Çanakkale Prehistoric Archaeological Survey (CAPAS) 2021: Groundstone Tools and Objects of Ezine and Vicinity

Yıl 2022, Cilt: 32 Sayı: 2, 349 - 360, 24.05.2022

A. Onur Bamyacı , Nurettin Bataray

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1077980

Öz

In this study, Çanakkale and its environs, known as Troad in ancient times, comprises a significant part of the Biga Peninsula in the North Aegean. The region is located on the transit routes connecting Asia and Europe, and at the same time is in a position that allows the passage of the Bosporus between the Sea of Marmara and the Aegean Sea, which increases its importance. Archaeological research in the region has for many years focused on the coastal region, where magnificent ancient cities are located. Unlike the ancient cities, which are known for their written sources and dense material cultural remains, the prehistoric periods have not been sufficiently researched. The Çanakkale Prehistoric Period Survey Project aims to determine the Prehistoric settlements of the region, document the connecting roads and cultural impacts. As part of this research, the findings of the groundstone tools and objects found during the survey will provide a better understanding of prehistoric societies and play a key role in illuminating the period from the Neolithic to the Iron Age. The preliminary evaluation of typology of the groundstone tools and objects obtained from CAPAS 2021 survey of Ezine and vicinities may be add new contributions to groundstone assemblage of the prehistoric Troad.

Anahtar Kelimeler

Northern Aegean, Çanakkale (Troad), Prehistoric Period, Archaeological Survey, Groundstone Tools Industry

ÇANAKKALE PREHİSTORİK DÖNEM ARKEOLOJİK YÜZEY ARAŞTIRMASI (CAPAS) 2021: EZİNE VE ÇEVRESİ SÜRTMETAŞ ALET VE OBJELERİ

Öz

Bu çalışmada, Antik dönemde Troas olarak anılan Çanakkale ve çevresi, Kuzey Ege’de Biga yarımadasının önemli bir bölümünü kaplamaktadır. Bölge, Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan geçiş güzergâhlarının üzerinde yer alması, aynı zamanda Marmara ve Ege Denizi arasındaki boğaz geçişini sağlayan bir konumda yer alması önemini daha da arttırmaktadır. Bölgede yapılan arkeolojik araştırmalar, özellikle görkemli antik kentlerin bulunduğu kıyı bölgeleri üzerinde yoğunlaşmış ve uzun yıllardan beri sürdürülmektedir. Yazılı kaynaklar ve yoğun maddi kültür kalıntıları ile bilinen antik kentlerin aksine Prehistorik dönemler yeterince irdelenememiştir. Çanakkale Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması Projesi ile birlikte bölgenin Prehistorik Dönem yerleşimlerinin tespiti, bağlantı yolları ve kültürel etkilerin belgelenmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışma doğrultusunda yüzey araştırması sırasında bulunan sürtmetaş alet endüstrisine ait bulgular, Prehistorik toplumları daha iyi anlamamıza olanak sağlayacağı gibi, özellikle Neolitik dönemden Demir Çağı’na kadarki dönemin aydınlatılmasında kilit bir rol oynamaktadır. CAPAS 2021 yılı Ezine ve çevresi Neolitik Dönem ve Erken Tunç Çağı sürtmetaş alet ve obje buluntularının öncül olarak ele alındığı ve tipolojik değerlendirilmesinin yapıldığı bu çalışma ile prehistorik Troas sürtmetaş alet ve obje repertuvarına yeni katkılar sunacağı şüphesizdir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Ege, Çanakkale (Troas), Prehistorik Dönem, Arkeolojik Yüzey Araştırması, Sürtmetaş Alet Endüstrisi

