Avusturya’da İslâm’ın Kurumsallaşma Süreci ve Avusturya İslâm Teşkilatı Üzerine Değerlendirme

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 11, 14.07.2023

Mehmet Zeki Başyemenici

Öz

Bu çalışmada Avusturya’da İslâm’ın kurumsallaşmasına yönelik gelişmeler, söz konusu kurumsallaşmanın önemli örneklerinden olan Avusturya İslâm Teşkilatı (AİT) çerçevesinde ortaya konulmaya çalışılacaktır. Avusturya’nın çalışma alanı olarak tercih edilmesinde söz konusu ülkenin İslâmiyet çerçevesinde önemli örneklere sahne olmasıyla alâkalıdır. Çünkü Avusturya, Avrupa’da İslâm’ı resmi olarak ilk tanıyan ülkedir. Ülkede 1912’de ilan edilen İslâm Yasası ile İslâm ilk kez bir Avrupa ülkesinde devlet tarafından tanınma hakkına sahip olmuştur. Avusturya’da İslâm’ın kurumsallaşmasının en önemli adımı ve temsil hakkına sahip olması ise 1979’da kurulan AİT’le birlikte gerçekleşmiştir. Söz konusu tarihten bu yana kuruluş, Avusturya’da Müslümanları temsil eden, devletin tek muhatabı olan çatı bir kuruluştur. Ancak özellikle 2015’te ilân edilen yeni İslâm Yasası, Avusturya’daki Müslümanların lehine bazı sonuçları ortaya çıkarmıştır. Kurulduğu günden bu yana temsil tekeli ve Müslümanları teşkilatlandırma konuları başta olmak üzere birçok konuda Müslümanlar tarafından da tenkit edilmekte olan AİT, yeni İslâm Yasası’nın ilanı ve sonrası gelişmeler esnasında da odak merkezi olmaktan kurtulamamıştır. Çalışmada, AİT’in kuruluşundan itibaren teşkilatlanmasına ilişkin gelişmeler, kurumun idari yapılanması, 2015 yılında ilân edilen İslâm Yasası sürecindeki durumu ve karşılaştığı problemler ile almış olduğu tenkitlere yer verilecektir. Bu doğrultuda Avusturya’da İslâm’ın statüsünde meydana gelen değişiklikler ile Avusturya nezdinde İslâm algısı hususunun değerlendirilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Avusturya, AİT, IGGiÖ, İslam, İslamofobi, Kurumsal Tanınma

The Process of Institutionalization of Islam in Austria and Evalation about the Austria Islam Organization

Öz

In this study, the developments regarding the institutionalization of Islam in Austria will be tried to be presented within the framework of the Austrian Islamic Organization (AIT), which is one of the important examples of this institutionalization. The preference of Austria as a research area is related to the fact that the country in question is the scene of important examples within the framework of Islam. Because Austria is the first country in Europe to officially recognize Islam. With the Islamic Law declared in the country in 1912, Islam had the right to be recognized by the state in a European country for the first time. The most important step in the institutionalization of Islam in Austria and its right of representation was realized with the AIT, which was established in 1979. Since that date, the organization has been an umbrella organization that represents Muslims in Austria and is the only interlocutor of the state. But, especially the new Islamic Law announced in 2015 has revealed some results in favor of Muslims in Austria. AIT, which has been criticized by Muslims on many issues, especially on the monopoly of representation and organization of Muslims since the day it was founded, has not been able to escape from being the center of focus during the announcement of the new Islamic Law and the subsequent developments. In the research, the developments regarding the organization of the AIT since its establishment, the administrative structure of the institution, the situation in the process of the Islamic Law announced in 2015 and the problems it faced and the criticisms it has received will be included. In this direction, it is aimed to evaluate the changes in the status of Islam in Austria and the perception of Islam in Austria.

