The Common Theme of the Parables of Ashab-ı Kahf, Khidr and Zulqarnayn: Mercy

Yıl 2022, Cilt: 27 Sayı: 2, 127 - 147, 31.12.2022

Muzaffer Ertuğrul

Öz

The three parables told in the chapter of al-Kahf are among the most interesting parables of the Qur'an. The first of these parables is the story of Ashab-i Kahf, in which the young people who took shelter in the cave are narrated; the second is the story of Khidr, in which the work of Khidr, is told, and the third is the story of Zul-qarnain, in which the adventure of Zul-qarnain, is narrated. These stories seem unrelated to each other in terms of their events, persons, places, times. Narrating these stories that seem unrelated to each other in the same time could not be made sense of by some westerners. For example, psychologist Carl Gustav Jung considered the narration of these unrelated stories in the same surah as an anachronism. However, although these stories are independent of each other in terms of events, times, places, and persons, they are united in a common theme in terms of the divine message they want to convey to humanity. This common theme is the concept of mercy. Through these parables, Allah conveys the message that divine mercy can reach his servants for many reasons. These reasons can sometimes be a place, sometimes a servant, sometimes an object.

Anahtar Kelimeler

Mysticism, Ashab-i Kahf, Khidr, Zul-qarnain, Mercy

Ashâb-ı Kehf, Hızır Ve Zülkarneyn Kıssalarının Ortak Teması: Rahmet

Öz

Kehf sûresinde anlatılan üç kıssa Kur’ân’ın en ilginç kıssalarındandır. Bunlardan birincisi mağaraya sığınan gençlerin anlatıldığı Ashâb-ı Kehf kıssası; ikincisi Mûsâ Peygamber’in yol arkadaşı Hızır’ın işlerinin anlatıldığı Hızır kıssası ve üçüncüsü Zülkarneyn’in serüveninin anlatıldığı Zülkarneyn kıssasıdır. Bu kıssalar olayları, kahramanları, mekânları, zamanları bakımından birbiriyle alakasızdır. Birbiriyle alakasız olan bu kıssaların aynı sûrede anlatılması bazı batılılar tarafından anlamlandırılamamaktadır. Meselâ psikolog Carl Gustav Jung birbiriyle bağlantısız bu üç kıssanın aynı sûrede anlatılmasını Hz. Peygamber açısından bir anakronizm olarak değerlendirmektedir. Hâlbuki bu üç kıssa olayları, zamanları, mekânları ve eşhâsı cihetinden birbirinden kopuk olsa da insanlığa vermek istediği ilâhî mesaj bakımından müşterek bir temada birleşmektedir. Bu müşterek tema rahmet kavramıdır. Allah bu kıssalar üzerinden rahmetinin kullarına pek çok vesîleyle ulaşabileceği mesajını vermektedir. Makalede üç kıssanın ortak teması olan rahmet kavramı üzerinde durulmuş ve kıssalarda anlatılan olaylarla Allah’ın rahmeti arasındaki bağlantıya işaret edilmiştir. Bu yapılırken Kur’ânî bir üslûb tercih edilerek Allah’ın gizli bıraktığı mekân, zaman, şahıslar üzerinde gereksiz yere durulmamıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Ashâb-ı Kehf, Hızır, Zülkarneyn, Rahmet, Mysticism, Ashab-i Kahf, Khidr, Zul-qarnain, Mercy

