İSTİSHÂB DELİLİNE HANEFÎLERİN YAKLAŞIMI

Yıl 2014, Cilt: 19 Sayı: 1, 79 - 89, 01.06.2014

Erdoğan Sarıtepe

Öz

Geçmişte sabit olan bir hükmün aksini bildiren bir delil olmadıkça mevcut halde de geçerli olduğunu kabul etmek diye tanımlanan istishâb, mahiyeti, türleri, İslam hukukunun genel kaideleri ile ilişkisi ve delil değeri açısından usulcüler arasında tartışma konusu olmuştur. Usul eserleri incelendiğinde istishabın değişik bakış açılarına göre farklı sayılarda taksim edildiği ve farklı şekillerde isimlendirildiği görülmektedir. Mesela Hanefilerden Debûsî ve Serahsî istishâbın dört türünden bahsederken, Semerkandî üç tür istishâbdan bahsetmektedir. Biz bu çalışmada sadece Hanefîlerin istishâba bakış açılarını inceleyeceğiz

Anahtar Kelimeler

İstishab, Delil, Hanefîler, Kaide

Approach of Hanaphies to Proof of Presumption

Öz

The istishab presumption that defined as “ to accept the stable judgment in the absence of other proofs of islamic law al-adillah al-shariyyah is dabated by scholars of methodology alusul from different aspect. For example; it’s character, it’s divisions and it’s connection with the other proofs. When we study source of methodology of İslamic law Usul al-Fıkh we see that it was examined with different perspective and under different titles. For example Dabûsî and Sarahsî from Hanaphies divided it four parts. On the other hand, in the Samarkand’s classification, it is three parts. In this article we will study Hanaphies approach to the presumption

Anahtar Kelimeler

İstishab, the Proof, Hanaphis, Rule, presumption

Kaynakça

• Ali Haydar, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm (Şerhu’l-Gavâidi’l-Külliye), İstanbul 1330.
• Bardakoğlu, Ali, “İstishâb”, DİA. (376-381).
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye), Hikmet yayınları, İstanbul 1990.
• Buhârî, Alâuddîn Abdulazîz b. Ahmed (ö. 730/1330), Keşfü’l-Esrâr an Usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî, Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1997.
• Cessâs, Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkamü’l-Kur’an, Dâru İhyâi’t-Turâs, Beyrut 1985.
• ……….., el-Fusûl fi’l-Usûl, (Thk. Uceyl Câsim en-Nuşemî) Mektebetü’l-İrşâd, İstanbul 1994.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Ömer b İsâ, Takvîmu’l-Edille fî’l-Usûli’l- fıkh, (Tah. Halil Muhyiddin el-Meys), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2001.
• ……….., el-Esrâr fi’l-Usûl ve’l-Furu, (Thk. Salim Özer), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Kayseri 1997.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (ö: 505/1111), Kitâbü’l-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, Matbaatu’l-Emiriyye, Bulak 1322.
• İbn Nuceym, Zeynülâbidîn b. İbrahim (ö. 970/1562), el-Eşbâh ve’n-Nezâir alâ Mezhebi Ebî Hanîf, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1993.
• İbrahim Mustafa ve Diğerleri, el-Mu’cemu’l-Vasît, Çağrı Yayınları, İstanbul 1986.
• İzmirî, Muhammed (ö. 1165/1751), Hâşiye ale’l-Mirâti’l-Usûl, Bosnevî Matbaası, İstanbul 1285.
• Mahallî, Celâluddin Muhammed b. Ahmed, Şerhu Cemi’l Cevâmî, (Bennânî Hâşiyesi ile beraber), Dâru’l-Fikr, Beyrut 1995.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz (ö. 885/1480), Mirâtü’l-Usûl Şerhu Mirkâti’l- Vusûl, ( İzmirî Haşiyesi’nin kenarında), Bosnevî Matbaası, İstanbul 1285.
• Pezdevî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Hüseyin, Kenzü’l-Vusûl ilâ Marifeti’l-Usûl, (Keşfu’l-Esrâr ile beraber), Dâru’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut 1997.
• Semerkandî, Alâuddin Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed (ö: 539/1145), Mîzânu’l-Usûl fî Netâici’l-Ukûl, (Tah. Muhammed Zeki Abdilber), İhyâu’t-Turasi’l- İslâmî, Katar 1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed (ö. 483/1090), Usûlü’s-Serahsî, (Thk. Ebu’l- Vefâ el-Afgânî), Kahraman Yayınları, İstanbul 1984.
• Şahin, Osman, “İslam Hukuk Metodolojisinde İstishâb”, OMÜİFD., Samsun 2001. (489- 516)
• Zebîdî, Muhammed Murtza, Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, (Thk. Ali Şîrî), Dâru’l- Fikr, Beyrut 1414/1994.