DÖRT İSİM, BİR KİTAP: MİFTÂHU’N-NÛR VE HAZÂİNÜ’S-SÜRÛR

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 1, 135 - 144, 20.01.2021

Zahide Parlar

https://doi.org/10.18069/firatsbed.826635

Öz

Eski Anadolu Türkçesi döneminde uzmanlık alanı olarak göz hastalıklarını ele alan ve özel olarak bu konuda yazılmış tıp yazmalarının sayısı fazla değildir. Bu yazmalar arasında, yazıldığı dönemde ve sonrasında çokça okunup istinsah edilen Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr adlı eser önemli bir yere sahiptir. XV. yüzyılın önemli göz hekimlerinden biri olan Mü’min b. Mukbil Sinobî tarafından yazılan bu eserin bilinen sekiz nüshası mevcuttur. Bu makale kapsamında, bu önemli tıp yazmasının tespit edilen dört yeni nüshası hakkında bilgi verilecek ve bu nüshalar tanıtılmaya çalışılacaktır. Kataloglarda dört farklı isimle (Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr, Kitābu Emrāżi’l-ʿAyn, Kitâb-ı Kehhâl-nâme-i Nurü’l-Uyûn, Vasiyyetnâme-i Kehhâlin) kaydedilen bu yeni nüshalar değerlendirilirken tıp yazmaları üzerine yapılacak çalışmalarda nüsha tespitinin önemi ve tespit aşamasında dikkat edilecek hususlar üzerinde de durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr, Mü’min b. Mukbil Sinobî, oftalmoloji, göz hastalıkları, tıp yazmaları, Eski Anadolu Türkçesi

Four Name, One Book: Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr

Öz

There are not many medical manuscripts written specifically on this subject that deal with eye diseases as an area of expertise in the Old Anatolian Turkish period. Among these manuscripts, Miftâhu’n-Nûr and Hazâinü’s-Sürûr, which are widely read and retained, have an important place. Written by Mü’min b. Mukbil Sinobî, one of the most important ophthalmologists of the 15th century, there are eight known copies of the work. Within the scope of this article, information will be given about the four new copies of this important medical manuscript and these copies will be tried to be introduced. In addition, the importance of the determination of copies will be mentioned in the studies on medical manuscripts and the issues to be considered during the determination phase will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Miftâhu’n-Nûr ve Hazâinü’s-Sürûr, Mü’min b. Mukbil Sinobî, ophthalmology, eye diseases, medical manuscripts, The Old Anatolian Turkish

Kaynakça

• Akkiraz Ayhan, Z. (2011). Kitâbu Emrâzi’l-Ayn (İnceleme-Metin-Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Argunşah, M. (1999). Tuhfe-i Murâdî. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Ateş, Ahmet (1948). "Burdur-Anlatya ve Havalisi Kütüphanelerinde Bulunan Türkçe, Arapça ve Farsça Bazı Mühm Eserler," Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. cilt II, sayı 3-4, s. 171-191.
• Bayat, Ali Haydar ve Okumuş, N. (2004). Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî - Mürşid (Göz Hastalıkları). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Bişkin, H. V. (2010). Vasiyetname-i Kehhalin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Cinaz, N. (2005). Mü’min Bin Mukbil Sinobî/Miftâhu’n-Nûr Hazâ’inü’s-Sürûr. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Doğan, Ş. (2016). "Tarihî Tıp Metni Çalışmalarında Karşılaşılan Sorunlar Üzerine". Uludağ Üninversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(31), 257–270.
• Efendioğlu, S. (2012). Cinânü’l-Cenân’ın Yeni Nüshaları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 315–325.
• Güven, M. (2012). "İslâmî Dönem İlk Türkçe Tıp Yazmalarının Türk Tıp Bilimi ve Deontolojisi Açısından Görüngesel “Perspektifi” Bağlamda Değerlendirilmesi". Lokman Hekim Journal, 2(1), 1–10.
• Keskinbora, K. ve Başağaoğlu, İ. (2010). Göz Nurunun Anahtarı ve Neşe Hazineleri (Miftahu’n-Nur ve Hazainü’s-Sürur), Mü’min bin Mukbil. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Okun, Z. (2015). Kitāb-ı Keḥḥāl-nāme-i Nūrü’l-ʿUyūn (İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Tahir, B. M. (2016). Osmanlı Müellifleri. (M. A. Y. Saraç, Ed.). Ankara: TÜBA.
• Ünal, M. Ş. (1994). Mü’min bin Mukbil Miftah’ün-Nur ve Hazainü’s-Sürur. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Fransa Milli Kütüphanesi, “Türkçe Yazmaları Bölümü Miftâhu'n-Nûr’un Turc 172 arşiv numaralı nüshası, https://archivesetmanuscrits.bnf.fr/ark:/12148/cc92682h [Erişim tarihi: 19.08.2020].
• Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, “Yazma Eserler Katalog Taraması”, www.yazmalar.gov.tr [Erişim tarihi: 15.02.2020].