Tarihsel Perspektiften Türk Sinemasında Kadın Yönetmenler

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 152 - 164, 28.12.2021

Meltem Cemiloğlu

Öz

Kadınların sinemadaki varlığı kimi ülkelerde erken, kimi ülkelerde ise daha geç bir tarihe rastlasa da sinematografın, sinemanın icadından bu yana (1895) kadınlar aslında hem kameranın önünde hem de arkasında yer almıştır. Ancak, 1920’lerde sinemanın endüstrileşmesiyle birlikte kamera arkasında yapımcı, yönetmen, senarist gibi vasıflarla yer alan kadınların endüstride çok daha az yer aldığı görülmektedir. Türk sinema tarihi bağlamında ise 1950'lerin başına kadar kadın yönetmenlere rastlanmamaktadır.

Türk sinemasında kadın yönetmenlerin oranı erkeklere kıyasla oldukça azdır. 2000'li yılların başından bu yana kadın yönetmenlerin sayısı önemli ölçüde artmış, daha önceki dönemin toplamının üzerine çıkmıştır. Bu çalışmanın amacı 1950’lerden bugüne kadar geçen süre içerisinde Türk Sineması’nda kadın yönetmenleri aktarmaktır. Çalışma ile Türk sinemasında kadın yönetmenler kronolojik olarak belirli dönemler çerçevesinde verilmekte, sinemanın kadınlar açısından gelişmesi kadın yönetmenler bağlamında irdelenmektedir. Bundan dolayı çalışma, Türk sinema tarihini yapımcı, yönetmeni senarist vb. görevlerde yer alan kadınlar bağlamında çalışacaklar için yararlı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Sineması, Kadın Yönetmenler, Kadın Yönetmen Filmografi

Female Directors in Turkish Cinema: A Historical Perspective

Öz

Although the presence of women in the cinema can be traced back to earlier dates in some countries and later in others, women have been both in front of and behind the camera since the invention of the cinematograph (1895). However, with the industrialization of cinema in the 1920s, women who were behind the camera as producers, directors, screenwriters, etc were much less involved in the industry. In the context of Turkish cinema history, there were no female directors until the early 1950s.
The number of female directors in Turkish cinema is quite low compared to men. Since the beginning of the 2000s, the number of female directors has increased significantly, exceeding the total of all the previous periods. This study aims to look at the female directors in Turkish Cinema from the 1950s until today. In this study, female directors in Turkish cinema are listed chronologically within the framework of certain periods, and the development of cinema is reviewed in the context of female directors. Therefore, the study examines the history women (as producers, directors, screenwriters, etc.) in Turkish cinema.

Anahtar Kelimeler

Turkish Cinema, Female Directors, Filmography of Female Directors

Kaynakça

• Abisel, N. (1994). Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: İmge Kitabevi.
• Adanır, O. (1997). Eski Dünya'ya Yeni Bir Bakış: Kuramsal Bir Deneme. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Altınsay, İ. (1990). “Sinemamızın Son Dönemi Üzerine Notlar”, içinde Türk Sinemasında Yeni Konumlar (Ed. B. Evren), İstanbul: Broy Yayınları.
• Ata, I. K. (2018). “Kadın Yönetmenlerin Filmlerinde Erkeklik Temsilleri: Potter, Labaki Ve Vitrinel’de Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Yüksek Lisans Tezi Mersin Üni. Sosyal Bil. Ens. Kadın Araştırmaları Anabilimdalı.
• Avcı, İ. B. (2017). “Yeni Türk Sineması’nın Minör Temasları: Gözetleme Kulesi.” SineFilozofi Dergisi 2(4), 7-24.
• Avcı, Z. (1984). "Türk Sineması Kadına Bakıyor mu?” Videosinema, Sayı 5, ss. 66-68.
• Çelen, E. İlhan, S. ve Sevinç, F. (1984). “Üç Yönetmen Üç Bakış”. Yeni Olgu Sinema Dergisi. 3: 3-6.
• Dorsay, A. (1986). Yüzyüze. İstanbul: Çağdaş.
• Dönmez-Colin, G. (2008). Turkish Cinema: Identity, Distance and Belonging. London: Reaktion Books.
• Evren, B. (1990). Türk Sinemasında Yeni Konumlar. İstanbul: Broy Yayınları.
• Evren, B. (1995). “Sinema tarihimizin bilinmeyen ilk filmleri”. Antrakt Dergisi, (48), ss. 58-59.
• İğneci, R. (2004). “Türk Sinemasında Klasik Kadın Temsiline Karşı Alternatif Bir Yaklaşım: Derviş Zaim Sineması”, Kadın Çalışmalarında Disiplinler Arası Buluşma. İstanbul.
• İmançer, D., Gürses, İ., & Güreş, E. (2010). Türk Sinemasında Kadın Yönetmenler Açısından Kadın Temsili: Yeşim Ustaoğlu Ve “Pandora’nın Kutusu”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (13), ss.181-210.
• Katı, M. (1984). “Film Setlerinden: Bilge Olgaç ve Kaşık Düşmanı”. Videosinema. 3, ss.63-66.
• Kaypak, Ş. (2016). Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Değişen Kadın Kimliği. Uluslararası Medeniyet ve Kadın Kongresi (13-16 Ekim 2014) Halide Edip Adıvar’ın Ölümünün 50. Yıldönümü Anısına, (Yay. Haz. A. G. Saygın, M. Saygın), Cilt I, s.33-66, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Kelly, G. ve Robson, C. (Ed.) (2014). The Celluloid Ceiling: Women Film Directors Breaking Through. London: Supernova Books.
• Kelly, G., Robson, C. (2016). Dünya Kadın Sinema Yönetmenleri. (Çev. N. Pakkan). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Makal, O. (1987). Sinemada Yedinci Adam: Türk Sinemasında İç ve Dış Göç Olayı. İzmir: Marş Matbaası.
• Özgüç, A. (1995). Türk Film Yönetmenleri Sözlüğü. Afa Yayınları.
• Özdemir, G. (2019). Türk Sinemasında Kadın Yönetmenler Konuşuyor. İstanbul: Der Yayınları
• Öztürk, S. R. (2004). Sinemanın Dişil Yüzü Türkiye’de Kadın Yönetmenler. İstanbul: OM Yayınevi.
• Öztürk, S. R. (2011). Türkiye Sinema Literatüründen Kadınlara Bakmak, S. Sancar (Ed.), Birkaç Arpa Boyu…21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar, ss. 679-699. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Scognamillo, G. (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Smelik, A. (2008). Feminist Sinema ve Film Teorisi: Ve Ayna Çatladı (Çev. D. Koç). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Suner, A. (2010). New Turkish Cinema: Belonging, Identity and Memory. London: I.B. Tauris.
• Yaşartürk, G. (2004). “1980 Sonrasında Türk Sinemasında Kadın Yönetmenlerin Bakış Açısından Kadın”. Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sinema Televizyon Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tez