KRONİK HASTA BİREYLİ AİLELERİN GIDA TÜKETİM DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ: ÇÖLYAK HASTALIĞI ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 31 Sayı: 2, 823 - 838, 20.05.2021

Kazım Kılınç

https://doi.org/10.18069/firatsbed.860928

Öz

Glütensiz unlu mamullere bağlı bir diyeti gerektiren çölyak hastalığı, bu hastalığı taşıyan tüketicileri yaşam boyu glüten içermeyen ürünleri (glütensiz unlu mamulleri) tüketmeye zorunlu hale getirmektedir. Bu zorunluluk az ya da çok ailenin gıda tüketim davranışı üzerinde de etkili olmaktadır. Bu bağlamda, kronik çölyak hastası birey bulunan ailelerin gıda tüketim davranışlarının incelenmesi araştırmanın amacı olarak belirlenmiştir.
Çalışmanın evrenini Türkiye’de çölyak hastalığı tanısı konulmuş olan bireyler oluşturmuştur. Tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden yargısal örnekleme yöntemi ile veriler toplanmıştır. Çölyak tanısı konmuş kişilerin bulunduğu ailelere çevrimiçi anket yapılmış ve 694 kişiden anket yolu ile veriler elde edilmiştir. Analizler sonucunda, çölyak hastalığı sonrası satın alınan gıda türleri kapsamında ailelerin büyük bir çoğunluğunda davranış değişikliği olduğu, ancak tüketilen gıda maddeleri kapsamında tüketim davranış değişikliğinin olmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Ayrıca glütensiz gıdaların bulunabilirliğinin sınırlı, fiyatlarının diğerlerine göre daha yüksek, çevrimiçi ürün bulmanın daha kolay olduğu ve aileleri ekonomik açıdan olumsuz etkilediği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Davranışları, Tüketici Satın Alma Davranışları, Çölyak Hastalığı, Glütensiz Ürünler, Glütensiz Ürün Tüketimi

Analysis of Food Consumption Behavior of The Families With Chronically Ill Individuals: The Coeliac Disease Case

Öz

Celiac disease, which requires a diet based on gluten-free bakery products, obliges consumers with the disease to consume gluten-free products (gluten-free bakery products) in their whole lives. This requirement more or less affects the food consumption behavior of families. In this context, our aim is to examine the food consumption behavior of families with individuals with chronic celiac disease.
The universe of the study is the individual diagnosed with celiac disease in Turkey. Data were collected by judicial sampling, one of the non-random sampling methods. An online questionnaire was applied to families with patients diagnosed with celiac disease, and data were obtained from 694 people via the questionnaire. As a result of the analyzes, we conclude that there was a change in behavior in the majority of families within the scope of the food types purchased after celiac disease, but there was no change in consumption behavior within the scope of the food consumed. Besides, gluten-free foods have been found to be limited in availability, higher in prices than others, easier to find online, and negatively affect families.

Anahtar Kelimeler

Consumer Behavior, Consumer Buying Behavior, Celiac Disease, Gluten Free Products, Gluten Free Product Consumption

