At Kavramı: Kavram mı Nesne mi, Tikel mi Tümel mi? Frege ve İslam Mantık Geleneği Çerçevesinde Bir Mukayese

Yıl 2024, Sayı: 80, 38 - 56, 15.12.2024

Mehmet Özturan

https://doi.org/10.58634/felsefedunyasi.1582626

Öz

İslam mantık geleneği ya da Aristotelesçi terim mantığı için tümel ve tikel ayrımı başat bir ayrımdır ve zihindeki suretlerin ya da diğer bir adıyla bilginin bir şeyin bilgisi olması ile bir çok şeyin bilgisi olmasını anlatır. Benzer şekilde Frege’nin kavram ve nesne ayrımı -farklılıklar mahfuz olmak üzere ton ve renk olarak tümel ve tikel ayrımının bir izdüşümüdür. Bu makale Frege'nin kavram ve nesne ayrımının gücünü test eden at kavramı paradoksu ve ona sunulan çözüm önerileri ile bir terimler mantığı olan İslam Mantık Geleneği'ndeki tümel ve tikel ayrımının karşılaştığı veya doğurduğu sorunların benzerliğine dikkat çekerek sunulan çözüm önerilerini birlikte analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

at kavramı, Kavram, Nesne, Tümel, Tikel, Mefhum, Misdak

Is “The Concept Horse” a Concept or an Object? A Universal or a Particular? Frege and the Islamic Logical Tradition in Comparative Perspective

Öz

The distinction between universals and particulars is a fundamental concept in both the Islamic logical tradition and Aristotelian term logic. It addresses the difference between a mental form—or knowledge—representing a single entity and one representing multiple entities. Similarly, Frege’s distinction between concept and object—while maintaining certain differences—can be seen as a tonal and nuanced projection of the universal-particular dichotomy. This article aims to analyze the parallels between the challenges and proposed solutions in Frege’s concept-object distinction, as exemplified by the paradox of the concept "horse," and those arising from the universal-particular distinction in the Islamic logical tradition, which operates within a framework of term logic.

Anahtar Kelimeler

the concept horse, Concept, Object, Universal, Particular, Intension, Extension

Kaynakça

• El-Rouayheb, Khaled. “Dawānī and Dashtakī on Primary (awwalī) and Familiar (mutaʿāraf) Predication.” Oriens, 51(3-4) (2023): 367-92. https://doi. org/10.1163/18778372-12340031.
• Fahreddin Râzî. Mantıku’l-Mulahhas. Ahmet Ferâmerz Karamelekî. Tahran: İntişârat-dânişgâh İmam Sâdık, 1381.
• Frege, F. L. “Kavram ve Nesne Üzerine”. Felsefe Tartışmaları, 44 (2010): 103-21. Frege, Gottlob. Aritmetiğin Temelleri: Sayı Kavramı Üzerine Mantıksal-Matematiksel Bir İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Haydârî, Râid. el-Mukarrer fî şerhi Mantıki’l-Muzaffer. 1. bs. Beyrut: Dâru’l-hücceti’l-beydâ, 2001.
• Muzaffer, Muhammed Rıza. el-Muzaffer (el-Mukarrer fî şerhi Mantıki’l-Muzaffer içinde). 1. bs. Beyrut: Dâru’l-hücceti’l-beydâ, 2001.
• Noonan, Harold W. Frege: A Critical Introduction/Key Contemporary Thinkers. Cambridge: Blackwell, 2001.
• Pehlivan, Necmettin ve Muhammet Çelik. “Tümel Önermenin ‘Cihet’i: Muḥammed el-Āmidī’nin Refʿu’l-Ḥicāb ʿan Cemīʿi’l-Muveccehāt İsimli Eseri Bağlamında Bir İnceleme.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 60(1) (31 Mayıs 2019): 1-80. https://doi.org/10.33227/auifd.535296.
• Tarhan, Diler Ezgi. “Kerry ile Polemiği Bağlamında Frege’nin ‘Nitelik-Özellik’ Ayrımının ‘Kavram-Nesne’ Ayrımı Üzerinden Değerlendirilmesi.” Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 17 (14 Haziran 2022): 121-29. https://doi.org/10.55256/ temasa.1069574.