ŞEFFAFLIK RAPORLARI PERSPEKTİFİNDEN BAĞIMSIZ DENETİM KALİTESİ

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 590 - 611, 09.10.2023

Elif Savaş , Ömer Faruk Güleç

https://doi.org/10.29106/fesa.1206384

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, bağımsız denetim kalitesini, denetim şirketlerinin yayınlamış oldukları şeffaflık raporları perspektifinden ele almaktır. Denetim şirketlerinin şeffaflık raporlarında literatürde de ele alınan temel kriterler belirlenerek bu kriterler ile bağımsız denetim kalitesi arasındaki ilişki ortaya konulmuştur. Bu kapsamda, çalışmanın örneklemini 2013-2019 yılları arasında verilerine ulaşılabilen 80 bağımsız denetim şirketi oluşturmaktadır. Çalışmada, ortaklık yapısı, finansal gelirler (denetim ve diğer gelirler), şeffaflık raporu yayınlama sayısı ve sayfa sayısı, KAYİK denetimi sayısı, uluslararası bir denetim ağına dahil olma ve verilen eğitim sayısı kriterleri ve ilgili değişkenlere yönelik tanımlayıcı istatistiklere yer verilmiştir. Buna ek olarak, belirlenen kriterler üzerinden, Z Skor ve Min-Maks endeks hesaplama yöntemleri kullanılarak bağımsız denetim şirketleri sıralanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre, literatürde de ele alındığı üzere, dört büyük denetim şirketi ilk sıralarda yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şeffaflık Raporları, Denetim Kalitesi, Kalite Kontrol Standartları

AUDIT QUALITY FROM THE PERSPECTIVE OF TRANSPARENCY REPORTS

Öz

The purpose of this study is to discuss the audit quality from the perspective of the transparency reports published by audit companies. The main criteria discussed in the literature were determined in the transparency reports of audit companies and the relationship between these criteria and audit quality was revealed. In this context, the sample of the study consists of 80 audit companies for the period of 2013 and 2019. In the study, the criteria for partnership structure, financial income (audit and other income), the number of transparency report publication and the pages of report, number of PIE inspections, participation in an international audit network and number of training provided were included and descriptive statistics were presented. In addition, audit companies were ranked using Z Score and Min-Max index calculation methods based on the criteria. According to the results, Big4 audit companies companies are in the first places as discussed in the literature.
In addition, the relevant companies are listed based on the criteria determined by the Z Score and Min-Max index calculation methods.

