A Country with a Profile of Insecurity and Conflict in the Balkans: “The Unchanging Chaos of Bosnia-Herzegovina”

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 26 - 40, 14.07.2023

Yakup Karakuş

Öz

Bosnia and Herzegovina, where recent historical tragic events and human tragedy have been experienced, is a country where unresolved problems exist, a mixed society cannot become a state, and the struggle for supremacy of dominant ethnic groups is exhibited in this geography at every opportunity. Bosnia and Herzegovina, which carries the traces and projections of many civilizations, is also on the world stage with the perception of a country under the influence. The historical background of the developments in the Balkans and the effects of this plan to the present actually have a deep hinterland. In this context, Bosnia and Herzegovina presents a heavy picture, in the shadow of wars and ethno-religious conflicts, where there is no shortage of conflicts.

In this study, a literature-based evaluation of the political and social structure of Bosnia-Herzegovina in the historical perspective will be made and how the dominant ethnic and religious approaches within the political profile have turned into problems over time will be examined. In addition, while investigating the effects of the religious and ethnic background of the region in the form of deconstruction in the shaping of the general structure of Bosnia-Herzegovina, the causes of the problems, chaos and insecurity in this historical expansion will be tried to be revealed. It will also be attempted to analyze the chaos environment in Bosnia-Herzegovina in the projection of the Dayton Agreement, which brought an end to the heavy picture created by the dominant ethnic groups in the region where the civil war took place in the 1990s. In this direction, the article aims to present a brief analysis of Bosnia and Herzegovina, which is a country prone to problems, with strategic evaluations.

Anahtar Kelimeler

Bosnia and Herzegovina, Ethnic-Religious Conflict, Insecurity, Chaos, Dayton Agreement

Balkanlarda Güvensizlik ve Çatışma Profili Olan Bir Ülke: “Bosna-Hersek'in Değişmeyen Kaosu”

Öz

Yakın tarihsel trajik vakaların ve insanlık dramının yaşandığı Bosna-Hersek; çözüme kavuşturulamayan sorunların var olduğu, karma bir toplumun devlet olamadığı ve baskın etnik grupların üstünlük mücadelelerinin her fırsatta bu coğrafyada sergilendiği ülkedir. Birçok uygarlığın izlerini ve izdüşümlerini taşıyan Bosna-Hersek, aynı zamanda etki altında bir ülke algısı ile dünya sahnesinde yer almaktadır. Balkanlarda yaşanan gelişmelerin tarihsel arka planı ve bu planın günümüze etkilerinin aslında derin bir hinterlandı bulunmaktadır. Bu bağlamda Bosna-Hersek; savaşların ve etnik-dini çekişmelerin gölgesinde, çatışmaların eksik olmadığı ağır bir tablo sergilemektedir.

Bu çalışmada, tarihsel perspektif içinde Bosna-Hersek’in siyasi ve toplumsal yapısının literatür eksenli bir değerlendirmesi yapılarak, siyasi profil içindeki baskın etnik ve dini yaklaşımların zaman içinde nasıl sorun haline dönüştüğü incelenecektir. Ayrıca Bosna-Hersek’in genel yapısının şekillenmesinde yapısökümü mahiyetinde, bölgenin dini ve etnik geçmişinin etkileri araştırılırken, bu tarihsel açılım içinde yaşanan sorunların, kaosun ve güvensizlik ortamının nedenleri de ortaya konmaya çalışılacaktır. İç savaş yaşanan coğrafyada baskın etnik cenahların 1990’larda oluşturduğu ağır tablonun sona ermesini sağlayan Dayton Antlaşması’nın izdüşümünde, Bosna-Hersek’teki kaos ortamının, analizi de gerçekleştirilmeye çalışılacaktır. Bu doğrultuda makale, temel olarak sorunlara eğilimli bir ülke olan Bosna Hersek’in stratejik değerlendirmelerle kısa bir analizinin ortaya konulmasını amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bosna-Hersek, Etnik-Dini Çatışma, Güvensizlik, Kaos, Dayton Anlaşması

