APRİORİ BİLGİNİN OLANAĞI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 78, 140 - 155, 15.12.2023

Çağdaş Burak Karataş

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1362536

Öz

Apriori bilgi genellikle deneyime başvurmaksızın edinilebilen bilgiler olarak ele alınmaktadır. Bir açıklamaya göre yalnızca önermenin kendisine bakılarak anlaşılan önermelere apriori önerme denilmektedir. Diğer bir apriorilik açıklamasına göre ise önermelerin bilgisinin olmasa da ilgili önermenin edinilme sürecindeki yetilerin önselliği nedeniyle bir apriorilik söz konusudur. Bu çerçevede aprioriliğe atanan nitelikler, analitiklik ve zorunluluk taşıyor olmalarıdır.
Bu makalede, aprioriliğin artık geride bırakılması gereken bir araştırma olduğu savunulacaktır. Bu tez, özdeşlik önermeleri gibi apriorilik taşıdığından şüphe edilmeyen önermelerin semantik ve mantıksal bakımdan kullanımlarının incelenmesiyle desteklenecektir. Bu doğrultuda, özdeşlik önermelerinin gündelik dil kullanımlarında bilgi sunabilmesinin bağlam gerektirmesine, özdeşliğin mantıksal dizgelerde dahi kurallara ve tanıma bağlı anlam kazanabiliyor olmasına, özdeşlik önermesinin içeriğinin varsayılma koşullarının tarihsellik, toplumsallık ve evrimle ilişkili olmasına ve bu ilişkilerin sonucu olarak, özdeşlik önermelerinin doğruluğunun pragmatik bir doğruluk olması nedenlerine işaret edilerek, özdeşlik önermelerinin apriorilik taşımadığı iddia edilecektir. Böylece, özdeşlik önermelerinin apriorilik taşımadığı iddiasına dayanarak genel anlamda da apriorilik arayışından vazgeçilmesi gerektiği öne sürülecektir.

Anahtar Kelimeler

Apriorilik, Özdeşlik, Analitiklik, Doğuştancılık, Zorunluluk, Tarihselcilik.

An Inquiry Into Possibility of A Priori Knowledge

Öz

Apriori knowledge is generally considered as knowledge that could be acquired without appealing to experience. A priori propositions, according to one sort of explanation, are propositions that can be understood solely by virtue of their meaning. For another sort of explanation of apriorism, there is apriority due to the priority of faculties involved in the process of acquiring the knowledge of proposition, not the knowledge of propositon itself. The qualities attributed to apriority in this perspective are analyticity and necessity.
What is going to be argued in this article is apriority is an inquiry that must be left behind. This thesis will be supported by an examination of the semantic and logical uses of identity propositions whose apriority do seem undoubted. In this respect, it will be put forward that knowledge that identity propositions have requires context in ordinary language use, even identity propositons in logic acquire its meaning by means of the rules and definitions in logical systems, and the conditions under which the content of the identity propositions is posited are related to evolutional, historical, social processes. As a result of these claims, then, it will be claimed that the truth of identity propositions is a pragmatic truth. By pointing out the reasons, in this article, it will be concluded that identity propositions are not a priori. Thus, on the basis of the claim that identity propositions can not be apriori, there is no need of a pursuit of apriority in general.

Anahtar Kelimeler

Apriority, Identity, Analyticity, Innatism, Necessity, Historicism

Kaynakça

• Boghossian, Paul. “Analyticity Reconsidered.” Debating the A Priori içinde, ed. Paul Boghossian ve Timothy Williamson, 1-27, New York: Oxford University Press, 2020.
• Chomsky, Noah. Dil ve Zihin. çev. Ahmet Kocaman, Ankara: Ayraç Yayınevi, 2001.
• Frege, Gottlob. Aritmetiğin Temelleri: Sayı Kavramı Üzerine Mantıksal-Matematiksel Bir İnceleme. çev. H. Bülent Gözkan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
• Hoff, Erika. “Language Development.” Developmental Science: An Advanced Book içinde, ed. Marc H. Bornstein ve Michael E. Lamb, 443-488, New York: Psychology Press, 2015.
• Hughes, G.E. ve M.J. Cresswell. A New Introduction To Modal Logic. New York: Routledge, 1998.
• Hume, David. İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. çev. Oruç Aruoba, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1976.
• Kant, Immanuel. Arı Usun Eleştirisi. çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi, 2017.
• Kant, Immanuel. Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. çev. İonna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu, 2002.
• Kitcher, Philip. “A Priori Knowledge Revisited.” New Essays on the A Priori içinde, ed. Paul Boghossian ve Christopher Peacocke, 65-91, New York: Oxford University Press, 2000.
• Kripke, Saul A. Naming and Necessity. Cambridge: Harvard University Press, 2001.
• Leibniz, G.W. New Essays on Human Understanding. Çev. ve düz. Peter Remnant ve Jonathan Bennett, Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Locke, John. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. çev. Vehbi Hacıkadiroğlu, İstanbul: Ara Yayıncılık, 1992.
• McGinn, Colin. Philosophy of Language: The Classics Explained. Cambridge: MIT Press, 2015.
• Onishi, Kristine H. ve Renée, Baillargeon. “Do 15-Month-Old Infants Understand False Beliefs?.” Science 308, (Nisan 2005): 255-258.
• Russell, Bruce. “A Priori Justification and Knowledge.” The Stanford Encyclopedia of Philosophy içinde, ed. Edward N. Zalta, Yaz 2020, Erişim 13 Eylül 2022, https:// plato.stanford.edu/archives/sum2020/entries/apriori/.
• Samet, Jerry ve Deborah, Zaitchik. “Innateness and Contemporary Theories of Cognition.” The Stanford Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward N. Zalta, Güz 2017, Erişim 18 Ocak 2023, https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/innate- ness-cognition.
• Soames, Scott. “Analyticity, Necessity, and A Priori Knowledge.” The Analytic Tradition in Philosophy: Volume 2 A New Vision içinde, 288-310, New Jersey: Princeton University Press, 2018.
• Quine, W.V.O. “Doğal Türler.” Ontolojik Görelilik ve Diğer Makaleler içinde, ed. Egemen Seyfettin Kuşcu, çev. Recep Demir, 139-166, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2023.
• Quine, W.V.O. “Ontolojik Görelilik.” Ontolojik Görelilik ve Diğer Makaleler içinde, ed. Egemen Seyfettin Kuşcu, çev. Ramazan Atıl Karabey, 45-89, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2023.
• Wellman, Henry M. ve Karen, Lind. Reading Minds: How Childhood Teaches Us to Un- derstand People. New York: Oxford University Press, 2020.