Kaynakça

• Adams, J. L. (2002). Ground Stone Analysis: A Technological Approach. Salt Lake City: University of Utah Press.
• Akarca, A. (1978). Troas’da Aşağı Kara Menderes Ovası Çevresindeki Şehirler, Belleten, XLII (165), 1-52.
• Aslan, R. & Blum, S. W. E. & Kienlin, T. L. & Uysal, F. E. & Kirschner, S. (2011). 2009 Yılı Bozköy- Hanaytepe ve Çevresi Prehistorik Dönem Yüzey Araştırması, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, 291-303.
• Aslan, R. & Polat, F. (2013). Bozköy-Hanaytepe ve Çevresi Prehistorik Dönem Araştırmaları. Çanakkale: Troia Vakfı Yayınları.
• Bamyacı, A. O. (2018a). Öğütme Taşları: Tipolojik Gelişim, Sorunlar, Çalışma Metodolojisi ve Analitik Bir Yaklaşım Modeli. A. Baysal (Ed.), Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler: Teori, Metot, Pratik içinde (272-303. ss.). İstanbul: Ege Yayınları.
• Bamyacı, A. O. (2018b). Kalkolitik Gülpınar Taş Ağırlıklarının İşlevine Yönelik Öneriler, TÜBA-AR:23, 1-18.
• Blum, S. W. E., Aslan, R., Uysal, F. E., Kirschner, S., & Kraus, S. (2011). Archäologische Untersuchungen zur voreisenzeitlichen Kultursequenzdes Bozköy-Hanaytepe, Nordwesttürke. Studia Troica, 19, 119-179.
• Basedow, M. A. (2000). Beşik-Tepe: Das bronzezeitliche Gräberfeld. Mainz am Rhein: Philipp von Zaber.
• Basedow, M. A. (2001). Beşiktepe, Son Tunç Çağı Mezarlığı, Tarih ve Doğal Çevre. L. Joachim, M. Korfmann, P. Blome, J. Luckhardt, H. Brunner, G. Biegel (Eds.), Düş ve Gerçek Troia içinde (415-418. ss.). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Baysal, A. (2001). Arkeolojide Öğütme Taşları ve Taşın Sosyal ve Kültürel Önemi açısından Bir Değerlendirme. In Geçmişten Günümüze Çatalhöyük (71-80. ss.). Konya: Çumra Belediyesi.
• Baysal, A. (2016). Materyal kültür elitizminin göstergesi olarak arkeolojide taşlar ve diğer taşlar. P. Ayter, Ş. Demirci (Eds.), IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Prof. Dr. Hayriye Yeter Göksu Onuruna 7-9 Mayıs 2015 içinde (81-87. ss.). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Baysal, A. (2018). Arkeoloji ve Taş Aletler. A. Baysal (Ed.), Anadolu Arkeolojisinde Taş Aletler: Teori, Metot, Pratik içinde (19-30. ss.). İstanbul: Ege Yayınları.
• Baysal, A. (2020). Çanakkale Merkez İlçe Yüzey Araştırmaları: “Öğütme Taşları” Buluntuları Üzerine Genel Bir Değerlendirme. In D. Yılmaz (Ed.), Kuzey Troas’ta Yeni̇ Araştırmalar Neolitik Çağ’dan Demir Çağı Sonuna Kadar Çanakkale Merkez Yüzey Araştırması (139-158. ss.). İstanbul: Ege Yayınları.
• Baysal, A. (2022). Connecting Lithics: An Introduction to Lithic Studies in Anatolia and Beyond. In A. Baysal (Ed.), Lithic Studies: Anatolia and Beyond (1-10. ss.). Oxford: Archaeopress.
• Calvert, F. (1856). The tumulus of Hanai Tepeh in the Troad, Archaeological Journal, 16,1-6.
• Cook, J. (1973). The Troad An Archaeological and Topographical Study, Oxford: Oxford University Press.
• Duru, M., Dönmez, M., Ilgar, A., Pehlivan, Ş. ve Akçay, A. E. (2012). Biga Yarımadası'nın Tersiyer Öncesi Jeolojisi. E. Yüzer, G. Tunay (Eds.), Biga Yarimadasi'nin Genel ve Ekonomik Jeolojisi içinde (7-75. ss.). Ankara: Maden Tektik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• Evans, J. D. & Renfrew, C. (1968). Excavations At Saliagos Near Antiparos. London: Thames and Hudson.
• Frankel, R. (2003). The Olynthus Mill, Its Origin, and Diffusion: Typology and Distribution, American Journal of Archaeology, 107(1), 1-21.
• Galili, E., Rosen, B., Sharvit, J. (2002). Fishing-gear sinkers recovered from an underwater wreckage site, off the Carmel coast, Israel. International Journal of Nautical Archaeology, 31(2), 182-201.
