DİLBİLİMCİLERİN KIRÂAT FARKLILIKLARINA YAKLAŞIMLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2017, Cilt: 22 Sayı: 2, 177 - 192, 01.12.2017

Ayşe Meydanoğlu

Öz

Bu çalışmada Sibeveyh’ten Zemahşeri’ye kadar ön plana çıkmış bazı dilciler özelinde dilcilerin kırâat eleştirileri, kronolojik sıralama dikkate alınarak incelenmiştir. Amacımız, dilbilimcilerin kırâatlere yaklaşım tarzını örneklerle ortaya koymak ve bu eleştirilerle ilgili muhtemel gerekçeleri sunmaktır. Çeşitli nedenlerle dilciler tarafından ortaya konan kırâatleri dilsel eleştiriye tabi tutma eylemi, tarihsel süreç içerisinde farklı okumaları redde ve inkâra varan boyutlara ulaşmıştır. Mensup olunan dil ekolünün kaidelerine göre kırâatleri eleştirme sürecinin Sibeveyh ile başladığı, Ahfeş el-Evsat ve Müberred gibi dilciler tarafından devam ettirildiği, Zemahşeri ile yoğunluk kazandığı görülmektedir. Ancak gerekçeleri ne olursa olsun, netice olarak şu söylenebilir ki eserlerinin muhtelif yerlerinde kırâatlerin takip edilmesi gereken birer sünnet olduğunu belirtmeleri, ancak bu ifadelerine rağmen kırâatleri eleştirmeleri, dilcilerin aşamadıkları bir çelişkidir

Anahtar Kelimeler

Arap dili, Kırâat, Nahiv usulü, Dilsel eleştiri, Dilbilimci yaklaşım.

An Evaluatıon Of Linguists Upon Approaches Of The Recitation Differences

Öz

In this study, we featured linguists’ recitation criticism by regarding chronological order from Sibavayh to Zamakhshari and analysed some philologists. Our aim is to propound the linguists’ approaching style to the recitation with samples and present probable justifications, the philologists’ subjecting to lingual criticism put forward by linguists reached to the refusals and denying dimensions as different readings throughout historical process. It is observed that the connected language ecoles’ process to criticise recitations in accordance with rules started with Sibavayh and mainted with Ahfas and Mubarrad intensitied with Zamakhshari. For whatever reason, however, it can be said as a result that keeping a tab on recitations in several parts of the works is a sunnah but in spite of these statements the philologists’ criticising the recitations is a discrepancy that they fail to hurdle.can be said as a result that keeping a tab on recitations in several parts of the works is a sunnah but in spite of these statements the philologists’ criticising the recitations is a discrepancy that they fail to hurdle.

Anahtar Kelimeler

Arabic language, Recitation, Nahw methodology, linguistic criticisizm, linguists’ approaches.

