-2), 171–186. http://doi:10.1111/meta.12018
• Lone, M. J. (2020). Filozof çocuk (6. Baskı). (G. Arıkan, Çev.). Solo Yayınları. (Orijinal eserin basım tarihi 2017).
• Matthews, G. B. (1994). The philosophy of childhood. Cambridge: Harvard University Press.
• McCall, C. C. (1989). Young children generate philosophical ideas, Thinking: The Journal of Philosophy for Children, 8(2), 22-41. https://doi.org/10.5840/thinking19898223
• McCall, C. C. (2017). Düşünmeyi dönüştürmek. İlk ve orta sınıflarda felsefi sorgulama (1. Baskı). (K. Gülenç ve N. P. Boyacı, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık (Orijinal eserin yayın tarihi 2009).
• Mizell, K. (2015). Philosophy for children, community of ınquiry and human rights education. Child and Philosophy, 11(22), 319-328.
• Murris, K. (2000). Can children do philosophy? Journal of Philosophy of Education, 34(2), 261-279. https://doi.org/10.1111/1467-9752.00172
• Mutlu, B. (2017). Çocuklukta ve çocukça felsefe yapmak. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 2, 19-49.
• Okur, M. (2008). Çocuklar için felsefe eğitim programının altı yaş grubu çocuklarının atılganlık, işbirliği ve kendini kontrol sosyal becerileri üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• O’Riordan, N. (2015). Implementing P4C in the primary classroom: Some fuzzy predictions. Journal of Philosophy in Schools, 2(2), 30-47. http://doi.org/10.21913/jps.v2i2.1270
• Önal, M. (2017). Çocukça felsefe yapmak ya da düşünme ve felsefe dersine hazırlanmak. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 2, 61-69.
• Özkan, B. (2020). Çocuklar için felsefe neden önemlidir? Ulusal Eğitim Akademi Dergisi, 4(1), 49-61. https://doi.org/10.32960/uead.696440
• Pekkarakaş, E. (2020). Okul öncesi eğitim döneminde çocuklar için felsefe eğitiminin öğrencilerin yaratıcılık düzeyine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İzmir Demokrasi Üniversitesi.
• Saban, A. (2009). Çoklu zekâ kuramı ile ilgili Türkçe çalışmaların içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 833-876.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M. ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173), 430-453.
• Scholl, R. (2014). “Inside-out Pedagogy”: Theorising pedagogical transformation through teaching philosophy. Austrlian Journal of Teacher Education, 39(6), 89-106. https://doi.10.14221/ajte.2014v39n6.5
• Scholl, R., Nichols, K. ve Burgh, G. (2009). Philosophy for children: Towards pedagogical transformation. Australian Teacher Education, 1-14. https://doi.10.13140/2.1.4521.8566
• Sormaz Öğüt, F. (2019). Felsefi düşünmenin önemi ve çocuklar için felsefe [Yayımlanmamış doktora tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Soysal, Y. ve Pullu, A. (2020). Söylem-biliş ilişkileri bağlamında çocuklar için felsefe: Söylem analizi yaklaşımı. İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 29-73.
• Sözbilir, M., Kutu, H. ve Yaşar, M. D. (2012). Science education research in Turkey: A content analysis of selected features of papers published. J. Dillon ve D. Jorde (Ed.), The World of Science Education: Handbook of Research in Europe (s. 341-374) içinde. Sense Publishers.
• Splitter, J. L. (1995). On the theme of “teaching for higher order thinking skills”. Inquiry: Critical Thinking Across the Disciplines, 14(4), 52-65.
• Splitter, J. L. (2014). Preparing teachers to “teach” philosophy for children. Journal of Philosophy in Schools, 1(1), 89-106.
• Tankut, T. (2013). Çocuk Edebiyatı Çocukta Felsefe Sevgisi Uyandırabilir mi? B. Çotuksöken ve H. Tepe (Ed.), Çocuklar için felsefe eğitimi (s. 113-117) içinde. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Taş, I. (2017). Çocuklar için felsefe eğitim programının 48-72 aylık çocukların zihin kuramı ve yaratıcılıklarına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Taşdelen, V. (2007). Philosophy education: In pursuit of a life. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2), 277-294. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000174
• Taşdelen, V. (2014). Felsefenin gülümseyen yüzü: Çocuklarla felsefe. Türk Dili, 14(4), 562-568.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). Sözel, yazılı ve diğer materyaller için içerik analizi ve uygulama örnekleri (1. Baskı). Epsilon Yayıncılık.
• Tepe, H. (2013). UNESCO Verileri Işığında Dünya’da Çocuklar için Felsefe. B. Çotuksöken ve H. Tepe (Ed.). Çocuklar için felsefe eğitimi (s. 77-94) içinde. Türkiye Felsefe Kurumu.
• Turgeon, W. (2013). Teachers bringing philosophy into the classroom. S. Goering, N. Shudakand ve T. E. Wartenberg (Ed.), Philosophy in Schools: An Introduction for Philosophers and Teachers (s. 9-20) içinde. Routledge.
• Ülper Oktar, S. (2019). Çocuklarla felsefe üzerine bir inceleme. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(17), 45-66.
• van der Leeuw, K. (1993). Experiences with Kio & Gus. Thinking: The Journal of Philosophy for Children, 11(1), 31-38. https://doi.org/10.5840/thinking199311132
• van der Leeuw, K. (1998). Wie kinder rechnen [How children calculate]. Thinking: The Journal of Philosophy for Children, 14(2), 48-49. https://doi.org/10.5840/thinking199814210
• Vansieleghem, N. ve Kennedy, D. (2011). What is philosophy for children, what is philosophy with children– after Matthew Lipman? Journal of Philosophy of Education, 45(2), 171-182. https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2011.00801.x
• Wartenberg, T. E. (2020). Küçük çocuklar için büyük fikirler-çocuk edebiyatıyla felsefe öğretimi (2. basım). (S. Kurtar ve A. K. Gülen, Çev.). Sentez Yayıncılık (Orijinal eserin basım tarihi 2009).
• White, J. (1992). The roots of philosophy. Royal Instute of Philosophy Supplement, 33, 73-88. https://doi.10.1017/S1358246100002277
• Yalçın, S., Yavuz, Ç. H. ve Dibek, M. İ. (2015). En yüksek etki faktörüne sahip eğitim dergilerindeki makalelerin içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(182), 1-28. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4868
• Yan, S., Walters, M. ve Wang, C.C. (2018). Meta-Analysis of the effectiveness of Philosophy for Children programs on students’ cognitive outcomes. Analytic Teaching and Philosophical Praxis, 39(1), 13-33.
• Yılmaz, K. (2021). Sosyal bilimlerde ve eğitim bilimlerinde sistematik derleme, meta değerlendirme ve bibliyometrik analizler. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1457-1490. https://doi.org/10.33206/mjss.791537