Sûfî-Müfessir İbn Berrecân’ın (v. 536/1141) Allah’ın İsim ve Sıfatlarına Yönelik Konulara Yaklaşımı

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 35 - 55, 30.06.2025

Hamza Akkurt

https://doi.org/10.61960/fikriyat.1626608

Öz

Bu çalışma, sûfî-müfessir kimliğiyle öne çıkan İbn Berrecân’ın Allah’ın (cc) isim ve sıfatlarına yönelik konular hakkındaki yaklaşımını ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Söz konuusu konular, İslâmî ilimlerin çoğunda araştırma konusu olmuştur. Bundaki asıl maksat ise bu yolla Allah’ı (cc) daha iyi bilmek, tanımak ve varlığının şuûruna erişmektir. Bu bağlamda Allah’ın (cc) isim ve sıfatları ile alâkalı muhtelif konu ve düşünceler ortaya çıkmıştır. Endülüs coğrafyasında yetişmiş olan İbn Berrecân da Allah’ın (cc) isim ve sıfatları hakkında düşüncelerini açıklamıştır. Bununla birlikte o, Allah’ın (cc) isim ve sıfatlarını şerh eden bir eser kaleme almıştır. Diğer taraftan telif ettiği tefsirinde ise isim ve sıfatlara dayanan bir tefsir yöntemi takip etmiştir. Bu bakımdan eserlerinden yola çıkarak konuyla ilgili düşüncelerine ulaşılmaya gayret edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir , İbn Berrecân , Esmâ , Sıfat , Esmâ-i Hüsnâ , Sûfî

The Approach of Sufi-Exegist Ibn Barrajān (d. 536/1141) to Topics Related to the Names and Attributes of Allah

Öz

This study aims to reveal the approach of Ibn Barrajān, a prominent figure known for his identity as a Sufi-exegist, to topics related to the Names and Attributes of Allah (SWT). These subjects have been a matter of research in most Islamic sciences. The primary aim is to better know, recognize, and achieve awareness of Allah's (SWT) existence. In this context, various issues and ideas related to Allah's (SWT) Names and Attributes have emerged. Ibn Barrajān, who was raised in the Andalusian region, also explained his thoughts on the Names and Attributes of Allah (SWT). Moreover, he authored a work that explains the Names and Attributes of Allah (SWT). On the other hand, in the tafsir he authored, he followed an exegesis method based on these Names and Attributes. In this regard, the study will attempt to reach his thoughts on the subject through his works.