Kaynakça

• Arslan, Sevim. "Hz. Mûsâ ve Hızır Kıssası Üzerine Bir Değerlendirme". Toplum Bilimleri 24 (Temmuz-Aralık 2018), 161-176.
• Birışık, Abdülhamit. "Rahmet". Türkiye Diyânet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/419. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l-Buhârî. nşr. Şaban Kurt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kitâbü'n-Netîce. haz. Ali Namlı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019.
• —. Rûhu'l-beyân. çev. Zekeriya Tüfekçioğlu, Cafer Durmuş. 11 Cilt. İstanbul: Erkam Yayınları, 2012.
• Cebecioğlu, Ethem. "Niyâzî-i Mısrî'ye Göre Musa ve Hızır Kıssası: Çocuğun Öldürülmesi". Akademik Araştırmalar Dergisi 1 (2016), 49-78.
• Ebussuûd, Muhammed. İrşâdü'l-akli's-selim ilâ mezâya'l-Kitâbi'l-Kerîm. thk. Hasan Muhammed el-Mes'ûdî. 3 Cilt. Kahire: Ezher Üniversitesi Yayınları, 1347/1928.
• Elif, Hasîrîzâde. en-Nûru'l-furkân fî şerh-i lügati'l-Kur'ân. 1 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Havvâ, Said. el-Esas fi't-tefsîr. çev. Mehmet Beşir Eryarsoy. 8 Cilt. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1990.
• İbn Acîbe, Ahmed b. Muhammed. Bahru'l-medîd. çev. Dilaver Cebeci. 5 Cilt. İstanbul: Semerkant Yayınları, 2012.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Carl Gustav Jung'un Kehf Suresi Tefsîri. Malatya: Mengüceli Yayınları, 2006.
• Kiraz, Celil. "Sofyalı Bâlî Efendi'nin Tasavvufî Düşünce Bakımından Önem Arzeden Bazı Ayetlerle İlgili Yorumları". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007), 241-278.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsü'l-Hikem Tercüme ve Şerhi. haz. Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın, Nedim Tan, Ercan Alkan. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Kur'ân-ı Kerîm Meali. Erişim 1 Mart 2019. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiu li-ahkâmi'l-Kur'ân. çev. Mehmet Beşir Eryarsoy. 11 Cilt. İstanbul: Buruc Yayınları, 2000.
• Kuşeyrî, Ebu'l-Kasım Abdülkerîm b. Hevâzin. Letâifü'l-işârât. çev. Mehmet Yalar. 3, 4 Cilt. İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2013.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin. el-Câmiʿu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâki. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1401/1981.
• Mütercim, Âsım. el-Okyânûsu’l-basît fî tercemeti’l-kâmûsi’l-muhît. haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2013
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtihu'l-gayb. 21 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1401/1981.
• Sâbûnî, Muhammmed Ali. Safvetü't-tefâsir. 2 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kur'âni'l-Kerîm, 1402/1981.
• Semerkandî, Alâeddin Ali b. Yahyâ. Bahrü'l-ulûm. çev. Ali Kara. 4 Cilt. İstanbul: Basın Yayın Matbaacılık, Tarihsiz.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed. Tefsîrü’l-Kur'âni’l-Kerîm. haz. Mehmet Karadeniz. 4 Cilt. İstanbul: Sezgin Neşriyat, 1995.
• Sivâsî, Şemseddin. Nakdü'l-hâtır. haz. Recep Toparlı, Arslan Durmuş, Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları, 2017.
• Şahinler, Necmettin. Hz. Mûsâ ile Yürümek. İstanbul: Furkan Yayınları, 1999.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsîri'l-Kur'ân. çev. Salih Uçan, Vahdettin İnce. 13 Cilt. İstanbul: Kevser Yayınları, 2017.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünen. thk.Muhammed Fuad Abdülbaki, İbrahim Atva, Ahmed Muhammed Şâkir. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1402/1981.
• Vehbi, Mehmed. Hülâsatü'l-beyân fî tefsîri'l-Kur'ân. 8 Cilt. İstanbul: Üçdal Neşriyat, 1977.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dîni Kur'ân Dili. 5 Cilt. İstanbul: Eser Kitabevi, 1968.
• Zemahşerî, Ebü'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi't-tenzîl ve uyûni'l-ekâvil fî vucûhi't-te'vîl. tahkik, ta'lik ve dirâse: Adil Ahmed Abdülmevcud- Ali Muhammed Muavvid. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü'l-Ubeykan, 1418/1998.
• Zühaylî, Vehbe. Tefsîrü'l-münîr. çev. Hamdi Arslan, Ahmet Efe. 8 Cilt. İstanbul: Bilimevi Yayınları, 2005.