Kaynakça

• Abdulla, A., & Garemo, M. (2018). High Cost of Gluten Free Products Might be Challenging for People with Celiac Disease in the United Arab Emirates. International Journal, 6(2), 37-41.
• Akçi, Y. (2014). Tüketici Davranışları, M. Paksoy ve M. Kara (Ed.). Satın Alma Karar Süreci Modeli (47-63). 1. Baskı. İstanbul. Lisans Yayıncılık.
• Alaedini, A., & Green, P. H. (2005). Narrative Review: Celiac Disease: Understanding a Complex Autoimmune Disorder. Annals of Internal Medicine, 142(4), 289-298.
• Alahan, N. A., Aylaz, R., & Yetiş, G. (2015). Kronik Hastalığı Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Bakım Verme Yükü. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(2), 1-5.
• Araújo, H. M. C., & Araújo, W. M. C. (2011). Coeliac Disease. Following the Diet and Eating Habits of Participating Individuals in the Federal District, Brazil. Appetite, 57(1), 105-109.
• Arias-Gastelum, M., Cabrera-Chávez, F., de Jesús Vergara-Jiménez, M., & Ontiveros, N. (2018). The Gluten-Free Diet: Access and Economic Aspects and Impact on Lifestyle. Nutrition and Dietary Supplements, 10, 27-34.
• Atasoy, G., Gökhisar, O. K. ve Turhan, M. (2020). Türkiye'de Glutensiz Gıda Sorunları. Gıda Bilimi ve Teknolojisi, 40, 170-178.
• Aydoğdu, S., & Tümgör, G. (2005). Çölyak Hastalığı. Güncel Pediatri, 2, 47-53.
• Bardella, M. T., Fredella, C., Prampolini, L., Molteni, N., Giunta, A. M., & Bianchi, P. A. (2000). Body Composition and Dietary Intakes in Adult Celiac Disease Patients Consuming a Strict Gluten-Free Diet. The American Journal of Clinical Nutrition, 72(4), 937-939.
• Barratt, S. M., Leeds, J. S., & Sanders, D. S. (2011). Quality of Life in Coeliac Disease is Determined by Perceived Degree of Difficulty Adhering to a Gluten-Free Diet, not the Level of Dietary Adherence Ultimately Achieved. J Gastrointestin Liver Dis, 20(3), 241-245.
• Baysal, A. (1998). Sağlıklı Beslenme: Uzmanların Önerisi Tüketicinin Algılaması. Beslenme ve Diyet Dergisi, 27(2), 1-4.
• Burden, M., Mooney, P. D., Blanshard, R. J., White, W. L., Cambray-Deakin, D. R., & Sanders, D. S. (2015). Cost and Availability of Gluten-Free Food in the UK: In Store and Online. Postgraduate Medical Journal, 91(1081), 622-626.
• Capacci, S., Leucci, A. C., & Mazzocchi, M. (2018). There is no Such Thing as a (Gluten-) Free Lunch: Higher Food Prices and the Cost for Coeliac Consumers. Economics & Human Biology, 30, 84-91.
• Chrysostomou, S., Andreou, S. N., & Andreou, C. (2020). The Development of the Gluten Free Healthy Food Basket in Cyprus. Is it Affordable Among Low-Income Adults Diagnosed with Celiac Cisease?. Journal of Public Health, 42(2), 270-276.
• Do Nascimento, A. B., Fiates, G. M. R., Dos Anjos, A., & Teixeira, E. (2014). Availability, Cost and Nutritional Composition of Gluten-Free Products. British Food Journal. 116(12), 1842-1852.
• Durualp, E., Kara, F. N., Yılmaz, V., & Alabeyoğlu, K. (2010). Kronik hastalığı olan ve olmayan çocukların ve ebeveynlerinin görüşlerine göre yaşam kalitelerinin karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 63(2), 55-63.
• Gujral, N., Freeman, H. J., & Thomson, A. B. (2012). Celiac Disease: Prevalence, Diagnosis, Pathogenesis and Treatment. World Journal of Gastroenterology. WJG, 18(42), 6036-6059.
• Hoyer, W., Maclnnis, D. ve Pieters, R. (2013). Consumer Behavior (Sixth Edition), U.S.A., Cengage Learning.
• Hopkins, S., & Soon, J. M. (2019). Nutritional Quality, Cost and Availability of Gluten-Free Food in England. British Food Journal. 121(11), 2867-2882.
• Hopman, E. G., le Cessie, S., von Blomberg, B. M. E., & Mearin, M. L. (2006). Nutritional Management of the Gluten-Free Diet in Young People With Celiac Disease in The Netherlands. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 43(1), 102-108.
• https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/metabolizma-ve-colyak/ (Erişim Tarihi: 09.09.2020).
• Ivarsson, A., Hernell, O., Stenlund, H., & Persson, L. Å. (2002). Breast-Feeding Protects Against Celiac Disease. The American Journal of Clinical Nutrition, 75(5), 914-921.
