Yakın Dönem Rus Sanat Filmlerine Postmodernizm ve Muhalif Melodram Çerçevesinde Bir Bakış: Leviathan (2014) ve Sevgisiz (2017)

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 72 - 90, 30.06.2024

Ceren Güleroğlu

https://doi.org/10.59280/film.1397519

Öz

Filmlerinde bireyi ve aileyi sistemle karşıt şekilde konumlandırırken trajik olayları rahatsız edici şekilde sunan Andrey Zvyagintsev’in yapımlarında şekil değiştirmiş melodramatik kodlara rastlamak mümkündür. İzleyende uyandırdığı rahatsızlık duygusuyla Leviathan (Zvyagintsev, 2014) ve Sevgisiz (Zvyagintsev, 2017) filmleri Rus halkının tepkisini çekmiştir. Rus toplumu, yapımları ülkeye ve değerlerine bir hakaret olarak değerlendirirken Zvyagintsev, yapımlarının özel olarak Rus halkını temsil etmediğini öne sürer. Rusya, Amerikan sosyokültürel hegemonyasından ve Hollywood melodramlarından etkilenmiş bir ülkedir. Ancak bu durum yalnızca Rusya’ya özgü olmadığından yönetmen de yapımlarında evrensel değerler çerçevesinde günümüzdeki insan hallerini işlediğini söyler. Bu doğrultuda bu çalışma, yakın dönem Rus sanat sinemasında postmodern bir yaklaşım olan muhalif melodram kavramını araştırmayı amaçlamaktadır. Bu makale ilk olarak melodramın postmodernist yaklaşımla birlikte muhalifliğe evrilişini, bu muhalifliğin amaç ve işlevselliğini araştırmıştır. İkinci olarak Rus tarihinde melodramın ideolojik bir araç olduğu kilit dönemlere vurgu yapmış ve Rusya’nın sosyopolitik durumunu özellikle aile kavramına odaklanarak analiz etmiştir. Son olarak bu çalışma, Andrey Zvyagintsev’in Leviathan (2014) ve Sevgisiz (2017) filmlerinde melodramatik imgelemin muhalif halini araştırmıştır. Çözümleme boyunca postmodern çoğulculuk, çeşitlilik (parçalılık) ve melez anlatı yapısına odaklanılmıştır. Çalışmanın sonucunda Zvyagintsev’in kültürler ve dönemler arasında sıkışıp kalmış karakterlerini muhalif melodram perspektifinden ele aldığı kanısına varılmıştır. Bu sayede çalışma, günümüzdeki Rusya’nın kültürel, politik ve sosyal yapısının ulusal sanat filmlerine etkisini araştırmış ve muhalif melodram kavramını bir kez daha tartışarak filmlerin incelenmesine katkıda bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Zvyagintsev, Leviathan (2014), Sevgisiz (2017), Muhalif Melodram, Modern Özne

An Analysis of Recent Russian Art Films within the Framework of Postmodernism and Subversive Melodrama: Leviathan (2014) and Loveless (2017)

Öz

Andrey Zvyagintsev's films present tragic events in a disturbing way while positioning the individual and the family in opposition to the system, and it is possible to find distorted melodramatic codes in his productions. The films Leviathan (Zvyagintsev, 2014) and Loveless (Zvyagintsev, 2017), due to the sense of discomfort they aroused in the audience, attracted the reaction of the Russian public. Although Russian society considers the productions as an insult to the country and its values, Zvyagintsev claims that his productions do not merely represent the Russian people. Russia is a country which has been influenced by American sociocultural hegemony and Hollywood melodramas; however, since this situation is not unique to Russia, Zvyagintsev states that he deals with the contemporary human condition within the universal values in his productions. Correspondingly, this study aims to investigate the concept of subversive melodrama as a postmodern approach in recent Russian art cinema. Firstly, it discussed the transition of melodrama into subversive melodrama with the postmodernist perspective, also the purpose and function of this subversion. Secondly, it emphasized the key periods in Russian history when melodrama was an ideological tool and analyzes the sociopolitical situation in Russia with a particular focus on the concept of family. Ultimately, it investigated the subversive melodramatic imagery in Andrey Zvyagintsev's Leviathan (2014) and Loveless (2017). Throughout the analysis, the focus was on postmodern pluralism, diversity (fragmentation), and hybrid narrative structure. The study concluded that Zvyagintsev's characters, trapped within cultures and eras, are depicted through the perspective of subversive melodrama. In this way, the study investigated the impact of the cultural, political and social structure of contemporary Russia on national art films and contributed to the analysis of the films by discussing the concept of subversive melodrama once again.

Anahtar Kelimeler

Zvyagintsev, Leviathan (2014), Loveless (2017), Subversive Melodrama, Modern Subject

