“MEFLUÇ DEVLET İRADESİNDEN” KUDRETLİ DEVLETE (12 EYLÜL YÖNETİMİNİN SİYASİ KÜLTÜRÜ BAĞLAMINDA ANAYASA YAPIM POLİTİKASI)

Yıl 2017, Cilt: 27 Sayı: 1, 63 - 84, 15.01.2017

Ali Haydar Soysüren İhsan Kurtbaş

https://doi.org/10.18069/firatsbed.346409

Öz

Yeni
anayasa tartışmaları, son dönemin en önemli gündem konularından biridir. Türk
siyasal hayatına bakıldığında, bütün anayasaların, olağanüstü koşullarda
hazırlandığı söylenebilir. 1982 Anayasası da, darbe yönetiminin çıkardığı
yasalarının anayasallaştırılmasına dayanır. 1982 Anayasası, bugüne kadar,
birçok değişiklik geçirmesine rağmen; hala, ülkede yeni anayasa ihtiyacını
inkâr eden herhangi bir kişi/taraf yoktur. Tartışmalar, anayasaya ihtiyaç olup
olmamasından ziyade; ‘nasıl bir anayasa’ olacağı üzerinedir. Çünkü anayasalar,
modern siyasal sistemlerin işleyişi başta olmak üzere, bir toplumun sosyolojik,
kültürel ve hatta ekonomik yapısı üzerinde yaşamsal rol oynama kabiliyetine
sahip temel metinler ve yol haritalarıdır. Bu çalışmanın amacı; anayasanın
önemi ve güncel tartışmalardan hareketle, 12 Eylül Anayasası yapım sürecinde,
başta Kenan Evren ve MGK olmak üzere sürecin baş aktörlerinin anayasa yapım
politikalarını demokratik meşruiyet açısından incelemektir. Bunun için 1982
Anayasasının hazırlandığı siyasal ortamı, anayasayı yapan tarafların siyasal
kültürünü ve anayasa yapım politikalarını incelemek yoluna gidilmiştir.
Sonuçta, 1982 anayasası hazırlama sürecinin oligarşik, otoriter ve
anti-demokratik yapısının siyasi ve tarihi kodlarına ilişkin tespitlerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

12 Eylül, Darbe, 1982 Anayasası, Milli Güvenlik Konseyi (MGK), Danışma Meclisi, Demokrasi, Politik Kültür

“From The Paralysed Will of the State” To The Powerful State (Constitution Making Policy of 12 September Administration in the Context of its Political Culture)

Öz

The debates on new constitution are one of the most important subject
on the agenda in the recent period.  When
we look at Turkish political history, it can be said that all the constitutions
were prepared under extraordinary conditions, with the exception of
Constitution of 1924. Hence the 1982 Constitution is also based on the
transformation of the legislation issued by the coup management into a
constitution. Although the 1982 Constitution has undergone many changes so far,
there no one in the country denying the need for a new constitution. Therefore
the discussions are not on the necessity for a new constitution but are rather
on “what type of a constitution” there should be. This is mainly because
constitutions are basic texts and road maps with the ability to play a vital
role on the sociological, cultural, and even economic structure of a society,
especially the functioning of modern political systems. The purpose of this
study is, based on importance of the constitution and the current debate, to
examine the constitution making policies of the main actors, especially of
Kenan Evren and the NSC, in the process of making of the 12 September
Constitution in terms of democratic legitimacy. For this, the political
environment in which the Constitution of 1982 was prepared, the political
culture of the constituent actors and their constitution making policies were examined.
As a result, the political and historical codes of the oligarchic,
authoritarian and anti-democratic structure of the 1982 constitution making
process were determined.