Kaynakça

• Aksoy, Ö. (2018). Boşnak ulusal kimliğinin oluşumu ve halk kültürünün etkileri üzerine bazı tespitler ve değerlendirmeler. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 66, 252-265.
• Albayrak, K. (2004). Bogomilizm ve Bosna Kilisesi. Baki Kitabevi.
• Albayrak, K. (2006). Boşnakların kökeni ve Müslümanlaşması meselesine bir bakış. Tezkire Düşünce-Siyaset Bilim Dergisi, 42, 233-239.
• Azarkan, E. (2011). Slovenya, Hırvatistan ve Bosna’nın bağımsızlık mücadeleleri ve Yugoslavya’nın dağılışı. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 52-91.
• Bağcı, H. (1994). Bosna-Hersek Soğuk Savaş sonrası anlaşmazlıklara giriş. Tarih Araştırmaları Dergisi, 16(27), 257-279.
• BBC News (2017, Kasım 22). Srebrenitsa katliamı. BBC News Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42074470. Erişim tarihi: 17.12.2018.
• Bojic, M. (2001). Historija Bosne i Bosnjaka. TKD Sahinpasic.
• Bozkurt, G. S. (2010). Tito sonrası dönemde eski Yugoslavya bölgesindeki Türkler ve Müslümanlar. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10(2), 51-95.
• Demir, H. (2017). II. Dünya Savaşı’nda Yugoslavya (1939-1945): Hırvat Ustaşalar, Sırp Çetnikler ve Komünist Partizanlar. Karadeniz Araştırmaları, 55, 147-168.
• Dizdar, Z. (2009). Četnički pokret na području Hrvatske i Bosne i Hercegovine (1941 – 1945). In S. P. Ramet (Ed.), Nezavisna Država Hrvatska 1941 – 1945 (pp. 43-66). Alinea.
• Ekinci, M. U. (2014). Bosna-Hersek siyasetini anlama kılavuzu (1. baskı). SETA Yayınları.
• Emgili, F. (2012). Bosna-Hersek trajedisinde (1992-1995) Türk Birliği. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 21, 57-87.
• Gökbilgin, M. T. (1978). Prof. M.Tayyib Okiç ve Bosna Hersek tarihi Bosna Eyaleti (Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Tayyib Okiç Armağanı’ndan Ayrı Basım). Sevinç Matbaası.
• Güven, İ. F., & Duran, H. (2022). Radovan Karadziç’in Bosna Savaşı’na dair güvenlikleştirme siyasetinde kullandığı söylemler. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 10(1), 192-213. https://doi.org/10.14782/marmarasbd.1063476
• Hagen, W. W. (1999). The Balkans' lethal nationalisms. Foreign Affairs, 78(4), 52-64. https://doi.org/10.2307/20049364
• Haqiqat, H., & Keskin, Ş. (2020). Efsanelerin Sırp milliyetçiliği ve Balkanlardaki çatışmalarda rolü. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi, 4(1), 38-54.
• Hodziç, İ. (2007). Bogomilizm ve Bosna-Hersek Bogomilleri (Tez. No. 205442) [Yüksek lisans tezi, Ondokuzmayıs Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Imamovic, M. (1998). Historija Bosnjaka. Preporod. https://ibs.preporod.ba/book/historija-bosnjaka/
• Karacan, S., Karacan, E., & Güngör, Y. (2017). Osmanlı dönemine ait kültürel zenginliğin Bosna-Hersek Cumhuriyetinde turizm açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Turizm Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi, 1(2), 49-56.
• Kodal, T. (2018). Bosna-Hersek’in bağımsızlığını kazanması ve Türkiye (1990-1992). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 34(98), 411-444.
• Lavrin, J. (1929). The Bogomils and Bogomilism. The Slavonic and East European Review, 8(23), 269-283.
• Mulahasanovic, J. (2012, Ekim 24). Bosna tarihi. Bosna Hersek Portalı. https://bosnahersek.info/ulke-genel- bilgisi/bosna-tarihi/. Erişim tarihi: 08.12.2018.
• Neziroğlu, İ. (1994). Yeni dünya düzeni ve Bosna-Hersek Cumhuriyetindeki savaş. [Uzmanlık tezi, TBMM Kütüphane Dokümantasyon ve Tercüme Müdürlüğü]. TBMM Yayınları Açık Erişim Kolleksiyonu.
• Oellers-Frahm, K. (2005). Restructuring Bosnia-Herzegovina: a model with pit-falls. Max Planck Yearbook of United Nations Law Online, 9(1), 179-224.
• Öngüner, E. (2016). Ustaşa Örgütü ve Dr. Ante Paveliç: II. Dünya Savaşı’nda Hırvatistan’daki Nazi yanlısı rejim. Düşünce ve Tarih Dergisi, 3(25), 36-45.
• Özkan, B. (2014). Bosna’da kalıcı barış mümkün mü?. Bilge Strateji, 6(10), 63-84.
• Poriç, İ. (2012). Bosna sorununun günümüzdeki durumu ve değerlendirilmesi (Tez No. 314685) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Sabah (2010, Nisan 05). Acı rakamları ile Bosna Savaşı. Sabah Gazetesi. https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/aci_rakamlari_ile_bosna_savasi/22. Erişim tarihi: 17.12.2018
• Sancaktar, C. (2022). 2. Dünya Savaşı döneminde Yugoslavya’da iç savaş: Milliyetçiliğe karşı Sosyalist Yugoslavya mücadelesi. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 5(9), 279-307. https://doi.org/10.32953/abad.1058182
• Semercioğlu, H. (2017). Bosna Hersek’te yaşanan Boşnak-Sırp çatışmasının analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(63), 1339-1360. https://doi.org/10.17755/esosder.286657
• Seyhan, E. (2007). Bosna-Hersek’in jeostratejik önemi ve Türkiye (Tez No. 205633) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şafak, Y. (2010). Bosna Savaşı ve Yugoslavya’nın parçalanması (Tez No. 261953) [Yüksek lisans tezi, Kadir Has Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı. (1992). Bosna–Hersek ile ilgili arşiv belgeleri (1516–1919) (Yayın No. 7). https://www.devletarsivleri.gov.tr/varliklar/dosyalar/eskisite- den/yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/ 08.12.2018
• Taştan, Y. K. (2017). Balkan Savaşları ve Türk Milliyetçiliğinin doğuşu. Ötüken Neşriyat.
• Uzgel, İ. (1992). Sosyalizmden ulusçuluğa: Yugoslavya'da ulusçuluğun yeniden canlanışı. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 47(01), 217-244.
• Yenigün, C., & Hacıoğlu, Ü. (2010). Bosna-Hersek: Batının güvenini kaybettiği medeniyet. K. İnat & B. Duran (Eds.), Dünya Çatışmaları: Çatışma Bölgeleri ve Konuları Cilt-I (3. baskı, s. 671-690) içinde. Nobel Akademik Yayıncılık. doi:10.13140/RG.2.1.1228.7205
• Yürür, P. (2007). Uluslararası toplumun Bosna-Hersek’i yeniden yapılandırma süreci ve modeli (Tez No. 190775) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.