İBNU’L-CEVZÎ’NİN CERH-TA’DÎL DEĞERLENDİRMELERİ el-İLELU’LMÜTENÂHİYE fi’l-EHÂDÎSİ’L-VÂHİYE ADLI ESERİ IŞIĞINDA [171-198]

Yıl 2016, Cilt: 21 Sayı: 2, 171 - 198, 01.12.2016

Alparslan Kartal

Öz

Hicri altıncı asrın en önemli İslâm âlimlerinden biri olan Ebû’l-Ferec İbnu’l-Cevzî, fıkıh, tefsir, hadis, coğrafya, tıp, vaaz ve ahlâk gibi çok farklı alanlarda, 380’i aşkın eser telif etmiştir. Hadis alanında yazmış olduğu eserlerden ikisi çok dikkat çekmiş; olumlu ve olumsuz tenkîtler almıştır. İbnu’l-Cevzî, Kitabu’l-Mevzûât’ta uydurma rivayetleri, el-İlelu’l-Mütenâhiye’de ise kendileri ile ihticâc olunmayan çok zayıf, vâhî rivayetleri bir araya getirdiğini belirtmektedir. Müellif, eserlerindeki hatalar ve çelişkiler ile ravi ve rivayetlerin değerlendirmesinde müteşeddit davranmasından dolayı İslâm âlimleri tarafından eleştirilmiştir. el-İlel’de, ravi ve rivayetlerin değerlendirmesinde müellifin uygulamış olduğu cerh-ta’dîl metodu bu makalenin konusunu teşkil etmektedir. İbnu’l Cevzî, eserinde geleneksel hadis tenkîdi sistemine sâdık kalmakla beraber ravi ve rivayetlerin değerlendirmesinde müteşeddit davranmıştır. İbnu’l-Cevzî, çoğunlukla rivayetlerin farklı tariklerini bir araya getirmiş ve bunları bütüncül bir bakış açısıyla tahlîl etmiştir. Ravi ve rivayetlerin tenkîdinde daha çok kendisinden önceki hadis münekkidlerinin değerlendirmelerini esas almıştır

Anahtar Kelimeler

İbnu’l-Cevzî, Hadis, Cerh-Ta’dîl, el-İlelu’l-Mütenâhiye, İlel

The Method of Cerh-Ta’dîl of Ibn’ul-Cevzî In Consideration of His Book el-İlelu’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdîsi’l-Vâhîye

Öz

In the 6.th century of hijra, one of the most important scholars of Islamic tradition was Ebû’lFerec İbnu’l-Cevzî had written in the fields like Islamic jurisprudence, tafshir, geography, medicine, sermon and morality more than 380 books. Two boks, that he had written in the field of hadith, took an impressive attention and criticised positive and negatively. His book Kitabu’lMevzûât involves fabrication hadiths. The book el-Ilelu’l-Mütenâhiye Fi’l-Ehâdîsi’l-Vâhiye compiles the hadiths which are rather weak and with whom adjudication is not possible. Ibn’ulCevzî, because of his some mistakes and being strict with his critics has been criticised by Islamic scholars. Our thesis involves the method which Ibn’ul-Cevzî used for criticising the narrators and the narrations in his book el-Ilel. The editor, had been faithful to the tradition at hadith criticising. But about the critics of narrators and narrations, he went beyond bounds