Anahtar Kelimeler

Tafsir , Ibn Barrajān , Asmā , Sifat , Asmā-i Hüsnā , Sufi

Kaynakça

• Ahmed Emin, İ. (2003). Duha’l-İslâm. Mektebetu’l-Usreh.
• Ahmed Emin, İ. (2009). Fecru’l-İslâm. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Akgüç, A. (2006). İsmail Gelenbevî’de Varlık Düşüncesi. (Tez No. 186908) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Akkurt H. (2019). İbn Berrecân Tefsirinde İşârî Yön. (Tez No. 624040) [Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Altın, M. (2015). Esmâ-i Hüsnâ’nın Semantik Tahlili ve Geçtiği Ayetlerle İlgisi (Tez No. 393550) [Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Arca, A. (2020). Fahreddîn Râzî’nin Düşüncesinde Allah’ın Sıfatları. (1.Baskı). Fecr Yayıncılık.
• Arpa, A. (2003). İbn Berrecân ve el-İrşâd İsimli Tefsirindeki Fâtiha, Kehf ve Hucurât Sûrelerinin Tefsirinin Tahkiki. (Tez No. 140814) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Beyhakî, A. (1993). el-Esmâ ve’s-Sıfat li’l-Beyhakî. (1.Baskı). (A. El-Hâşidî, Thk). Mektebetü’s-Sevâdî.
• Buhârî, E. A. Sahihü’l-Buhârî.(2002). (M. Z. Nâsır, Thk.). Dâru Tavki’n-Necât.
• Casewit, Y. (2017). The Mystics of al-Andalus Ibn Barrajân and Islamic Thought in the Twelfth Century. (1.Baskı). Cambridge University Press.
• Cürcânî, Ş. (1983). Kitabu’t-Ta’rifât. Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Cürcânî, Ş. (1995). Kitabu’t-ta’rifât. Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Çelebi, İ. (1998). Klasik Bir Kelâm Problemi Olarak İsim-Müsemmâ Meselesi. İLAM Araştırma Dergisi, 3(1), 103-116. https://isamveri.org/pdfdrg/D01614/1998_1/1998_1_CELEBII.pdf
• el-Bekrî, H. (2014). Esmâ-i Hüsnâ’nın Tevkîfîliği veya Kıyâsîliği Hakkında Metodolojik Bir Çalışma. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 3(2), 81-113. https://doi.org/10.16947/fsmiad.14740
• Firuzabâdî, M. M. (2005). el-Kâmusu’l-Muhît. (2.Baskı). Müessesetu’r-Risâle.
• Düzgün, Ş. A. (2012). Kelam El Kitabı. (2.Baskı). Grafiker Yayınları.
• Gazzâlî. E. M. (ts). el-Maksadü’l-esnâ fi şerhi Esmâillahi’l-Hüsnâ. (M. O. el-Haşt, Çev.). Mektebetü’l-Kur’ân.
• Gazzâlî. E. M. (1971). el-Maksadü’l-esnâ fi şerhi Esmâillahi’l-Hüsnâ. (F. Şehâde, Çev.). Y.y.
• Gazzâlî, E. (2012). el-İktisâd fi’l-i’tikâd. (E. M. A. eş-Şerfavî, Nşr.). Darü’l-Minhâc.
• Gölcük, Ş. (1992). Kelam Tarihi. Esra Yayınları.
• Gölcük, Ş.-Toprak, S. (1998). Kelam: Tarih, Ekoller, Problemler. (4.Baskı). Tekin Yayınları.
• Görgün, H. İ. (2024). İbn Berrecân’ın vahiy ve i‘tibâr anlayışı. (Tez No. 874907) [Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi] https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Isfâhânî, E. (t.s). el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’ân. Dâru’l-Marife.
• Isfâhânî, E. (1991). el-Müfredât fi Garîbi’l-Kur’ân. (S. A. ed-Davudî, Thk). Dâru’l-Kalem, Darü’ş Şâmiyye.
• İbn Arabî, M. (2017). Allah’ın İsimlerinin Sırları ve Manalarının Keşfi/Keşfü’l-ma’na an sırrı Esmâillâhi’l-Hüsnâ. (R. Biçer, Çev.). Ehil Yayıncılık.
• İbn Berrecân, E. A. (2013). Tenbihu’l-efhâm ila tedebburi’l-Kitabi’l-Hakîm ve taa’rrufi’l-ayâti ve’n-nebei’l-A’zim. (A. el-Mezîdî, Thk.). Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Berrecân, E. A. (2010). Şerhu Esmaillahi’l-Hüsnâ. (İ. A. el-Bağdadî, Thk.). Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Hacer, E. Ş. (1409/1988). Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Bûhârî. (M. el-Hatîb-M. F. Abdülbâkî). Daru Reyyân.