Kaynakça

• Akbulut, H. (2008). Kadına melodram yakışır: Türk melodram sinemasında kadın imgeleri. Bağlam Yayıncılık. Arslan, S. (2005). Melodram. L&M Yayıncılık.
• Boggs, C. & Pollard, T. (2003), Postmodern cinema and the demise of the family. The Journal of American Culture, 26(4), 445-463. https://doi.org/10.1111/1542-734X.00105
• Brooks, P. (1995). The melodramatic imagination: Balzac, Henry James, melodrama, and the mode of excess. Yale University Press.
• Buckler, J. (2002). Melodramatizing Russia: Nineteenth century views from the west. In L. McReynolds & J. Neuberger (Eds.). Imitations of life: Two centuries of melodrama in Russia. Duke University Press, (pp. 55-78). https://doi.org/10.1515/9780822380573-004
• Cassiday, J. A. (2002). Alcohol is our Enemy!: Soviet temperance melodramas of the 1920s. In L. McReynolds & J. Neuberger (Eds.). Imitations of life: Two centuries of melodrama in Russia. Duke University Press, (pp. 151-178). https://doi.org/10.1515/9780822380573-004
• Cavlak, H. & Doğan, M. (2019). Siyasal kültür ve yönetim şekli: Putin dönemi Rusya. Sosyal Bilimler Metinleri, 2019(2), 25-34.
• Clarke, D. (2018, February 7). Andrey Zvyagintsev: ‘With Russia’s re-Stalinsation, there are negative tendencies. The Irish Times. Erişim adresi: https://www.irishtimes.com/culture/film/andrey-zvyagintsev-with-russia-s-re-stalinsation-there-are-negative-tendencies-1.3380894
• Diderot, D. (1947). On dramatic poetry. In B. H. Clark (Ed.), European theories of the drama. Crown Press, (pp. 284-299).
• Ecevit, Y. (2012). Türk romanında postmodernist açılımlar. İletişim Yayınları.
• Elsaesser, T. (1987). Tales of sound and fury. In Home is where the heart is: Studies in melodrama and the woman's film. (Ed. Gledhill, C.). British Film Institute, (pp. 43-69). https://doi.org/10.7560/742055-030
• Frankel, A. (2012). Kept down by the man, damn the man: The figurative and literal alienation of women. Stance, 5, 45-54. https://doi.org/10.33043/S.5.1.45-54
• Gledhill, C. (1991). Signs of melodrama. In C. Gledhill (Ed.). Stardom: Industry of desire. Routledge, (pp. 207-229). Hamilton, C. (May 1911). Melodrama, old and new. The Bookman: A Review of Books and Life, 33(3), 14-309.
• Hobbes, T. (1992). Leviathan. (S. Lim, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Hosseini, S. & Rajabi, E. (2019). Subjectivity construction through familial discourse represented in film: A case study of Alyosha’s identity in Andrey Zvyagintsev’s Loveless. Critical Literary Studies, 1(2), 73-97. https://doi.org/10.34785/J014.2019.168
• Hristova, M. (2020). Corruption as shared culpability: Religion, family, and society in Andrey Zvyagintsev's Leviathan (2014). Journal of Religion & Film, 24(2), 1-45. https://doi.org/10.32873/uno.dc.jrf.24.2.001
• İsayeva, L. & Günlü, R. (2019). Rus siyasal rejiminde Putin dönemi iktidar ve muhalefet ilişkisi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 20(45), 79-92. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobbiad/issue/50890/561236#article_cite
• Kolker, R. P. (2016). Film, form and culture. Routledge.
• Lyotard, J. (1984). The postmodern condition: A report on knowledge. University of Minnesota Press.
• Modick, K. (1994). Steine und bau. In U. Wittstock (Ed.). Roman oder leben: Postmoderne in der deutschen literatur. Reclam, (ss. 160-176).
• Mulvey, L. (1987). Notes on Sirk and melodrama. In Home is where the heart is: Studies in melodrama and the woman's film. (Ed. Gledhill, C.). British Film Institute, (pp. 75-79). https://doi.org/10.1007/978-1-349-19798-9_5
• Onay, Y. (2002). Rusya ve değişim. Nobel Yayınevi.
• Özhan, N. G. (2011). Zeki Demirkubuz sinemasında melodramatik imgelem. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. SherpaRomeo.
• Paglia, C. (1990). Sexual personae: Art and decadence from Nefertiti to Emily Dickinson. Yale University Press.
• Prokhorov, A. (2002). Soviet family melodrama of the 1940s and 1950s: From wait for me to the cranes are flying. In Imitations of life: Two centuries of melodrama in Russia. (Eds. McReynolds, L., Neuberger, J.). Duke University Press, (pp. 208-231). https://doi.org/10.1515/9780822380573-010
• Rowe, Kathleen (1995). The unruly woman: gender and the genres of laughter. University of Texas Press.
• Singer, B. (2001). Melodrama and modernity. Columbia University Press.
• Şirin, Y. (2021, 14 Aralık). Zvyagintsev sinemasının aşkınlığı. Yeni Şafak. Erişim adresi: https://www.yenisafak.com/dusunce-gunlugu/zvyagintsev-sinemasinin-askinligi-3725603
• Stengel, R. (2007, Aralık 19). Putin is time magazine's “person of the year”. Reuteurs. Erişim adresi: https://www.reuters.com/article/idUSN19568348/
• Stone, O. (Yöneten). (2017). The Putin Interviews [Sinema Filmi].
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev. Metis.
• Tunalı, D. (2006). Batıdan doğuya, Hollywood’dan Yeşilçam’a melodram. Aşina Kitaplar.
• Tunalı, D. (2021, Ağustos). Melodram. SineMasal Dergisi, Doğu Batı Yayınları, 4, (ss. 26-91).
• Wengle, S., Monet, C. & Olimpeva, E. (2018). Russia’s post-Soviet ideological terrain: Zvyagintsev’s Leviathan and debates on authority, agency, and authenticity. Slavic Review, 77(4), (pp. 998-1024). https://doi.org/10.1017/slr.2018.294
• Wolfe, D. B. (1989). Devrimi yapan üç adam. Kuzey Yayınları.
• Zvyagintsev, A. (Yönetmen). (2014). Leviathan [Film]. Rusya: Non-Stop Production; Russian Ministry of Culture; Cinema Fund; RuArts Foundation.
• Zvyagintsev, A. (Yönetmen). (2017). Нелюбовь [Sevgisiz] [Film]. Rusya: Arte France Cinéma; Why Not Productions; Les Films du Fleuve.