Anahtar Kelimeler

Ibnu’l-Cevzî, Hadis, Cerh-Ta’dil, el-Ilelu’l-Mütenâhiye, Ilel

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed, Müsned, thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-XLV, Beyrût, 2008.
• Babanzâde, Ahmed Nâim, Hadis Usulü ve Istılahları, haz. Hasan Karayiğit, Düşün Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, es-Sahîh, thk. Muhammed b. Zuheyr en-Nâsır, Dâru Tavkı’n-Necâh, I-IX, h. 1422.
• Fârih, Abdülazîz Muhammed, İnâyetu’l-Ulema bi’l-İsnâd ve İlmu’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, Mecmeu’l-Mülk Fahd, Medine, h.1425.
• Ğavrî, Seyyid Abdülmecîd, Mu’cemu Elfaz ve’l-‘İbârâti’l-Cerh ve’t-Ta’dîli’l-Meşhure ve’n- Nâdire, Dâru İbn Kesîr, 2. Baskı, Beyrût, 2011.
• Ğazzûlî, Abdülazîz Seyyid Haşim, İbnu’l-Cevzî el-İmamu’l-Mürebbî ve’l-Va’izu’l-Belîğ ve’l-Âlimu’l-Mütefennin, Dâru’l- Kalem, Dımaşk, 1420/2000.
• Itr, Nurettin, Menhecu’n-Nakd fî Ulûmi’l-Hadîs, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1997.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî, el-Kâmil fî Du’âfâi’r-Ricâl, thk. Âdil Ahmed Abdu’lmevcûd, Ali Muhammed Muavvız, Kütübü’l-İlmiyye, I-IX, Beyrût, 1418/1997.
• İbn Hacer, Ebû’l-Fazl Şihâbu’d-Dîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalânî, Takrîbu’t- Tehzîb ve Me’ahu Tahrîru Takrîbi’’t-Tehzîb, thk. Şuayb Arnaûd, Beşşâr Avvâd Ma’ruf, Müessesetu’r-Risâle, Beyrût, 1432/2011.
• _______, Lisânu’l-Mîzân, thk. Dâiretu’l-Ma’ârifi’n-Nizâmiyye-el-Hind, Müessesetu’l- A’lemi li’l-Matbûât, I-VII, Beyrût, 1390/1971.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed b. Ebû Bekr, Vefeyâtu’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z- Zamân, thk. İhsan Abbâs, Dâru’s-Sadr, Beyrût, 1994.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim et-Temîmî el-Bustî, İbn Hibbân, el-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Du’âfâ-i ve’l-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbrahim Zâyet, Dâru’l-Va’y, Halep, h.1396.
• _______,.es-Sikât, thk. Şerefu’d-Dîn Ahmed, Dâru’l-Fikr, I-IX, Beyrût, 1975.
• İbn İmâd, Ebû’l-Felâh Abdu’l-Hayy el-Hanbelî, Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâr men Zeheb, Dâru İbn Kesîr, Beyrût, 1406/1986.
• İbn Maîn, Yahyâ Ebû Zekeriyya, Târîh-u İbn Maîn ( Rivayetu’d-Dûrî),thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf, Merkez Buhûsi’l-İlmî, I-IV, Mekke, 1979.
• İbn Mencûye, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-İsbehanî, Ricâlü Sahîh-i Müslim, thk. Abdullah el-Leysî, Dâru’l- Ma’rife, I-VI, Beyrût, h. 1407.
• İbn Receb, Abdurrahmân es-Selâmî el-Hanbelî, ez-Zeyl alâ Tabakâti’l-Hanabile, thk. Abdurrahmân b. Süleyman el-Useymin, Mektebetu’l-Ubeykân, Riyâd, 1415/2005.
• İbn Salâh, Osman b. Abdurrahmân b. Osman eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-Hadîs, thk Nureddin Itr, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 2004.
• İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân b. Ali Ebû’l-Ferec et-Temîmî el-Bekrî, Dürru’l-Eser ve Hadîsu Seyyidi’l-Beşer”, Yazma, İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi, No:2614, Varak: 1-2
• _______, Bahru’d-Dümu’, thk. Cemal Mahmûd Mustafa, Dâru’l-Fecr li’t-Turâs, Mısır, 2004.
• _______, el-İlelu’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdîsi’l-Vâhîye, thk. Halil Meys, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, I-II, Beyrût, 1983.