• Genç, Ş. C., Dönmez, M., Akçay, A. E., Altunkaynak, Ş., Eyüpoğlu, M. ve Ilgar, Y. (2012). Biga Yarımadası Tersiyer Volkanizmasının Stratigrafik, Petrografik ve Kimyasal Özellikleri. E. Yüzer ve G. Tunay (Eds.), Biga Yarımadası’nın Genel ve Ekonomik Jeolojisi, MTA Özel Yayın Serisi- 28 içinde (122-162. ss.). Ankara: Maden Tektik ve Arama Genel Müdürlüğü.
• Gilead, D. (1970). Handaxe Industries in Israel and the Near East. World Archaeology, 2(1), 1-11.
• Güldoğan, E. (2003). Aşıklı Höyük Sürtmetaş Endüstrisi Buluntularından bir Grup: Öğütücüler-Eziciler. In M. Özdoğan, H. Hauptmann, & N. Başgelen (Eds.), Ufuk Esin’e Armağan. Köyden Kente Yakındoğu’da İlk Yerleşimler (415-428. ss.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat.
• Güldoğan, E. (2008). Aşıklı Höyük Sürtmetaş Endüstrisi Kesiciler ve Diğer Araç, Silah ve Aletler Grubu. In I. Delemen, S. Çokay-Kepçe, A. Özdizbay, & O. Turak (Eds.), Haluk Abbasoğlu’na Armağan. EUREGETES (521-530. ss). İstanbul: Ege Yayınları.
• Güldoğan, E. (2011). Aşıklı Höyük Sürtmetaş Buluntu Topluluğu, TÜBA-AR: Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, 14, 41-58.
• Güldoğan, E. (2012). Coarse Ground Stone Industry. In M. Özdoğan & H. Parzinger (Eds.), Studien im Thrakien-Marmara-Raum 3, Die frühbronzezeitliche Siedlung von Kanlıgeçit bei Kırklareli (230-231. ss.). Berlin: Philipp von Zabern.
• Güldoğan, E. (2022). General Assessment of the Ground Stone Industries of the Marmara Region. In A. Baysal (Ed.), Lithic Studies: Anatolia and Beyond (237-246. ss.). Oxford: Archaeopress Archaeology.
• Hamilton, H. C., Falconer, W. (1903). The Geography of Strabo. London: George Bell & Sons.
• Korfmann, M. (1986). Beşik-Tepe, Vorbericht Über die Ergebnisse der Grabungen von 1984, Grabungen am Beşik-Yassıtepe, Beşik-Sivritepe und Beşik-Gräberfeld, Archäologischer Anzeiger, 3, 303-329.
• Korfmann, M. (1989). 1987 Yılı Beşik-Sivritepe, Beşik-Koyu ve Troia Çalışmaları, 10. Kazı Sonuçları Toplantısı, 323- 331.
• Kökten, İ. K. (1949). 1949 Yılı Tarihöncesi Araştırmaları Hakkında Kısa Rapor, Belleten XIII (52), 811-829.
• Körpe, R. (2006). Batı Troas’ta Küçük Bir Kent: Colonai, Colonai Güney Nekropolü Kurtarma Kazısı, Kubaba, 3, (8), 7-15.
• Leroi-Gourhan, A. (1973). Évolution et techniques: Milieu et techniques, Paris: Éditions Albin Michel.
• Mazurowski, R. F. (1997). Ground and Pecked Stone Industry in the Pre- pottery Neolithic of Northern Iraq. S. K. Kozlowski (Ed.), Nemrik 9 Pre-pottery Neolithic Site in Iraq, Vol.:3 içinde (57-72. ss.). Warsaw: Wydawnictwa Instytutu Archeologii.
• Moundrea-Agrafioti, A., Gnardellis, C. (1994). Classification des outils tranchants thessaliens en pierre polie par les methodes multidimensionnelles. R. Misdrahi-Kapon (Ed.), La Thessalie. Quinze ans de recherches archéologiques 1975-1990. Bilan et perspectives I içinde (189-200. ss.). Athens: Ministry of Culture, Editions Kapon.
• Özbek, O. (2002). Technologie Et Typologie Des Haches Polies De La Région De La Mer De Marmara Du Néolithique À L'âge Du Bronze: Un Exemple D'exploitation De La Matière Première. (thèse de doctorat non publiée). l’université Lumière Lyon 2, Lyon.
• Özbek, O. (2007). Prehistorik Dönemde Sürtme Taş İşçiliği Üzerine Bir Örnek Baştepe (Gelibolu Yarımadası), Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2006 Yıllığı, 359-372.
• Özbek, O. (2008). Aktopraklık Höyük (Bursa) Sürtme Taş Endüstirisi Üzerine Öncül Arkeometrik Çalışmalar, Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 23, 265-279.