Anahtar Kelimeler

Austria, AIT, IGGÖ, Islam, Islamophobia, institutional recognition

Kaynakça

• Arslan, Zeynep (2017). “Alevi Diasporası Ve Resmi Din Olarak Alevilikte Çoklu Kimlik”, Göç Dergisi, 4(2), s.153-184.
• Bahçekapılı, Mehmet (2012). Avrupa’da Din Eğitimi. İstanbul: Önder Yayınları. Bekaroğlu, Edip Asaf, Batur, Mutar, Doğan, Necmettin, Kalkan, Murat, Kucur, Fatih (2015). Avrupa’da Göç Azınlıklar ve Siyaset Avusturya Örneği, Ankara: Vadi Yayınları.
• Çakır, Mustafa (2015). “Avusturya Türk Toplumunun Dini Ve Kültürel Kimlik Sorunsalı”, Türk ve İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), s. 1-11.
• Çap, Sabri (2012). Avusturya’da Din Ve Dini Kuruluşlar. Salzburg.
• Çitak, Zana (2013). “The İnstitutionalization Of İslam İn Europe And The Diyanet: The Case Of Austria”, Ortadoğu Etütleri, 5(1), s. 167-182.
• Erdemir, M. Erkan (2016) “Avusturya’daki Liselerde İslam Din Dersi Ve Barış”, II. Uluslararası Dini Araştırmalar ve Küresel Barış Sempozyumu “Sivil Toplum Kuruluşlarının Barışın Tesisindeki Rolü”-Sarajevo, Bildiriler Kitabı, Konya: Türkiye İmam Hatipliler Vakfı Yayınları 1. s. 283-297.
• Karadaş, Fatih (2015). “Avusturya İslam Kanunu Üzerine Bir Değerlendirme”, Diyanet Aylık Dergi, 292, s. 54-55.
• Kraler, Albert ve Sohler, Karin (2007). “Austria”, European immigration: a sourcebook, ed. Anna Triandafyllidou – Ruby Gropas, Ashgate: Routledge, s. 19-31.
• Özdemir, Sevde (2021). “Avusturya İslam Cemaati (IGGÖ)”, Perspektif, 97, s. 24-27.
• Potz, Richard (2008). “Avusturya”, Avrupa Birliği Ülkelerinde Din-Devlet İlişkisi, ed. Talip Küçükcan – Ali Köse, İstanbul: İsam Yayınları, s. 81-97.
• Sağlam, Esra (2017). “Avusturya’daki Türk Göçmenlerin Entegrasyon Algıları”, Göç Araştırmaları Dergisi, 3(1), s. 140-169.
• Tavukçuoğlu, Mustafa (2000). Avrupa’da Türk Ailesi ve Din Eğitimi, Avusturya Örneği. Ankara: Mehir Vakfı Yayınları.
• Tavukçuoğlu, Mustafa (2014). “Avusturya’da İslam Diyanet Teşkilatı ve İslam Din Eserleri”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, s. 209-225.
• Uysal, Nebi (1995), Avusturya`daki Vatandaşlarımızın Genel Durumu, Dini Hayat ve Eğitimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Konya.
• Yıldız, Mustafa (2017). “Yeni İslam Yasası ve Toplumsal Katılımcılık Perspektifinden Avusturya İslam Toplumu”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(13), s. 259-276.
• Elektronik Kaynaklar Bayraklı, Enes (2018). “Avusturya’da Başörtüsü Yasağı”, Fikriyat, https://www.fikriyat.com/yazarlar/enes-bayrakli/2018/05/03/avusturyada-basortusu-yasagi. Erişim tarihi: 09.06.2021.
• Die Presse. (2016). Araber Wollen Wahl Des Neuen IGGiÖ-Präsidenten Anfechten. https://www.diepresse.com/5024236/araber-wollen-wahl-des-neuen-iggioe-praesidenten-anfechten. Erişim tarihi: 09.06.2021.
• Hafez, Farid (2015). Avusturya’da İslam Politikasında Paradigma Değişti. https://perspektif.eu/2015/03/01/paradigma-degisti/ Erişim tarihi: 12.06.2021.
• IGGÖ. (2020). Avusturya Diyanet İslam Teşkilatı. https://www.derislam.at/, https://www.parlament.gv.at/PAKT/VHG/XXV/BNR/BNR_00145/fname_386350.pdf. Erişim tarihi: 09.06.2021.
