"BİR ÇÖZÜM OLARAK" SKEPTİSİZMİN HUME FELSEFESİNDE YENİDEN KURULMASI

Yıl 2023, Sayı: 77, 281 - 306, 06.08.2023

Bilgehan Özçelik , Gülüse Aksoy

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1299019

Öz

İnsan, kendisinin de bir parçası olduğu dış dünya ile ilişki kurarken, doğasının ona çizdiği sınırlar içinde hareket etmeye yazgılıdır. Dış dünyayla ilişkilenme, bilgilenmenin en doğrudan hali ile sağlanan biçiminde, insan yaşamını kolaylaştırdığı sürece genel anlamda sorgulamaya kapalıdır. Ancak bilginin dinamik yapısı ile uyuşmayan söz konusu dogmatik kabul, değişimi zorlayan koşullar karşısında zamanla direncini yitirmeye başlar. Dogmaya karşı bir antitez olarak ortaya çıkan skepsis, ilerlemeyi işaret eden tüm tarihsel sıçramalarda başat unsur olarak işlev görür. Çünkü şüphenin olmadığı yerde değişmeden, gelişmeden, arayıştan bahsetmek zor hatta imkânsızdır. Ancak diğer yandan Pyrronculuk tarzında her türlü bilgiyi askıya alan, şüpheye teslim edilmiş bir düşünceden de sonuç çıkmayacağı açıktır. Hume, çözümde vazgeçilmez bir bileşen olarak ortaya koyduğu şüpheciliğini, felsefesinin genel karakteristiğine uygun olarak iki ucu dengeleyecek, akıl yürütmesini işler ve sürekli hale getirecek şekilde kurar. Onun doktrinini özgün kılan bir diğer özelliği de, skeptikliğini, dogmaların hâkim olduğu anlayışların ortaya çıkmasını daha en baştan yani henüz olgusal deneyim aşamasındayken önleyecek bir çözüm önerisi olarak sunmasıdır. Bu çalışmanın amacı, İskoç deneyimci David Hume (1711-1776)’un “denetim ve teftiş aracı” olarak nitelendirdiği şüpheyi, metafizik eleştirisi ile ilişkilendiği noktada irdelemek ve Hume skeptisizmini özgün yanlarıyla ortaya koyabilmektir.

Anahtar Kelimeler

David Hume, Skeptisizm, Metafizik, Nedensellik, Eleştiri

RECONSTRUCTION OF SCEPTICISM "AS A SOLUTION" BY HUMEAN PHILOSOPHY

Öz

When man relates to the external world, of which he is a part, he is destined to act within the limits that his nature has drawn for him. Relation to the outside world, in its most direct form of knowledge, is generally closed to questioning as long as it facilitates human life. However, this dogmatic acceptance, which is incompatible with the dynamic structure of knowledge, begins to lose its resistance over time in the face of conditions that force change. Emerging as an antithesis to dogma, skepsis serves as the dominant element in all historical leaps that signal progress. Because where there is no doubt, it is difficult or even impossible to talk about change, development and search. On the other hand, however, it is clear that there will be no result from an idea that suspends all knowledge in the style of Pyrronism and is surrendered to suspicion. Hume establishes his skepticism, which he manifests as an indispensable component in the solution, in accordance with the general characteristic of his philosophy, in such a way as to balance the two extremes, to make his reasoning work and continuous. Another characteristic that makes his doctrine unique is that it presents its skepticism as a proposal for a solution that will prevent the emergence of conceptions dominated by dogmas from the very beginning, that is, at the stage of factual experience. The aim of this study is to examine the doubt, which the Scottish experimentalist David Hume (1711-1776) described as a means of control and inspection, at the point where it relates to his metaphysical criticism and to reveal Hume's skepticism with its original aspects.

Anahtar Kelimeler

David Hume, Scepticism, Metaphysics, Causality, Critique

Kaynakça

• Arslan, A. (2006). İlkçağ Felsefe Tarihi 2: Sofistlerden Platona, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ayer, A. J. (2002). Hume, çev. Cemal Atila, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Cevizci, A. (2021). Felsefe Tarihi, İstanbul: Say Yayınları.
• Copleston, F. (1998). Berkeley Hume, çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• Çubukçu, İ. A. (1964). Gazzali ve Şüphecilik, Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Denkel, A. (1994). "Hume, Nedensellik, Tikelcilik ve Tekilcilik", İstanbul: Nisan Yayınları.
• Durant, W. (2014). Felsefenin Öyküsü, çev. Ender Gürol, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Empiricus, S. (2017). Kuşkuculuk, çev. Mustafa Kaya Sütçüoğlu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Fogelin, R. J. (2009). Hume’s Skeptical Crisis. New York: Oxford University Press.
• Gökberk, M. (1998). Felsefe Tarihi, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Guthrie, W. K. C. (1999). İlkçağ Felsefesi Tarihi, çev. Ahmet Cevizci, Ankara: Gündoğan Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1995). Düşünce Tarihi, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Hume, D. (2020). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Ergün Baylan, Ankara: Bilgesu Yayınları.
• Hume, D. (2021). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev. Oruç Aruoba, İstanbul: Say Yayınları.
• Kant, I. (2019). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. İoanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Landesman, C. & Meeks, R. (2003). Philosophical Skepticism, Berlin: Blackwell Publishing.
• Levy, C. (2016). Kuşkuculuk, çev. Işık Ergüden, Ankara: Dost Kitabevi.
• Malpas, J. ve Solomon, R. C. (2006). Ölüm ve Felsefe, çev. Nur Küçük, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Montanari, F. (2015). The Brill Dictionary of Ancient Greek, Leiden: Koninklijke Brill.
• Musgrave, A. (2013). Sağduyu, Bilim ve Şüphecilik, çev. Nur Küçük, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Popkin, R. (2013). “Bayle ve Hume”, çev. Necla Arat, Felsefe Arkivi, 17, ss. 19-27.
• Reichenbach, H. (2000). Bilimsel Felsefenin Doğuşu, çev. Cemal Yıldırım, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Smith, N. K. (2005). The Philosophy of David Hume, New York: St.Martin’s Press.
• Woolhouse, R.S. (2019). Ampirist Filozoflar, çev. Gökhan Murteza, İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Zelyüt, S. (2010). Dört Adalı. Hobbes-Locke-Berkeley-Hume, Ankara: Doğu-Batı Yayınları.