The Name "Allah" and Its Secrets According to Sadreddin Konevî

Yıl 2024, Cilt: 29 Sayı: 1, 125 - 134, 30.06.2024

Melahat Beki

Öz

Sadreddin Konevi is one of the most important statesmen of the unity of existence. Konevi was not content with just commenting on the works of her sheikh Ibn al-Arabi, he also produced many works and offered different perspectives on many Sufi issues with his own original interpretations. His esoteric comments regarding the name of Allah and the spiritual secrets it indicates are particularly striking. Konevi, which explains in depth the manifestations of the level of divinity and the name of Allah in the ontology that emerged in the idea of unity of existence, states that all the divine tricks of this name, which is dominant in the level of unity, are completed after the level of ahadiyyah, that is, the level of oneness where there is no manifestation. He explained that it is a level of existence in which God is manifested. Konevi, like his sheikh Ibn al-Arabi, named the reality of muhame-diyye, which is the manifestation of Allah, as the 'real Adam' and 'human reality', which collects all the existing truths in itself. Konevi, who concluded in detail the stages of suluk and ascension that must be performed in order for the perfect human being to reach the manifestation of God, that is, the level of divinity, interpreted the inner secrets of this name. He also emphasized why it is the most encompassing and important name among the divine names of Allah, and also explained the symbolic meanings of the five letters that make up this name. Konevi, who examines the letter "Elif" in terms of its utterance in the verses, the unification of the manifestation from the unseen to the manifestation, its being a symbol of the divine breath, and its writing in terms of three movements, intermittent, expanding and cyclical, examines the symbolic meanings of these movements in depth. Konevi presented a symbolic interpretation of the letters that form the name of Allah on what the two letters "lam" and "he", like the letter elif, signify inwardly at the levels of beings. In this study, we tried to explain Konevi's ontological explanations of the name of Allah, how and which beings are marked in the terminology of unity of existence, and the daily interpretations of the symbolic works of the letters that make up this name.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Allah, Vahdat al-Vujud, Sadreddin Konevi, Sembolism

Sadreddin Konevî’ye Göre “Allah” İsmi ve Sırları

Öz

Sadreddin Konevi, vahdet-i vücud düşüncesinin en önemli temsilcilerinden biridir. Konevi, sadece şeyhi İbnü’l Arabi’nin eserlerini şerhetmekle yetinmemiş, bir çok eser vermiş, kendi orijinal yorumlarıyla birçok tasavvufi meseleye farklı bakış açıları da getirmiştir. Onun Allah ismi ve işaret ettiği manevi sırlara dair yaptığı bâtıni yorumlar özellikle dikkat çekicidir. Vahdet-i vücud düşüncesinde ortaya konan ontoloji de ulûhiyet mertebesinin tecellileri ve bu mertebenin Allah ismi ile olan irtibatını derin bir şekilde izah eden Konevi, vahdet mertebesinde hakim olan bu ismin, ahadiyyet yani hiçbir tecellinin olmadığı teklik mertebesinden sonra bütün ilahi isimleri kapsayan Allah isminin tecelli ettiği bir varlık mertebesi olduğunu izah etmiştir. Allah ismi, zıt veya değil bütün isimlerin en yetkin, kuşatıcı anlamlarını içeren isimdir. Allah’tan başka hiçbir isim bu zıtları barındıran kuşatıcılığa sahip değildir. Allah, Hakk’ın zâtına verilmiş özel isimdir. Allah zâta tam delalet eder. Allah ismi zât ve varlığın aynıdır, fakat bu uluhiyet mertebesi açısından böyledir. Özü gereği yüce yaratıcı, kendisiyle bütün varlık durumlarını ve yokluğa mensup nispetleri kuşattığı yetkinliğin adıdır. Böyle bir yetkinlik özel anlamda Allah denilen Zât’ındır. En büyük ve kuşatıcı isim Allah ismidir. Allah bütün ilahi isimlerin hakikatlerinin toplamıdır. Allah ismi, zıt ve uyumlu bütün isimlerin anlamlarını kendinden toplar. Allah hariç, tanımında zıtları barındıran başka varlık yoktur. Celal ve cemal nisbetli tüm ilahi isimler kendi mazhar ve tecelligâhlarının rableriyken Allah bütün varlıkların rabbidir. Varlıkların tek gerçek varlıkla ilişkisi, Allah’ın isimleri itibariyle taayyün edişleri yönünden olabilir. Yani her varlık belirli bir ilahi isimle irtibatlıdır ve söz konusu isim gerçekte o varlığın rabbidir. Allah ismi ise, bütün isimleri içermesi nedeniyle var olan herşeyin rabbidir.Rablik Allah adına sabittir ve başkalaşmaz. Ona göre, Allah ‘Hüve’, ‘O’; tecellisinin mazharıdır. Kendisinde Allah ismi tecelli ettiği için Hz. Muhammed ise, mutlak ‘cem’iyyet’ ve kendisiyle zât-ı ahâdiyyetin taayyün ettiği birinci taayyün mertebesinin sahibidir. Çünkü bu mertebenin üzerinde, kendiliğinde bütün taayyünlerden, sıfatlardan, isimlerden ve resimlerden münezzeh olan Zât bulunmaktadır. Hakikat-ı Muhammediyye âlemin yaratılışının kaynağıdır çünkü o Allah’ın herşeyi kendisinden yarattığı ‘Nur’dur. Aynı zamanda Hakk’ın mutlak ahadiyyetinde kendisi için onda tecelli ettiği ‘İlahi akıl’dır.Bu tecelli, varlık suretlerindeki ilahi tenezzülün ilk merhalesi olarak görülebilir. Hz. Muhammed rabbine en iyi delalet eden delil olmuştur. Çünkü ona Adem’in isimlerinin müsemmaları olan kapsayıcı kelimeler verilmiştir. Yani, Hz. Muhammed’in ruhu kâmil olduğundan, rabbine en iyi delalet eden delil olmuştur. Zira, zâtın bütün kemalleri ancak Hz. Muhammed’in varlığında ortaya çıkar, çünkü ona kapsayıcı kelimeler verilmiştir. Kapsayıcı kelimeler ise, ilahi ve kevni hakikatlerin analarıdır ve kendisinin cüzilerini kapsar. Adem’in isimlerinin müsemmaları ile kastedilen de bu analardır. Dolayısıyla Hz. Muhammed en yüce ilahi isim olan Allah ismine en iyi delalet edendir. Konevi de tıpkı şeyhi İbnü’l Arabi gibi, Allah isminin mazharı olan hakikat-i muhamediyyeyi de bu açıdan, nefsinde bütün varlıkların hakikatlerini toplayan ‘gerçek Adem’ ve ‘insâni hakikat’ olarak isimlendirmiştir. İnsan-ı kâmilin Allah isminin yani ulûhiyet mertebesinin tecellisine ulaşabilmesi için yapması gereken süluk ve miracın duraklarını da ayrıntılı bir şekilde açıklayan Konevi, bu ismin batınî sırlarını yorumlamıştır. O, Allah isminin ilahi isimler arasında neden en kuşatıcı ve kapsayıcı en önemli isim olduğunu da vurgulamış aynı zamanda bu ismi meydana getiren beş harfin sembolik anlamlarını da açıklamıştır. “Elif” harfini, hem mahreçlerde söylenişi itibariyle gaybdan zuhura olan tecellinin bir yansıması, hem rahmâni nefesin bir sembolü olması hem de yazılışı itibariyle doğrusal, genleşen ve döngüsel üç hareketi açısından inceleyen Konevi, bu hareketlerin sembolik anlamlarını da etraflıca izah etmiştir. Tıpkı elif harfi gibi, iki “lâm” ve “he” harflerinin de batıni olarak varlık mertebelerinde neye delalet ettikleri üzerinde duran Konevi, Allah ismini meydana getiren harflerin sembolik bir yorumunu sunmuştur. Biz bu çalışmamızda, Konevi’nin Allah ismine dair ontolojik açıklamalarını, vahdet-i vücud terminolojisinde hangi varlık mertebesine nasıl işaret ettiğini ve bu ismi oluşturan harflerin sembolik anlamlarına dair yorumlarını şerh etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Allah, Sadreddin Konevi, Vahdet-i Vücud, Sembolizm