• Kandemir, Elif Zehra (2018). Avusturya’da Cami Kapatan Bir Utanç Vesikası: İslam Yasası https://perspektif.eu/2018/06/18/avusturyada-cami-kapatan-bir-utanc-vesikasi-İslam-yasasi/. Erişim tarihi: 10.06.2021.
• Kıyağan, Aşkın (2018). Avusturya’da 7 Cami İçin Kapatma Kararı Verildi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avusturya-da-7-cami-icin-kapatma karari-verildi/1169149. Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Kıyağan, Aşkın (2018). Avusturya’da İbadete Açılan Türk Camisinde Bayram Namazı. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avusturya-da-ibadete-acilan-turk-camisinde-bayram-namazi/1175540. Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Kıyağan, Aşkın (2019). Avusturya’da Mahkeme Cami Kapatma Kararını İptal Etti. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avusturyada-mahkeme-cami-kapatma-kararini-iptal-etti-/1393417. Erişim tarihi: 12.06.2021.
• Kıyağan, Aşkın (2019). Avusturya’da İlkokullarda Başörtüsü Yasağı Mecliste Kabul Edildi. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avusturya-da-ilkokullardabasortusu-yasagi-mecliste-kabul-edildi-/1479382. Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Kıyağan, Aşkın (2020). Avusturya Anayasa Mahkemesi İlkokullardaki Başörtüsü Yasağının Kaldırılmasına Hükmetti. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avusturya-anayasa-mahkemesi-ilkokullardaki-basortusu-yasaginin-kaldirilmasina-hukmetti/2073995. Erişim tarihi: 12.06.2021.
• Özdemir, Sevde (2020). ECRI Avusturya Raporu: İslamofobi Yükselişte. https://perspektif.eu/2020/06/27/ecri-avusturya-raporu-islamofobi-yukseliste/ Erişim tarihi: 12.06.2021.
• Perspektif. (2018). Avusturya Başbakanı IGGÖ İle Başörtüsü Yasağını Konuştu. https://perspektif.eu/2018/04/14/avusturya-kurz-basortusu-yasagiyla-ilgili-iggo-ile-gorustu/. Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Perspektif. (2019). Avusturya’da Karnelerde “İslam” Yerine “İGGÖ” İfadesi Kullanıldı. https://perspektif.eu/2019/02/01/avusturyada-karnelerde-islam-yerine-iggo-ifadesi-kullanildi/. Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Perspektif. (2020). Avusturya’da Başörtüsü Yasağı Anayasa Mahkemesi’ne Taşındı. https://perspektif.eu/2020/01/14/avusturyada-basortusu-yasagi-anayasa-mahkemesine-tasindi/. Erişim tarihi: 12.06.2021.
• Perspektif. (2020). Avusturya’da Bir Garip Tartışma: Karnelerde “İslam” İbaresi. https://perspektif.eu/2020/03/28/avusturyada-bir-garip-tartisma-karnelerde-islam-ibaresi/ Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Rechtsinformationssystem des Bundes. Konsolide Federal Yasa. https://www.ris.bka.gv.at/ Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Religion Oft Art. (2018) Avukat Vural IGGÖ'nün Yeni Başkanı. https://religion.orf.at/v3/stories/2952151/ Erişim tarihi: 11.06.2021.
• Schakfeh, Anas. http://www.gpas.at/?page_id=96. Erişim tarihi: 13.06.2021.
• Schmidinger, Von Thomas (2008). Das Heulen der Wölfe, Rechtsextremismus Unter TürkischenMigrantIinnen.https://homepage.univie.ac.at/thomas.schmidinger/php/texte/re_tuerkisch_ooe.pdf. Erişim tarihi: 13.06.2021.
• Wien Üniversität. Islam in Österreich. Ein Historischer Abriss. https://muslimische-milieus-in-oesterreich.univie.ac.at/wwwgooglede0/index.htm. Erişim tarihi: 14.06.2021.