Re-functioning of Gashouses as an Example of Industrial Heritage: Hasanpaşa Gashouse

Yıl 2023, , 1005 - 1022, 26.05.2023

Ebru Ayvaz , Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1239006

Öz

Industrial heritage buildings could not meet the needs of the age with the development of technology and lost their functions in the city they were in and became inactive. The fate of industrial buildings, in which all the features of the period they were built are reflected, started to be discussed especially in the second half of the 20th century and the concept of industrial heritage emerged. The concept of re-functioning comes to the fore in preserving the cultural heritage values and architectural identities of these structures and transferring them to future generations. At this point, industrial structures that lost their function in the city are re-functionalized and participate in the city life. In this study, it is aimed to examine the functional change of Hasanpaşa Gashouse, which was re-functionalized and transformed into a public space, and the environmental effects of the change in function. The effects of the converted Hasanpaşa Gashouse on the historical area where it is located and the positive results of the re-functioning interventions have been determined by the survey study applied to the users visiting the area. As a result of the survey, it has been reached that the gashouse has become a part of the city and become an active public space with the re-functioning, adopted by the citizens, and its transformation has been successful with the sustainable preservation of its place in the city's memory.

Anahtar Kelimeler

Industrial Heritage, Reuse, Industrial Structures, Gashouse, Gashouse of Hasanpaşa

ENDÜSTRİYEL MİRAS ÖRNEĞİ OLAN GAZHANELERİN YENİDEN İŞLEVLENDİRİLMESİ: HASANPAŞA GAZHANESİ

Öz

Endüstriyel miras yapıları teknolojinin gelişmesiyle çağın ihtiyaçlarını karşılayamayarak bulundukları kent içinde işlevlerini yitirip âtıl duruma gelmişlerdir. İnşa edildikleri dönemin tüm özelliklerinin yansımalarının görüldüğü endüstri yapılarının akıbeti, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısı itibariyle tartışılmaya başlanmış ve endüstriyel miras kavramı ortaya çıkmıştır. Bu yapıların sahip olduğu kültürel miras değerlerinin ve mimari kimliklerinin korunarak yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında yeniden işlevlendirme kavramı ön plana çıkmaktadır. Bu noktada kent içinde işlevini kaybeden endüstri yapıları yeniden işlevlendirilerek kent hayatına katılmaktadırlar. Bu çalışmada, yeniden işlevlendirilerek kamusal bir alana dönüştürülen Hasanpaşa Gazhanesi’nin işlevsel değişimi ve işlev değişiminin çevresel etkileri kapsamında incelenmesi amaçlanmıştır. Dönüştürülen Hasanpaşa Gazhanesi’nin yer aldığı tarihi alana etkileri ve yeniden işlevlendirme müdahaleleriyle ortaya çıkan olumlu sonuçları alanı ziyaret eden kullanıcılara uygulanan anket çalışmasıyla tespit edilmiştir. Yapılan anket sonucunda gazhanenin yeniden işlevlendirilmesiyle kentin bir parçası haline gelerek aktif bir kamusal alan olma amacına ulaşarak kentli tarafından benimsenerek kent hafızasındaki yerinin sürdürülebilir korunmasıyla dönüşümünün başarılı olduğuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Endüstri Mirası, Endüstri Yapıları, Yeniden İşlevlendirme, Gazhane, Hasanpaşa Gazhanesi