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l Alâ. Fusûsu’l Hikem Okumaları İçin Anahtar. Çev. Ekrem Demirli, İstanbul, İz Yayıncılık, 2002.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri Ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Erdem, Hüsameddin. “Sadreddin Konevi’de İLâhi Menziller”, 1.Uluslararası Sadreddin Konevî Sempozyumu Bildirileri, Konya: 2010.
• İbn Arabi. Özün Özü. Çev. İsmail Hakkı Bursevi. İstanbul: Kırkambar Kitaplığı, 2005.
• Kaşâni, Abdürrezak. Tasavvuf Sözlüğü. Çev. Ekrem Demirl. İstanbul: İz Yayınları, 2004.
• Kayserî, Dâvud. Fusûsu’l Hikem Şerhi. Çev.Tahir Uluç. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2023.
• Kılıç, Mahmud Erol “İbnu’l-Arabî, Muhyiddin”. DİA.İstanbul, İstanbul Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999. 46 C.
• Konevî, Sadreddin. Esmâ-i Hüsnâ Şerhi.Çev.Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Konevî, Sadreddin. Fâtiha Suresi Tefsiri. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Konevî, Sadreddin. Fusûsü’l-Hikem’in Sırları. Çev.Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2003.
• Konevî, Sadreddin. Tasavvuf Metafiziği. Çev.Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Konevî, Sadreddin. İlâhî Nefhala. Çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Kur’an-ı Kerim Meali. Hazırlayanlar: Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011.
• Muhyiddin İbnü’l Arabî. Fusûsu’l- Hikem Tercüme ve Şerhi. Tercüme ve şerh: Ahmet Avni Konuk, çeviri: Mustafa Tahralı, Selçuk Eraydın.İstanbul:Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1987, 4.C.
• Nablusî, Abdulgani. Âriflerin Tevhidi. Çev.Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık 2003.,
• Uluç, Tahir. İbn-i Arabi’de Mistik Sembolizm. Doktora Tezi,Selçuk Üniversitesi Sosyalbilimler Enstitüsü, Felse ve Din Bilimleri AnaBilim Dalı, İslam Felsefesi Bilim Dalı, Konya: 2005.
• Suad El-Hakim, İbnü’l Arabî Sözlüğü. Çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.