Anahtar Kelimeler

12 September, Coup, 1982 Constitution, National Security Council (NSC), Advisory Council, Democracy, Politcal Culture

Kaynakça

• KANUNLAR:
• Anayasa Düzeni Hakkında Kanun (1980), Resmi Gazete, 17145, 28 Ekim 1980.
• Anayasanın Halk Oyuna Sunulması Hakkında Kanun (1982), Resmi Gazete, 17823, 25 Eylül 1982.
• Danışma Meclis İç Tüzüğü (1981) Resmi Gazete, 17521, 21 Kasım 1981.
• Kurucu Meclis Hakkında Kanun”, Resmi Gazete (1981), Resmi Gazete, 17386 Mükerrer, 30 Haziran 1981.
• Kurucu Meclis Teşkili Hakkında Kanun (1960), Resmi Gazete, 10682, 16 Aralık.
• Milli Güvenlik Konseyi 4 Nolu Bildirisi (1980), Resmî Gazete, 17103, 12 Eylül 1980.
• Milli Güvenlik Konseyi Hakkında Kanun, (1980), Resmi Gazete, 17188 Mükerrer, 12 Aralık 1980.
• Temsilciler Meclisi Seçimi Kanunu, (1960), Resmi Gazete, 10682, 16 Aralık 1960. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5863974640c170.68519532
• MİLLİ GÜVENLİK KONSEYİ KARAR ve BİLDİRİLERİ
• Milli Güvenlik Konseyi 52 Nolu Karar, Resmi Gazete, 17361, 5 Haziran 1981.
• Milli Güvenlik Konseyi 65 Nolu Kararı, Resmi Gazete, 17604, 13 Şubat 1982.
• Milli Güvenlik Konseyi 7 Nolu Bildiri, (1980), Resmi Gazete, 17103 Mükerrer, 12 Eylül 1980.
• Milli Güvenlik Konseyi 70 Nolu Kararı, (1982), Resmi Gazete, 17773, 5 Ağustos 1982.
• RAPORLAR
• Dal, Kemal, “Anayasa Tasarısının Tümü Üzerinde Görüşlerim”, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 4 Ağustos 1982, C.7, Ekinde, s: 81-86.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu 1 Numaralı Çalışma Raporu, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 25 Aralık 1981, C.1, Ekinde, s: 1-2.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu II Numaralı Çalışma Raporu, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 8 Şubat 1982, C.4, Ekinde, s: 1-2.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu III Numaralı Çalışma Raporu Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, c.4, 3 Mart 1982, Ekinde, s: 1-4.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu IV Numaralı Çalışma Raporu Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 29 Mart 1982, C.4, Ekinde, s: 1-2.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu V Numaralı Çalışma Raporu, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 3 Mayıs 1982, C.5, Ekinde, s: 1-2.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu VI Numaralı Çalışma Raporu Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 31 Mayıs 1982, C.5, Ekinde, s: 1-3.
• Danışma Meclisi Anayasa Komisyonu VII Numaralı Çalışma Raporu Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 30 Haziran 1982, C.6, Ekinde, s: 1.
• Feyzioğlu, Feyzi, “Anayasa Komisyonu Üyesi Prof. Dr. Feyzi Feyzioğlu’nun Anayasa Tasarısı Hakkındaki Karşı Oy Yazısı”, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 4 Ağustos 1982, C.7, ekinde s.87-90
• Milli Güvenlik Konseyi Anayasa Komisyonu Raporu, Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi, 18 Ekim 1982, C. 7, Ekinde, s: 65-93.
• DANIŞMA MECLİSİ ve MİLLİ GÜVENLİK KONSEYİ TUTANAK DERGİLERİ
• Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt: 1, 1981
• Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi, Cilt: 4, 16 Ekim 1981,
• Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt: 7, Yıl:1, 16 Ağustos 1982
• Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt: 10, Yıl:1, 23 Eylül 1982,
• KİTAPLAR
• Birand, Mehmet Ali, Bila, Hikmet, Akar, Rıdvan (1999), 12 Eylül Türkiye’nin Miladı, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• Cemal, Hasan (2004), Tank Sesiyle Uyanmak, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