Anahtar Kelimeler

Transparency Reports, Audit Quality, Quality Control Standards

Kaynakça

• Ada, Ş. (2016). Bağımsız Denetim Kalitesi Üzerinde Etkili Olan Faktörler: Türkiye Örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Aygün, M. ve Sayın, H.C. (2016). “Kurumsal Yönetim ve Denetim Kalitesi: Borsa İstanbul Şirketleri Üzerine Bir İnceleme”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, C. 53, S. 618, ss. 52.
• Boon, K., McKinnon, J. and Ross, P. (2008), "Audit service quality in compulsory audit tendering: Preparer perception sand satis faction", Accounting Research Journal, Vol. 21 No. 2, pp. 93-122.
• Brown, L. D., & Caylor, M. L. (2004). Corporate governance and firm performance. Available at SSRN 586423.
• Carlin, T.M., Finch, N. and Hidayah Laili, N. (2009), "Investigating audit quality among Big 4 Malaysian firms", Asian Review of Accounting, Vol. 17 No. 2, pp. 96-114.
• Caruana, E. (2010). The Audit Transparency Report as required by Maltese legislation: an analysis (Bachelor's thesis, University of Malta).
• Cheng, Y., Liu, Y. and Chien, C. (2009), "The association between auditor quality and human capital", Managerial Auditing Journal, Vol. 24 No. 6, pp. 523-541.
• Cular, M. (2014). “Transparency of Audit Firms in Croatia’, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Social”, Management, Economics and Business Engineering, Vol. 8, No.3, pp. 677-681.
• Çetin, E. ve Yaşar, A. (2020). “Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Şeffaflık Raporlarının Sürekli Eğitim Konuları Yönünden İncelenmesi”, 4. Çukurova Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, Adana.
• DeAngelo, L. E. (1981). “Auditor Size and Audit Quality”, Journal of Accounting and Economics 3, North-Holland Publishing Company, no. 3, pp. 183-199.
• Deis Jr, D. R., & Giroux, G. A. (1992). Determinants of audit quality in the public sector. Accounting review, 462-479.
• Demir, E. ve Çiftçi, Y. (2016). “Denetçi Bağımsızlığının Etik İlkeler Çerçevesinde İncelenmesi: Bir Denetim Firması Uygulaması”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C. 2, S. 31, ss. 91.
• Demirçalı, G. (2020). Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Yayınlanan Şeffaflık Raporları Üzerine Bir Araştırma, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Demirkol, Ö.F. ve İkvan, A. (2019). “Şeffaflık Raporlarının Bağımsız Denetimdeki Yeri ve Önemi”. 4. Uluslararası GAP İşletme Bilimleri ve Ekonomi Kongresi. Şanlıurfa: İKSAD- İktisadi Kalkınma ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü, ss. 113-123.
• Deumes, R.,Schelleman, C., Bauwhede, H.V. and Vanstraelen, A. (2012), “Audit firm governance: Do transparency reports reveal audit quality?”,Auditing: A Journal of Practice and Theory,Vol. 31 No. 4, pp. 193-214.
• Dopuch, N., & Simunic, D. (1982, June). Competition in auditing: An assessment. In Fourth Symposium on auditing research (Vol. 401, p. 405). Urbana, IL: University of Illinois.
• Durmuş, A. F. (2019). “Denetimde Beklenti Boşluğu Nedenleri ve Beklenti Boşluğunun Azaltılmasına İlişkin Yapılması Gereken Düzenlemeler”, Denetimde Seçme Konular, Gazi Kitabevi.
• Erdoğan, S. (2018). Denetim Beklenti Boşluğu ve Türkiye’de Denetim Beklenti Boşluğu Varlığının İncelenmesi. Şırnak Üniversitesi, ss. 3-124.
• Erdoğan, S. ve Köse, Y. (2015). “The Audit Expectations Gap in Turkey”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, ss. 195.
• Erdoğan, S. ve Kutay, N. (2016). “Türkiye’de Bağımsız Denetim Şirketlerinin Karakteristiklerinin Bağımsız Denetim Gelirleri Üzerindeki Etkisi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi.
• Erdoğan, S. ve Solak, B. (2016). “Türkiye'de Şeffaflık Raporları ve Bağımsız Denetim Sektörüne Yönelik Ampirik Bir Çalışma”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, C. 6, S. 2, ss. 175-195.
• Esendemir, E. (2011). Bağımsız Denetim Kalitesi ile İlgili Yeni Yaklaşımlar ve İzmir İlinde Yeminli Mali Müşavirlere Yönelik Bir Araştırma, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Ferguson, A. andMatolcsy, Z. (2004), “Audit quality and post earnings announcement drift”, Asia-Pacific Journal of Accounting and Economics, Vol. 11 No. 2, pp. 121-137.
• Francis, J., andKe, B., 2006. “Disclosure of fees paid to auditor sand the market valuation of earnings surprises”, Review of Accounting Studies 11, pp. 495–523.
• Frankel, R.M., Johnson, M.F., and Nelson, K.K. (2002). “The Relation between Auditors’ Fees for Non audit Services and Earnings Management”, The Accounting Review, Vol. 77, No. 1, pp. 71–105.
• Fu, Y., Carson, E., & Simnett, R. (2015). Transparency report disclosure by Australian audit firms and opportunities for research. Managerial Auditing Journal.
• Göğer, T. (2006). Türkiye’de Bağımsız Denetim Uygulamalarında Bağımsız Denetim Kalitesini Belirleyen Etkenler ve Türkiye’deki Denetim Firmalarına Yönelik Bir Araştırma, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Gör, Y. (2016). Kurumsal Yönetim Uygulamalarının Denetim Kalitesine Etkisi: Bağımsız Denetim Şirketleri Üzerine Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Gültekin, S. (2017). Bağımsız Denetimde KKS-1 Kalite Kontrol Standardının İncelenmesi ve Bir Uygulama,. Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Güredin, E. (2014). Denetim ve Güvence Hizmetleri. İstanbul: Türkmen Kitabevi. İlgün, G. (2019). Denetimde Kalite Güvence Sisteminin Oluşturulması ve Bir Öneri, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İven, M. (2019). Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Yayınlanan Şeffaflık Raporlarının Denetimin Kalitesi Üzerine Etkisi, Nevşehir Hacı Bektaş Veli, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Joint Research Centre-European Commission. (2008). Handbook on constructing composite indicators: methodology and user guide. OECD publishing.
