Kur’ân ve sünnet, Müslümanların hayatını düzenleyen en önemli iki şer’î delildir. Onların belirlediği ya da sınırlarını çizdiği hükümler, her Müslümanı bağlayıcı niteliktedir. Bu bağlamda Kur’ân ve sünnet, bireyin dine bağlılık derecesini tayin eden birtakım ölçüler koymuştur. Bu ölçülerin en önemlilerinden biri de itidaldir. Her yer ve her şartta dengeyi sağlayan itidal, yerine göre insanı iffet sahibi kılar, yerine göre hikmet ehli yapar ve yerine göre ise cesaret sembolü kılar. İffetin olmadığı yerlerde ya hiçbir şeye iştah duymayan ya da helal-haram demeden her namusa göz diken insan tipleri belirir. Hikmetin olmadığı yerlerde ya hiçbir şeyden anlamayan ya da hakkı batıl, batılı da hak suretinde gösteren kimseler ortaya çıkar. Cesaretin olmadığı yerlerde de ya aşırı korkak bireyler ya da hiçbir şeyden korkmayan zalim diktatörler yetişir.
İşte bu çalışmada, ifrat ve tefrit arasında yer alan orta halli bir duruş olarak gösterilen itidalin inanç, ibadet ve ahlâk boyutları dindarlık ölçeğinde ele alınacaktır. Ayrıca itidalin fert ve toplum hayatındaki lüzumuna, etkilerine yer verilecektir.
Deylemî, Şiruye b. Şehrdar. Firdevsu’l-Ahbar. Thk. Fevvaz Ahmed Muhammed el-Bağdadî. Beyrut: 1987.
Düzenli, Yaşar. Kur’ân Işığında Evrensel Dengeler ve İnsan. İstanbul: 2000.
Eren, Şadi. “Kur’ân Işığında Milli ve Manevi Bir Değer: Cesaret”. Iğdır Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9/ 97 (2017), 85-99.
Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tezhîbu’l-Luğa. Nşr. Ahmed Abdulhalim. Kahire: ts.
Haksever, Ahmet Cahit. “Ruhbânlık’ Kavramındaki Anlam Kayması ve Tasavvufla İlişkilendirilmesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12: 23 (2013), 5-30.
Heysemî, Nureddîn Ali b. Ebû Bekr. Mecmeu’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid. Beyrut: 1402/1982.
Izutsu, Toshıhıko. Kur’ân’da Dini ve Ahlâki Kavramlar. Çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yay., 2011.
İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahman b. Alî b. Muhammed. Za’du’l-Mesîr fi İlmi’t-Tefsîr. Thk. Abdurrezzâk Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1422.
İbn Fâris, Ebû’l-Huseyn b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu Mekâyîsi’l-Luğa. Thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: 1991.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed. Risâle fi Mudâvâti’n-Nufûs ve Tehzibi’l-Ahlâk ve’z-Zuhd fi’r-Rezâil. Nşr. İhsan Abbas. Beyrut: 1987.
İbn Manzûr, Cemâluddîn Muhammed b. Mukerrem. Lisânu’l-‘Arab. Thk. Yûsuf Bikâ‘î, İbrâhîm Şemsuddîn, Nedâl Alî. Beyrut: 1426/ 2005.
İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî. es-Sunen. Thk. M. Fuâd Abdulbâki. Kahire: 1952.
Sarıkçıoğlu, Ekrem. Başlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi. İstanbul: 1983.
Subaşı, Necdet. Gündelik Hayat ve Dinsellik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
Şehristânî, Muhammed b. Abdulkerîm. el-Milel ve’n-Nihal, Dinler, Mezhepler ve Felsefi Sistemler Tarihi. Çev. Mustafa Öz. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed. Fethu’l-Kadîr el-Câmiu Beyne Fenneyi’r-Rivâye ve’d-Dirâye min İlmi’t-Tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-Beyân ân Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. Nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Muessesetu’r-Risâle, 1420/2000.
Bulut, Hasan. “KUR’ÂN VE SÜNNET PERSPEKTİFİNDE DİNDARLIK ÖLÇÜTÜ OLARAK İTİDAL”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/1 (Haziran 2021), 93-121.