• Jeanes, Y. M., & Hanci, O. (2018). Are Gluten-Free Food Staples Accessible to All Patients With Coeliac Disease?. Frontline Gastroenterology, 1–7.
• Kalkan, İ., & Özarık, B. (2017). Tam Buğday Ekmeği ve Sağlık Üzerine Etkisi. Aydın Gastronomy, 1(1), 37-46.
• Kondolot, M., Demirçeken, F., & Ertan, Ü. (2009). 52 Vaka ile Türk Çocuklarında Çölyak Hastalığı. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi, 3(1), 10-17.
• Lee, A., & Newman, J. M. (2003). Celiac Diet: Its Impact on Quality of Life. Journal of the American Dietetic Association, 103(11), 1533-1535.
• Lee, A. R., Ng, D. L., Zivin, J., & Green, P. H. R. (2007). Economic Burden of a Gluten‐Free Diet. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 20(5), 423-430.
• Mäki, M., Mustalahti, K., Kokkonen, J., Kulmala, P., Haapalahti, M., Karttunen, T., ... & Höpfl, P. (2003). Prevalence of Celiac Disease Among Children in Finland. New England Journal of Medicine, 348(25), 2517-2524.
• Mariani, P., Viti, M. G., Montouri, M., La Vecchia, A., Cipolletta, E., Calvani, L., & Bonamico, M. (1998). The Gluten-Free Diet: A Nutritional Risk Factor for Adolescents With Celiac Disease?. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 27(5), 519-523.
• Moslehpour, M., Van Kien, P., & Danyfisla, I. (2014). Differences of customer purchase behavior toward organic rice in Indonesia and Taiwan. International Journal of Quality and Service Sciences. 6(4). 348-368.
• Niewinski, M. M. (2008). Advances in Celiac Disease and Gluten-Free Diet. Journal of the American Dietetic Association, 108(4), 661-672.
• Schiffman, L. G., Kanuk, L. L., Hansen, H., (2008). Consumer Behaviour A European Outlook (First Edition). England, Pearson Education Limited.
• Shepherd, R. (1999). Gıda seçiminin sosyal belirleyicileri. Beslenme Derneği Bildirileri, 58(4), 807-812.
• Singh, J., & Whelan, K. (2011). Limited Availability and Higher Cost of Gluten‐Free Foods. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 24(5), 479-486.
• Solomon, M. (2011). Consumer Behavior: Buying, Having, and Being (Ninth Edition), New Jersey, Pearson Education.
• Şahin, A., & Özer, B. Ş. (2006). Beslenme Kültüründeki Farklılıkların Bayan Tüketicilerin Gıda Ürünleri Satın Alma Davranışları Üzerindeki Etkileri, D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 21(1), 127-145.
• Thompson, T. (2001). Wheat Starch, Gliadin, and the Gluten-Free Diet. Journal of the American Dietetic Association, 101(12), 1456-1459.
• Thompson, T., Dennis, M., Higgins, L. A., Lee, A. R., & Sharrett, M. K. (2005). Gluten‐Free Diet Survey: Are Americans With Coeliac Disease Consuming Recommended Amounts of Fibre, Iron, Calcium and Grain Foods?. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 18(3), 163-169.
• Torlak, Ö., Altunışık, R., & Özdemir, Ş. (2007). Postmodern Dünyada Tüketimi Yeniden Anlamlandıracak Yeni Müşteri, Ö. Torlak, R. Altunışık ve Ş. Özdemir (Ed.). Yeni Tüketici (11-18), İstanbul: Hayat Yayıncılık.
• Ün, C., & Aydoğdu, S. (2003). Çölyak Hastalığının Moleküler Genetik Temelleri. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 46, 75-79.
• Vriesekoop, F., Wright, E., Swinyard, S., & de Koning, W. (2020). Gluten-Free Products in the UK Retail Environment. Availability, Pricing, Consumer Opinions in a Longitudinal Study. Internatioal Journal of Celiac Disease, 8(3). 95-103.
• Wekeza, S. V., & Sibanda, M. (2019). Factors influencing consumer purchase intentions of organically grown products in Shelly Centre, Port Shepstone, South Africa. International journal of environmental research and public health. 16(6), 956. 1-26.
• Yıldırım, F. ve Boztepe, A. (2019). Bireylerin moda satın alma davranışı ve sosyal medya kullanımı ilişkisi üzerine bir araştırma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 18(35), 325-349.
• Yıldız, A. (2020). Kriz Dönemlerinde Tüketici Davranışlarının İncelenmesi. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi. 2(3), 377-390.