• Karahan, A. (2018). Bağımsız Denetçinin Mesleki Şüpheciliğinin Denetim Standartları Bağlamında Denetim Kalitesine Etkisi ve Bir Araştırma, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Kaya, H.P. (2017). “Türkiye’de Bağımsız Denetim Şirketlerinin Denetim Kadrolarında Yer Alan Denetçi Sayısını Etkileyen Faktörler”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 50, ss. 45-60.
• Keskin, A. D., Tutar, S., & Yazgan, K. F. (2019). Şeffaflık Raporlarının Hofstede-Gray Modeliyle Muhasebe Kültürü Açısından Karşılaştırılması: Türkiye, Nijerya, Letonya ve İngiltere Örneği, In Proceedings of MODAV 16th International Conference on Accounting Bildirileri (Vol. 5, No. 8, pp. 100-109).
• Keskin, A.D., Mollaahmetoğlu, E. & Gözüaçık, Y.G. (2019). “Kalite Güvence Mekanizması Olarak Şeffaflık Raporları: Türkiye’deki Bağımsız Denetim Kuruluşlarına Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe ve Denetime Bakış, (58), ss. 157-172.
• Knechel, W. R., Krishnan, G. V., Pevzner, M., Shefchik, L. B., & Velury, U. K. (2013). Audit Quality: Insights from the Academic Literature. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 32, 385-421.
• Knechel, W. R. (2007). The Business Risk Audit: Origins, Obstacles and Opportunities. Accounting, Organizations and Society, 32(4-5), 383-408.
• Laurion, H., Lawrence, A., & Ryans, J. P. (2017). US Audit Partner Rotations. The Accounting Review, 92(3), 209-237.
• Lim, C.Y., and Tan, H.T. (2008). “Non-audit Service Feesand Audit Quality: The Impact of Auditor Specialization”, Journal of Accounting Research, Printed in USA. Vol. 46, No. 1, pp. 199-246.
• Metin, E.K. (2019). Bağımsız Denetim Şirketlerinin Yayınladıkları Şeffaflık Raporlarının Kalite Kontrol Analizi, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Monroe, G. S., & Woodliff, D. R. (1993). The effect of education on the audit expectation gap. Accounting & Finance, 33(1), 61-78.
• Özgül, T. (2019). Bağımsız Denetim Kuruluşları ve Bağımsız Denetime Tabi Firmaların Denetim Kalitesi Algılarının İncelenmesi ve Türkiye Genelinde Bir Uygulama, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Özyurt, A. (2010). Bağımsız Denetim Kalitesini Etkileyen Etmenlerden Bağımsız Denetçi Özelliklerinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Porter, B. (1993), “An Emprical Study of the Audit Expectation-Performance Gap”, Accounting and Business Research, Vol. 24, No. 93, pp. 49-68.
• Pott, C., Mock, T. J. And Watrin, C. (2008), “The effect of a transparency report on auditor independence: practitioners’ self-assessment”, Review of Managerial Science,Vol. 2 No. 2, pp. 111-127.
• Rosa, F., Caserio, C., & Bernini, F. (2019). Corporate governance of audit firms: Assessing the usefulness of transparency reports in a Europe‐wide analysis. Corporate Governance: An International Review, 27(1), 14-32.
• Salehi, M. (2011) “Audit expectation gap: Concept, nature and trace”,African Journal of Business Management, vol. 5(21), pp. 8376-8392,
• Salih, W. K., & Hla, D. T. (2016). Impact of Organizational Culture to Improve Audit Quality Assurance in the Public Sector. IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM), 1-4.
• Sarica, E. (2016). Bağımsız Denetimin Kalite Göstergesi Olarak Şeffaflık Raporlaması ve Denetim Kalitesiyle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma, Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Selimoğlu, S. K., & Yeşilçelebi, G. (2014). Mesleki Aidiyetin Bağımsız Denetim Kalitesi Üzerine Etkisi: Bağımsız Denetçiler Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 27-52.
• Selimoğlu, K. S., Özbirecikli, M. ve Uzay, Ş. (2017). Bağımsız Denetim. Ankara: Nobel Yayınları.
• Senal, S. (2011). Bağımsız Denetim Kalitesinin Arttırılmasında Kamu Gözetim Kurulu’nun Rolü: Bağımsız Denetim Firmaları Üzerine Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Senal, S. (2013). “Denetim Beklenti Aralığı ve Tespitine Yönelik Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.41, ss. 137-164.
• Tanç, A. ve Gümrah, A. (2016). “Şeffaflık Raporları Çerçevesinde Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Sürekli Mesleki Eğitim Politikalarının Analizi”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, C. 18, S. 1, ss. 419-438.
• Temiz, H. (2019). “Bağımsız Denetimin Tarihsel Gelişimi ve Türkiye Açısından İncelenmesi”, Denetimde Seçme Konular, der. Prof. Dr. Ganite Kurt ve Doç. Dr. Fevzi Serkan Özdemir. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Titman, S., & Trueman, B. (1986). Information quality and the valuation of new issues. Journal of accounting and economics, 8(2), 159-172.
• Toroslu, M. V. (2012), Finansal Tablolar Denetimi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tünaydın, İ.B. (2016). Quality Control For Auditing Firms In Turkey: A Research On Difficulties Encountered By External Auditors In Compliance With Quality Control Standards, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Yassin, F. M., & Nelson, S. P. (2012). Audit committee and internal audit: Implications on audit quality. International Journal of Economics, Management and Accounting, 20(2).
• Yazıcı, N. (2019). “Türkiye’de Bağımsız Denetim Şirketlerinin Gelirlerini Etkileyen Unsurların Şeffaflık Raporlarının Analizi ile Belirlenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1).
• Yılmaz, Z. (2018). “Denetim Kalitesi ve Şeffaflık”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 7, S. 4, ss. 3059-3087.
• Denetim Şirketleri Web Siteleri: Erişim Tarihi: 01.01.2020-01.04.2020 https://spk.gov.tr. Erişim Tarihi: 10.11.2022 https://kgk.gov.tr. Erişim Tarihi: 10.11.2022