• _______, Kitabu’d-Du’âfâ ve’l-Metrûkîn, thk. Abdullah el-Kâdı Ebû’l-Fida’, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, I-II, Beyrût, 1986.
• _______, Kitabu’l-Mevzûât mine’l-Ehâdîsi’l-Merfûât, thk. Nurettin Boyacılar, Edvâu’s- Selef, I-III, Riyâd, 1997.
• _______, Nevâsıhu’l-Kur’an, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrût, h. 1405.
• _______, et-Tahkîk fi Ehâdîsi’l-Hilâf, thk. Mes’ad Abdu’l-Humeyd Muhammed es- Sa’denî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-II, Beyrût, 1994.
• Kâdı Iyâd, İbn Musa b. Iyâd es-Sebtî, İkmâlu’l-Mul’im bi Fevâidu Müslim, thk. Yahyâ İsmail, Dâru’l-Vefâ, I-VIII, Mısır, 1998.
• Leknevî, Ebû’l-Hasenât Muhammed Abdulhayy b. Muhammed, el-Ecvibetu’l-Fâdile li’l- Esileti’l-‘Aşireti’l-Kâmile, 1414/1994.
• Mektebetu’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, Beyrût
• Mizzî, Cemâlüddîn Ebû’l-Haccâc Yûsuf, Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf, Müessesetu’r-Risale, I-XXXV, Beyrût, 1992, s. 116-119
• Münzirî, Abdulazîm b. Abdülkavî, et-Tekmile li Vefeyati’n-Nakale, nşr. Beşşâr Avvâd Ma’ruf, Beyrût, 1480/1981.
• Müslim, İbnu’l-Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî, es-Sahîh, thk. Muhammed Fuâd Abdu’l- Bâkî, Dâru İhyai’t-Turâsi’l-Arabî, I-V, Beyrût.
• Nedvî, Mahmûd Ahmed el-Kaysiyye, İbnu’l-Cevzî ve Kitabuhu’l-Mevdûat, Basılmamış Doktora Tezi, Pencap Üniversitesi, Lahor, 1401/1981.
• Râzî, İbn Ebû Hâtim Abdurrahmân et-Temîmî, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, thk. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Muallimî, Dâiretu’l-Ma’ârifi’l-İslamiyye, I-IX, Haydarâbâd, 1952.
• Safedî, Ebû’s-Sefa Salahatttin Halil b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, thk. Ahmet el-Arnaût, Türkî Mustafa, Dâru İhya-i Turâsi’l-Arabî, Beyrût, 2000.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebû Sehl, Usûlu’s-Serahsî, thk. Ebû’l-Vefâ el-Afganî, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1984.
• Sıbt İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf, Mir’âtu’z-Zamân fî Târîhi’l-A’yân, Haydarâbâd, 1370/1951.
• Suyûtî, Ebû’l-Fazl Abdirrahmân b. Kemâleddîn, Tebyîzu’s-Sahâbe fî Menâkibi’l-İmam Ebî Hanîfe, thk. Muhammed Aşık el-Burnî, Karaçi, 1991.
• Uğur, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, TDV Yayınları, Ankara, 1992.
• Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Musa b. Hammâd, Kitabu’d-Du’a’fâ, Dâru İbn Hazm, Beyrût, 2008.
• Ünal, İsmail Hakkı, İmam-ı Azam Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefi Mezhebinin Hadis Metodu, DİB Yayınları, Ankara, 2001.1
• Yıldırım, Enbiya, Hadis Meseleleri, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2008.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, Menâkibu’l-İmam Ebî Hanîfe ve Sâhibeyhi Ebî Yûsuf ve Muhammed b. el-Hasen, nşr. Muhammed Zâhid el- Kevserî, Ebû’l-Vefâ el-Afganî, Beyrût, h. 1408.
• _______, Mîzânu’l-İ’tidal fi Nakdi’r-Ricâl, thk.Ali el-Becavî, Tasvîru Dari’l-Ma’rife, I-IV, Beyrût, 2009.
• _______, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, Dâru’l-Hadîs, I-XVIII, Kahire, 1427/2006.
• _______, Telhîsu’l-İleli’l-Mütenâhiye, thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim, Mektebetu’r- Rüşd, Riyâd, 1998.
• _______, Tezkiretu’l-Huffâz, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I-IV, Beyrût, 1419/1998.