• Özdemir, A., & Bamyacı, A. O. (2022). On the Function and Ethnographic Analogies of Northeast Aegean Ground Stone Tools. In A. Baysal (Ed.), Lithic Studies: Anatolia and Beyond (225-236 ss.). Oxford: Archaeopress.
• Özdoğan, M. (1984). Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları”, 1. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 63-68.
• Özdoğan, M. (1985). 1983 Yılı Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları, II. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 221-232.
• Özdoğan, M. (1990). 1988 Yılı Trakya ve Marmara Bölgesi Araştırmaları, VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 443-459.
• Özdoğan, M. (2019). Hammaddeden Ustalara Tarihöncesi Arkeolojisinde Malzeme. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Rosenberg, D., Agnon, M., Kaufman, D. (2016). Conventions in freshwater fishing in the prehistoric southern Levant: The evidence from the study of Neolithic Beisamoun notched pebbles, Journal of Lithic Studies, 3(3), 429-456.
• Runnels, C. (1981). A Diachronic Study and Economic Analysis Of Millstones From The Argolid, Greece Unpublished Ph.D. Dissertation, Indiana University, Indiana
• Runnels, C. N., Pullen, D. J., Langdon, S. H. (1995). Artifact and Assemblage. The Finds from a Regional Survey of the Southern Argolid, Greece. Vol. 1. The Prehistoric and Early Iron Age Pottery and the Lithic Artifacts. Stanford University Press.
• Schliemann, H. (1880). Ilıos, The City and Country of the Trojans, The Result of Researches and Discoveries on the Site of Troy and Throughout the Troad in the Years 1871-72-73-78-79, 1881, New York.
• Semenov, S. A. (1970). Prehistoric Technology; An Experimental Study of the Oldest Tools and Artefacts from Traces of Manufacture and Wear. Somerset: Bath Adams & Dart
• Stroulia, A. (2003). Ground Stone Celts from Franchthi Cave: A Close Look, Hesperia 72(1), 1-30.
• Şentürk, K., Okay, A. İ. (1983). Saros Körfezi Doğusunda Yüksek Basınç Metamorfizması, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 26(98), 72-75.
• Takaoğlu, T. (2005). Coşkuntepe: An Early Neolithic Quern Production Site in NW Turkey. Journal of Field Archaeology, 30(4), 419-433.
• Takaoğlu, T. (2006). Ground Stone Grooved Hammers from Coskuntepe. In A. Erkanal-Öktü & S. Günel (Eds.), Hayat Erkanal'a Armağan: Kültürlerin Yansıması / Studies in honor of Hayat Erkanal : Cultural Reflections (705-708. ss.). İstanbul: Homer Kitabevi.
• Takaoğlu, T. (2008). Archaeological Evidence for Grain Mills in The Greek and Roman Troad. E. Winter, F. Biller (Eds.). Vom Euphrat bis zum Bosporus: Kleinasien in der Antike: Festschrift für Elmar Schwertheim zum 65. Geburtstag içinde (673-679. ss.). Bonn: Habelt.
• Takaoğlu, T., Sazcı, G., & Sazcı, D. Ç. (2011). Patterns of Troy I Period Settlements on the Coastal Troad. In C. Doumas, A. Giannikouri, & O. Kouka (Eds.), Archaeological Conference, The Aegean Early Bronze Age: New Evidence, April 11th-14th, 2008. Athens (2-14. ss.). Athens: Archaeological Institute of Aegean Studies.
• Tombul, M. (2015). Çanakkale Kültür Envanteri, Arkeolojik Yerleşim Alanları ve Sanat Tarihi Yapıları. İstanbul: Ege Yayınları.
• Tsoraki, C. (2008). Neolithic Society in Northern Greece: The Evidence Of Ground Stone Artefacts. (Ph.D. diss.). University of Sheffield, Sheffield.
• Wright, K. (1992). A Classification System for Ground Stone Tools from The Prehistoric Levant, Paléorient, 18, 53-81.
• Yılmaz, D. (2013). Doğu Ege’de Yeni Bir Erken Tunç Çağı Kenti: Troas bölgesinde Bozköy-Hanaytepe Yüzey Araştırmaları, The Journal of Academic Social Science Studies, 857-886.