Kaynakça

• Ahfeş el-Evsat, Ebu’l-Hasen Saîd b. Misad, Kitâbu meâni’l-Ahfeş, thk., Hûda Mahmud Karâe, Mektebetu’l-hancı, Kahire, 1411/ 1990.
• Bakırcı, Selami - Kenan Demirayak, Arap Dili Grameri Tarihi (Başlangıçtan Günümüze Kadar), AÜFEF Yay. Erzurum, 2001.
• Bolelli, Nusrettin, “Nahivde Hadisle İstişhâd Meselesi”, MÜİFD, sy. 5-6 (1987-1988).
• Cündî, Ahmed Alemüddîn, “es-Sirâ’ beyne’l-kurrâ ve’n-nuhât II”, Mecelletu mecmei’l- luğâti’l-arabiyye, sy.34, Kahire, 1974.
• Durmuş, İsmail, “İstişhâd mad.”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, DİA, TDV Yay., Ankara, 2001, XXIII, 397, 398.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya b. Ziyâd el-Ferrâ, Meâni’l-Kur’ân, ‘Alemu’l-kutub, yrs. III. Baskı, 1403/ 1983.
• Ebû Hayyân, el-Endelusî, Muhammed b. Yûsuf, thk.Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz, el-Bahru’l-Muhît, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, I. Baskı, 1413/ 1993.
• Efğânî, Saîd, fî Usûli’n-Nahv, Câmiatu Suriye, Dımeşk, 1414/ 1994.
• Emîn, Ahmed, Duha’l-islâm, Mektebetu’l-Usra, Beyrût, 1997.
• Eroğlu, Ali, “Şiirle İstişhâd ve İstişhâd Açısından Medârik”, AÜİFD, 11(1993).
• Hafâcî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ömer el-Hafâcî, Hâşiyetu’ş- Şihâb el-müsemmât ‘İnâyetu’l-kâdî ve kifâyetu’r-râdî ‘ala Tefsîri’l-Beydâvî, Dâru Sâdr, Beyrût, trs.
• Hatîb, Abdullatif b. Muhammed el-Hatîb, Mu’cemu’l-kıraât, Dâru Sa’diddîn, I.Baskı, Dimeşk, 1422/ 2002.
• Müberred, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd el-Müberred, el-Muktedâb, thk. Muhammed Abdulhâlik ‘Uzeyme, Kahire, 1415/ 1994.
• İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osmân, el-Muhteseb fî tebyîni vucûhi şevâzi’l-kıraât ve’l-îdâhi anha, thk. Ali en-Necdî Nâsıf, Abdulhalîm en-Neccâr, Abdulfettâh İsmâîl Şiblî, Kahire, 1415/ 1994.
• _______, el-Hasâis, thk. Muhammed Ali en-Neccâr, el-Mektebetu’l-ilmiyye, 1413/ 1993.
• İbn Mücâhid, Kitâbu’s-seb’a fi’l-kırâat, (Muhakkikin sözü), thk. Şevkî Dayf, Dâru’l-meârif, 2009.
• İbnu’l-Cezerî, Ebû’l-Hayr Muhmmed b. Muhammed ed-Dımeşkî, en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr, thk. Ali Muhammed ed-Dabba’, Dâru’l-kütubi’l-ilmiyye, Beyrut, trs.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zâdu’l-Mesîr fî ‘İlmi’t-Tefsîr, el-Mektebetu’l-İslâmî, III. Baskı, yrs, 1404/ 1984.
• İbnu’l-Enbârî, Ebû’l-Berekât Kemâluddîn Abdurrahman b. Muhammed, Nüzhetü’l-elibbâ fî tabâkâti’l-udebâ, Mektebetu’l-menâr, III. Baskı, Ürdün, 1405/ 1985.
• _______, el-İnsâf fî mesâili’l-hilâf, thk. Cevdet Mebrûk Muhammed, Mektebetü’l- hancı, I. Baskı, Beyrut, 2002.
• Dağ, Mehmet Geleneksel Kırâat Algısına Eleştirel Bir Yaklaşım, İSAM Yay. İstanbul, 2011.
• Nâsır, Ğâlip Ali “Mevkifu’l-Ferrâ mine’l-kırââti’l-Kur’âniyye”, el-Mevrîd, XVII/ 4, Bağdad 1988.
• Nehhâs, Ebû C‘afer Ahmed b. İsmâîl, ‘İrâbu’l-Kur’ân, Dâru’l-m‘arife, III. Baskı, yrs., 1429/ 2008.
• Rufeyde, İbrâhim Abdullah, en-Nahv ve kutubu’t-tefsîr, Dâru’l-Cemâhiriyye, Bingâzi, 1990.
• Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber, el-Kitâb, thk. Abdussellâm Muhammed Hârûn, Mektebetu’l-hancı, Kahire, 1408/ 1988.
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed es-Suyûtî, el-İktirâh fi usûli’n- nahv, thk. Abdulhakîm Atiyye, Dâru’l Beyrûtî, II. Baskı, Dımeşk, 1427/ 2006.
• Tural, Hüseyin, “Arap Dilinde Şiir ve Hadisle İstişhâd Meselesi”, AÜİFD, sy. 9 (1990).
• Zâhid, Züheyr Gâzî “en-Nahviyyûn ve’l-kıraâtu’l-Kur’âniyye”, Mecelletu edebi’l-mustansîre, sy. 15, Bağdâd, 1987
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrahim ez-Zeccâc, thk. Abdulcelîl Abduh Şelebi, Meâni’l-Kur’ân ve ‘İrabuhû, ‘Âlemu'l-Kutub, Beyrut,1408/1988.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Cârullâh Mahmûd b. Ömer b. Muhammed ez-Zemahşerî, Tefsîru’l- keşşâf an hakâiki ğavâmidi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvil fî vucûhi’t-t‘evîl, Tashih: Muhammed Abdusselâm Şâhîn, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrût, III. Baskı, 1424/ 2003.