Phonetic Features of Elazığ Province Kovancılar Immigrants Dialect

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 101 - 116, 19.01.2023

Murat Doğan Ercan Alkaya

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1197462

Öz

It is known that Turks started to migrate to Anatolia due to the Ottoman Empire losing their lands in the Balkans. A cartel was made between Romania and Turkey in 1934 and within this framework, many immigrants were settled in Kovancılar district of Elazığ. Some of these immigrants migrated to the western parts of the country due to geographical and economic reasons, while the rest began to lose their dialect features due to being a minority. In our study, the dialect features of the Kovancılar immigrants had collected and examined before they were lost. In this study, called the Phonetic of Elazig Province Kovancılar Immigrants Dialect, the phonetic features of the dialect used by these immigrants who came to Elazığ and founded Kovancılar within the framework of the exchange agreement were examined and these features were compared with Turkey Turkish. The study: It consists of Introduction, Analysis and Conclusion. In the introduction, some information is given about the history, establishment, geography of Kovancılar and the current situation of immigrants. In the analysis section, the phonetic features of the compiled texts were discussed in detail and compared with the Turkish written language of Turkey, their similarities and differences were examined and explained with examples. In the conclusion part, some issues that are considered important from the phonetic features of the Kovancılar immigrants dialect are highlighted. In addition, the transcription alphabet used is given at the end of the study.

Anahtar Kelimeler

Kovancılar, Migrant, Dialect, Phonetics

ELAZIĞ İLİ KOVANCILAR GÖÇMEN AĞZININ SES ÖZELLİKLERİ

Öz

Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki topraklarını kaybetmesi sonucu Türklerin Anadolu’ya göç etmeye başladığı bilinmektedir. 1934 yılında Romanya ile Türkiye arasında bir mübadele anlaşması yapılmış ve bu çerçevede Elazığ’ın Kovancılar ilçesine çok sayıda göçmen yerleştirilmiştir. Bu göçmenlerin bir kısmı coğrafi ve ekonomik sebeplerden dolayı ülkenin batı kesimlerine göç etmiş, geri kalanlar ise azınlık kaldıklarından dolayı ağız özelliklerini kaybetmeye başlamışlardır. Çalışmamızda Kovancılar göçmenlerinin ağız özellikleri kaybolmadan kayıt altına alınıp incelenmiştir. Kovancılar Göçmen Ağzı’nın Ses Bilgisi adlı bu çalışmada söz konusu mübadele anlaşması çerçevesinde Elazığ’a gelip Kovancılar’ı kuran bu göçmenlerin kullanmış olduğu ağzın ses bilgisi özellikleri incelenmiş ve bu özelliklerin Türkiye Türkçesiyle karşılaştırılması yapılmıştır. Çalışma; Giriş, İnceleme ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Kovancılar’ın tarihi, kuruluşu, coğrafyası ve göçmenlerin bugünkü durumu hakkında birtakım bilgiler verilmiştir. İnceleme bölümünde derlenen metinlerin ses bilgisi özellikleri ayrıntılı olarak ele alınıp Türkiye Türkçesi yazı diliyle karşılaştırılmış, benzerlik ve farklılıkları incelenip örneklerle açıklanmıştır. Sonuç bölümünde ise Kovancılar göçmen ağzının ses bilgisi özelliklerinden önemli görülen birtakım hususlar öne çıkarılmıştır. Ayrıca kullanılan transkripsiyon alfabesi de çalışmanın sonunda verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kovancılar, Göçmen, Ağız, Ses Bilgisi

Kaynakça

• Akar, A. (2013). Muğla ve yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Alkaya, E. (2014). Mişer Tatar Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Alkaya, E. ve Doğan, M. (2021). Elazığ ili Kovancılar göçmen ağzının şekil bilgisi bakımından yerlileşmesi. Uluslararası Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri 7-8 Kasım 2019 içinde (107-127 ss.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aslan, S. (2011). Kovancılar’ın sosyal yapısı. Ankara: Korza Yayıncılık.
• Banguoğlu, T. (1998). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Boz, E. (2006). Afyon Karahisar merkez ağzı. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Buran, A. (2008). Çağdaş Türk yazı dillerinde ve Türkiye Türkçesi ağızlarında ikincil uzun ünlüler. E. Alkaya, S. K. Yalçın, M. Şengül (Haz.), Prof. Dr. Ahmet Buran – Makaleler içinde (288-305. ss.). Ankara: Turkish Studies Publication.
• Buran, A. ve Oğraş Ş. (2003). Elazığ ili ağızları. Elazığ: Elazığ Valiliği Yayınları.
• Buran. A. (1997). Keban, Baskil ve Ağın yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Coşkun, M. V. (2008). Türkçenin ses bilgisi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Demir, N. ve Aydoğdu, Ö. (2009). Giresun ili ve yöresi ağızları. Giresun: Giresun Valiliği Yayınları.
• Demir, N. ve Şen Ü. (2006). Sivas ili ve yöresi ağızları. Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Doğan, M. (2018). Kovancılar ağzı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Elazığ Kovancılar Nüfusu Detay (2022, 09 Ağustos). Erişim adresi <https://www.nufusune.com/kovancilar-ilce-nufusu-elazig>
• Eker, S. (2010). Çağdaş Türk dili. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erdem, M. D. ve Bölük R. Antalya ve yöresi Ağızları. Ankara: Turkish Studies Publication.
• Gülensoy, T. (1987). Rumeli ağızlarının ses bilgisi üzerine bir deneme. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Gülensoy, T. (2018). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Gülseren, C. (2021). Malatya ili ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Günşen, A. (2019). Kırşehir ve yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hunutlu Ü. (2018). Türkçede K- > G- ve T- > D- tonlulaşması üzerine düşünceler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 63, 161-186. İ lker, A. Manisa ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013). Türkçenin ses bilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Karaca V. İ. (2012). Türkiye Türkçesindeki alıntı sözcüklerde görülen ses olayları üzerine bir inceleme. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/4, 2059-2090
• Korkmaz, Z. (1994). Nevşehir ve yöresi ağızları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2019). Dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kovancılar Belediyesi (1998). Kovancılar 98 ilçe yıllığı. Ankara: İsmat Matbaacılık.
• Kovancılar Kaymakamlığı. (2015). İlçe brifing raporu. 1-21.
• Özek, F. (2014). Tarihî Türk lehçelerinde ünlüler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özek, F. (2016). Kemaliye Ağzı. İstanbul: Kesit Yay.
• Özeren, M. (2016). Salar Türkçesinde Birincil Uzun Ünlüler. Dil Araştırmaları, 10 (18), 167-185.
• Özeren, M. (2020). Tacikistan Kırgız Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sağır, M. (1997). Ağız Çalışmalarında Çevriyazı. Ağız Araştırmaları Bilgi Şöleni içinde (126-138. ss.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tosun İ., ve Koç A. (2016). Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine Ön Seste K>G Ötümlüleşmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume, 11/15, 411-432.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri (t.y.). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim adresi https://sozluk.gov.tr/
• Üstüner, A. (2000). Türkçedeki +-A pekiştirme ekinin Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılışı. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1, 189-206.
• Yalçın, S. K. (2013). Çağdaş Türk lehçelerinde ünlüler. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.