Kaynakça

• Arabacıoğlu, P. ve Aydemir, I. (2007). Tarihi Çevrelerde Yeniden Değerlendirme Kavramı. Megaron, 2, (4).
• Atasoy, Z.B. (2013). Hasanpaşa Gazhanesi’nin Bilinemeyen Geleceği.
• Ayvaz, E. ve Halaç, H. H. (2023). Tarihi Sirkeci Garı Gümrük ve Ambar Binalarının Endüstri Mirası Kapsamında Değerlendirilmesi ve Koruma Önerileri . İDEALKENT, 15 (39), 62-91.
• Batur, A. (2003). Hasanpaşa Gazhanesi Kültür ve Sanat Merkezi Alternatif Stratejik Yônetim Projesi Sonuç Dokümanı, Katılımcı Görüşleri. İstanbul: Papirüs Basım.
• Büyüktaşkın, H.A. ve Türkel, E. (2019). Geçmişten Günümüze Gazometre Yapıları ve Dolmabahçe Gazometresi İçin Olası İşlevlendirme Öneriler, TÜBA-KED, (19), 55-74.
• Ercivan, A. (2004). Gazhanelerin Yeniden İşlevlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gazhane Çevre Kültür İşletme Kooperatifi. (2003). Hasanpaşa Gazhanesi Kültür ve Sanat Merkezi Alternatif Stratejik Yönetim Projesi Sonuç Dokümanı. İstanbul: Papirüs Basım.
• Güneş, J. (2022). Önleyici koruma ve sürdürülebilirlik bağlamında bir örnek: hasanpaşa gazhanesi / müze gazhane. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaymakçı, S. (2022). Tarihi Yapıların Müze Olarak İşlevlendirilmesinin İstanbul’dan Örneklerle İncelenmesi. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 7(2), 647-667.
• İslamoğlu, Ö. (2018). Tarihi Yapıların Yeniden Kullanılmasında Yapı-İşlev Uyumu: Rize Müzesi Örneği. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2018, 7(5), 510-523.
• Gürsoy, C. (2019). İşlevini Yitirmiş Bir Sanayi Devrimi Dönemi Fabrikası “Feshane” Yapısının Endüstri Mirası Olarak Değerlendirilmesi İçin Öneriler. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kiper, H. P. (2006), Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel Kültürel Değerlerinin Korunması, Türkiye Bodrum Örneği. İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayını.
• Kariptaş, F. (2010). Endüstri Mirası Kapsamındaki Yapıların Günümüz Şartlarında Değerlendirilmesi ve Kasımpaşa Tuz Ambarı Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kevseroğlu, Ö. (2011). Endüstriyel Miras Alanlarının Kent Peyzajına Entegrasyonunun Değerlendirilmesi: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Korkut, E. (2019). Yeniden İşlevlendirme Kapsamında Tarihi Sultanahmet Cezaevi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kurtuluş, H. ve Özdemir, M.A. (2010). Hasanpaşa Gazhanesi: Yüzyıllık Bir Hikâyeye Sahip Çıkma Öyküsü, Mimarizm.
• Özolcay, Ö. (2018). Tarihi Endüstriyel Yapılarda Yeniden İşlevlendirme ve Kuzguncuk Gazhanesi Örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sarp, S. (2013). Hasanpaşa ve Kentsel Dönüşüm. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şengünalp, C. (2017). Kentsel Çöküntü Alanlarının Sanat Yapıtıyla Dönüşümü: Hasanpaşa Gazhanesi İçin Bir Proje. (Sanatta Yeterlilik Tezi). Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, Ö. (2012). Eski Sanayi Alanları Dönüşümünde Ortaklık Modeli Önerisi: Kartal Örneği. (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şifa, M. (2021). Tarihi Yapıların Turizm Amaçlı Kullanımında Dönüşüm Ölçütlerinin İrdelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• TICCIH. (2003). The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage. The Nizhny Tagil Charter for the Industrial Heritage.
• Toprak, Z. (1993). Aydınlatma. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (1). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Turanlı, A. ve Satıcı, B. (2021). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Hayriye Hanım Konağı Örneği. Journal of Technology and Applied Sciences, 4(1), 57-71.
• Tunçer, İ.B. ve Ateş Can, S. (2022). Endüstri Mirası Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Üç Farklı Tütün Fabrikasının Dönüşümü. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 7(1), 333-357.
• Türkel, E. (2017). Avrupa Ülkelerindeki Gazometre Yapılarının Çelik Yapıların Gelişimi Bağlamında İrdelenmesi ve Dolmabahçe Gazometresi İçin İşlevlendirme Önerisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Uçar, B. (2013). Endüstriyel Miras ve Yeniden İşlevlendirme Kavramları Kapsamında Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası’nın İrdelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uygun, G. (2013). Hasanpaşa Gazhanesi’nin Bilinemeyen Geleceği.
• Yaldız, E. (2013). Anıtsal Yapıların Kullanım Sürecinde Değerlendirilmesine Yönelik Bir Model Önerisi. (Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yoldemir, F.A. (2011). İstanbul'da Havagazı Kullanımının Mekânsal Etkileri Kadıköy ve Galata Örneği. İstanbul. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Zakar, L. ve Eyüpgiller, KK. (2015). Mimari Restorasyon Koruma Teknik ve Yöntemleri. İstanbul. Yazarların Kişisel Arşivi, 2021
• Gazeteci Kemal Aslan Kişisel Arşivi, 2018
• Müze Gazhane Arşivi, 2021
• Url-1: https://www.kadikoy.bel.tr/Haberler/tarihi-hasanpasa-gazhanesi-muze-gazhane-olarak-hayat-buldu, Erişim Tarihi:14.05.2023