• Dal, Kemal (1984), “12 Eylül 1980 Harekatı Sonrası Hukuki Gelişmeler ve 1982 Anayasası”, Ülkemizi 12 Eylül’e Getiren Sebepler ve Türkiye Üzerindeki Oyunlar, Tebliğler, Tahliller ve Sonuç Bildirisi, İstanbul,14-15 Eylül 1984 içinde s.199-220
• Dursun, Davut (2005), 12 Eylül Darbesi Hatıralar Gözlemler Düşünceler, Şehir Yayınları, İstanbul.
• Evren Kenan (1981), Danışma Meclisi Açış Konuşması, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, 23 Ekim 1981, Cilt:1, s.2-6
• Evren, Kenan (1982), Türkiye Cumhuriyeti Devlet Başkanı Orgeneral Kenan Evren’in Yeni Anayasayı Devlet Adına Resmen Tanıtma Programı Gereğince Yaptıkları Konuşmalar- 24 Ekim – 5 Kasım 1982, TBMM Basımevi, Ankara.
• Evren, Kenan (2000), Seçme Konuşmalar 12 Eylül 1980- 6 Kasım 1989, Doğan Kitap, İstanbul.
• Evren, Kenan (t.y), 12 Eylül 1980 – 12 Eylül 1981 Arasında Türkiye, Basın Yayın Genel Müdürlüğü.
• Evren, Kenan, (1991) Kenan Evren’in Anıları, c.1-2-3, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Kılıç Hristidis, Şengün – Ergüz, Ersel (2010), İsmail Hakkı Birler’in Anılarında CHP’li Yıllar 1946-1992, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1.Baskı, İstanbul.
• Milli Güvenlik Konseyi Genel Sekreterliği, 12 Eylül Öncesi ve Sonrası, Ankara 1981
• Özdemir, Veli (2004), 12 Eylül Darbesi ve Özgürlüğün Bedeli Arayış, Ümit Yayıncılık, Ankara.
• Tanör, Bülent (2004), Osmanlı – Türk Anayasal Gelişmeleri (1789-1980), Yapı Kredi Yayınları, 11.Baskı, İstanbul.
• GAZETE HABER ve YAZILARI
• Yazarı Belli Olan
• Birand, M., A., (1981, 28 Nisan), De Koster: MGK Başkanlık Rejimi Getirmek İstemiyor, Milliyet, s.6
• Birler, H., (1982, 30 Ağustos), Gruplaşma Yok, Aldıkaçtı’nın Arkadaşları Var, Milliyet, s.8
• Erel, T., (1980, 12 Aralık), “Tren ve Gemi”, Milliyet, s.6
• Erel, T., (1981, 30 Kasım), 52 Sayılı Kararın Değiştirilme Zamanı, Milliyet, s: 9,13
• Erel, T., (1982, 31 Ağustos), Hayır Kampanyasına Hayır, Ya Milli Müzakere’ye?, Milliyet, s: 8
• Erel, T., (1982, 4 Haziran), Al Grubu Ver Grubu, Milliyet, s: 8
• Öymen, A., (1981, 28 Nisan), Avrupa Konseyi ile Türkiye’nin İlişkileri Devam Etmelidir, Cumhuriyet, s.1,7 Soysal, Mümtaz, (1982, 6 Ağustos) Milliyet, s.2
• Taylan, M., (1980, 13 Aralık), Yargıya Saygı, Cumhuriyet, s.2
• Yazarı Belli Olmayan
• Aldıkaçtı: Anayasa İçin Eski Siyasi Partilerin de Görüşü Alınabilir, (1981, 26 Kasım), Milliyet, s.3
• Aldıkaçtı: Anayasa Kamuoyunda Tartışılacak (1982, 26 Ocak), Milliyet, s.8
• Anarşiye Hiçbir Ad Altında İzin Verilmeyecek, (1980, 17 Eylül), Cumhuriyet, s.7
• Anayasayı Sonbahara Yetiştirmeye Çalışıyoruz, (1982, 16 Ocak), Milliyet, s.3
• Cumhuriyet ve Anayasa, (1980, 29 Ekim), Milliyet, s.1
• Cumhuriyet ve Anayasa, (1980, 29 Ekim), Milliyet, s.1
• Danışma Meclisi İşçi Temsilcisi Üyeleri: ‘Gecikme Gerekçesiyle Tasarı Çıkarılmak İsteniyor, (1982, 24 Ağustos), Milliyet, s.8
• Evren: Bozulan Demokrasiyi İşletmeye Geldik, (1980, 17 Eylül), Cumhuriyet, s.7
• Evren: Danışma Meclisi Tamamen Özgür Çalışıyor (1982, 10 Ocak), Milliyet, s.13
• Geçici Anayasa Çalışmalar İlerledi (1980, 21 Eylül), Milliyet, s.1
• Geçici Anayasa Taslağı Tamamlandı…, (1980, 23 Eylül), Milliyet, s: 6
• Hızlı Adımlar, (1980, 23 Ekim, Milliyet, s.1
• İçtüzük, Danışma Meclisi’nin Komisyon’u Yönlendirmesine Olanak Vermiyor, (1982, 14 Ağustos), Milliyet, s.9
• İsveç Radyosuna Demeç Veren Aldıkaçtı: Anayasa İçin Son Söz MGK’nindir, (1982, 6 Şubat), Milliyet, s.12
• Konya Konuşması (1981, 16, Ocak), Milliyet, s.1
• Kurucu Meclis’te Partilerin Temsil Edilmesi Düşünülmüyor, (1980, 15 Ekim), Cumhuriyet, s.1,7
• Saltık, Demokratik Düzene Geçiş Programını Açıkladı, (1980, 2 Kasım), Milliyet, s.1,9.
• Ulusu: Tüm Yasal Düzenlemeleri 7-8 Ayda Tamamlayacağız, (1980, 30 Eylül), Milliyet, s.6
• Yankı’ya Göre: Eski Parlamento Üyeleri Kurucu Meclis ve Yeni Parlamentoya Giremeyecek, (1980, 20 Nisan), s.1,7