• İbn Manzûr, C.E. (1993). Lisanü’l-Arab. (3. Baskı). Daru Sâdır.
• İbn Teymiyye, T. (2004). Mecmuû’l-Fetâvâ. Mucemmii‘l-Melik Fahd li’t-Tabaati’l-Mushafi’l-Şerîf.
• İbnü’l-Arif, E. (1993). Miftâhü’s-Saadeh ve Tahkîku Tarîkü’s-Saadeh. (1.Baskı). (İ. Dendeş, Thk.). Darü’l-Garbi’l-İslâmî.
• Kelebâzî, E. (h.1431/2010). et-Taarruf li-Mezhebi Ehli’t-Tasavvuf. Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• el-Kureşî, A. (1978-1979). el-Cevâhiru’l-mudiyye fi tabakâti’l-Hanefiyye. (A. M. el-Hulv, Nşr.). Y.y.
• Küçük, H. (1997). İbn Berrecân’ın Hayatı, Eserleri ve Tefsirdeki Metodu. (Tez No. 61594) Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Makrizî, T. (ts). Kitâbu’l-Mevâiz ve’l-İ‘tibâr bi-Zikri’l-Hitâtî ve’l-Asâr. Daru’s-Sadr.
• Musakhanov, O. (2016). Afifüddin Tilimsânî’nin İlâhi İsmler Nazariyesi ve Meâni’l-Esmâi’l-İlâhiyye adlı eserinin tahkiki. (Tez No. 446766) [Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Müslim, E. M. (1955). Sahih. (M. F. Abdülbâkî, Thk.). Matbaatu İsa el-Bâbi’l-Halebî.
• Nesefî, E. M. (2004). Tabsiretu’l-Edille. (H. Atay, Thk.). DİB Yayınları/Dinî Yayınlar Dâiresi Başkanlığı.
• Nesefî, E. M. (1990-1993). Tabsiretu’l-edille. (C. Salame, Thk.). Y.y.
• Nevevî, Y. (1349). Şerhû sahihi Muslim/el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Muslim b. Haccâc. Y.y.
• Öğük, E. (2017). Allah’ı Tanıtan Güzel İsimler; Literatür, Tasnîf ve Değerlendirme. (1. Baskı). Rağbet Yayınları.
• Özler, M. (1995). İslâm Düşüncesinde Tevhîd. Nun Yayıncılık.
• es-Sâbûnî, E. N. (1998). Maturîdiyye Akâidi/el-Bidâye fi Usulu’d-Din. (4. Baskı). (B. Topaloğlu, Çev.). DİB Yayınları/Dinî Yayınlar Dâiresi Başkanlığı.
• Sa‘dî, E. (2000). Tefsiru Esmâillâhi’l-Hüsnâ li’s-Sa ‘dî (Cam‘en ve Dirâseten). (A. Ubeyd, Thk.). el Camiatü’l-İslâmiyye bi’l-Medineti’l-Münevvere.
• Şehristânî, M. (1998). el-Milel ve’n-Nihal. (E. A. Mehna-A. H. Faur, Thk.). Daru’l-Ma‘rife.
• Taftazânî, E. (2000). Ana Konularıyla Kelâm. (2.Baskı). (Ş. Gölcük, Çev.). Kitap Dünyası Yayıncılık.
• Taftazânî, E. (1999). Şerhu’l-Akaid/Kelâm İlmi ve İslâm Akâidi. (4.Baskı). (S. Uludağ, Çev.). Dergah Yayınları.
• Topaloğlu, A. (1989). Allah. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 2, ss. 471-498) içinde. TDV Yayınları.
• Topaloğlu, B. (1995). Esmâ-i Hüsnâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 11, ss. 404-418) içinde. TDV Yayınları.
• Topaloğlu, B. (1996). Kelâm İlmi-Giriş. (5. Baskı). Damla Yayınevi.
• Yavuz, Y. Ş. (2003). Mâtüridiyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C. 28, ss. 165-175) içinde. TDV Yayınları.
• Yıldız, M. (2019). Kudüs’ün Fethini Müjdeleyen Sûfî İbn Berrecân. (1.Baskı). Rağbet Yayınları.
• Yıldız, M. (2016). İbn Berrecân (v. 536/1141) ve Tasavvuf Anlayışı. (Tez No. 425395) [Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Yurdagür, M. (2021). Esmâ-i Hüsnâ’yı Anlama Kılavuzu. (1.Baskı). İFAV/Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları Vakfı Yayınları.
• Zeccâc, İ. (h.1431/2010). Tefsiru Esmâillâhi’l-Hüsnâ. (A. Y. ed-Dekkâk, Thk.). Darü’s-Sekâfetü’l Arabiyye.
• Zeccâcî, A. (1986). İştikâku Esmâillâh. (2.Baskı). (A. el-Mübârek, Thk.). Müessesetü’r- Risâle.