AKÇATEPE MAĞARASI’NIN (ELAZIĞ) JEOMORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ, TURİZM POTANSİYELİ VE PLANLAMASI

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 83 - 100, 19.01.2023

Muzaffer Siler

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1209513

Cited By: 1

Öz

Elazığ’ın Keban ilçesinde bulunan Akçatepe Mağarası, Fırat Nehri'ne kavuşan Değirmen Dere vadisi sol yamacında yer almaktadır. Mağaranın ulaşımı Baskil ilçesinden daha kolay yapılabilmektedir ve Elazığ’a 80 km uzaklıktadır. Permo-Triyas yaşlı mermerler içerisinde ve ters bir fay hattı üzerinde oluşan Akçatepe Mağarası’nın girişi 1185 m kotunda, eğimli bir yamaç üzerindedir. Vadoz zonda bulunan ve fosilleşme aşamasında olan yatay bir mağaradır. Doğu-batı yönünde 75 m uzunluk ve yaklaşık 1300 m2lik alanıyla Akçatepe Mağarası, ikisi rahatça gezilebilir özellikte toplamda üç galeriden meydana gelmiştir. Zengin karstik birikim şekillerine sahip mağarada, sarkıt, dikit, sütun gibi traverten çeşitlerini görme imkanı vardır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığının, tabiat varlığı olarak belirlenecek mağaraların tespit, tescil ve koruma, kullanma koşullarına ilişkin teknik esaslarına göre “B” sınıfı koruma kategorisinde bulunmaktadır. Yakın geçmişte turizme kazandırılan Saklıkapı ve Karaleylek Kanyonları’nın içerisinde bulunduğu turistik dağ-doğa destinasyonu, Akçatepe Mağarası’nın 10 km kadar batısında yer almaktadır. Bu konumuyla, sahayı merak eden turistler için mağaranın, çekici motivasyonu artırma kapasitesi mevcuttur. Ayrıca belirgin olgulardan biri olarak, yerel halkın, mağaranın turizme kazandırılması yönündeki isteği arazi çalışmaları esnasında gözlenmiştir. Bölgedeki nadir turistik mağaralardan biri olan Akçatepe Mağarası’nın, ulaşım, ışıklandırma gibi altyapı ihtiyaçlarının karşılanması, böylece ziyarete açılması gerekmekte ve özellikle kırsal kalkınma yönü düşünülerek potansiyeli değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Akçatepe Mağarası, Elazığ, Keban, Karstlaşma, Turizm

Geomorphological Features, Tourism Potential and Planning of Akçatepe Cave (Elazığ)

Öz

Akçatepe Cave, located in the Keban district of Elazığ, is located on the west slope of the Değirmen Stream valley which joins the Euphrates River. Access to the cave is easier from Baskil district and it is 80 km from Elazığ. Akçatepe Cave was formed within Permo-Triassic marbles and on a reverse fault line. The entrance of the cave, which is located on a sloping slope, is at 1185 m. It is a horizontal cave located in the vadose zone and in the fossilization stage. Akçatepe Cave, which has 75 m length in east-west direction and total area of approximately 1300 m2, consists of three galleries. It is possible to see travertine types such as stalactites, stalagmites and columns in the cave, which has rich karstic accumulation forms. It is in "B" class protection category from the caves that will be determined as natural assets.
Saklıkapı and Karaleylek Canyons touristic mountain-nature destination is located about 10 km west of Akçatepe Cave. With this location, the cave has capacity to increase attractive motivation for tourists who are curious about the region. In addition, the desire of the the people to bring the cave to tourism was observed. Akçatepe Cave, which is one of the rare touristic caves in the region, needs to meet the infrastructure needs such as transportation and lighting, so that it should be opened to visitors, and its potential should be evaluated, especially considering the rural development aspect.

Anahtar Kelimeler

Elazığ, Keban, Akçatepe Cave, Kartification, Tourism

Kaynakça

• Aygen, T. (1971). Mağaralar Nasıl Meydana Gelir. İller Bankası Dergisi, No: 45, Ankara Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği, Beytepe 06532, Ankara
• Çağlıyan, A. (2002). Baskil İlçesi (Elazığ) Coğrafyası. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Çağlıyan, A. (2003). Baskil İlçesi’nin (Elazığ) Yerleşme Tarihi. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları 4, 6-15.
• Çakır, K., Savaş, F., Kahraman, İ., Yeleser, L., Pekgöz, B. ve Çakmak, A., (2015). Elazığ Mağaraları Araştırma Raporu. MTA Genel Müdürlüğü Raporu.73 s. Ankara.
• Çitçi, M. D. (1990). Harput-Buzluk Mağarasının Jeomorfolojik Özellikleri ve Mağarada Buz Oluşumu. Fırat Havzası Coğrafya Sempozyumu (14-15 Nisan 1986) Bildiriler Kitabı. S. 29-48, Elazığ
• Kalınca, A. (1997). “Keban ve Yakın Çevresinin Jeomorfolojisi”. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kaya, A. (2001). Keban (Elazığ) Civarındaki Metamorfitlerin Yapısal Analizi ve Tektonik Evrimi. F. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Elazığ
• Kızılcık, O. ve Taştan, H. (2019). Mağara Turizminin Motivasyon Faktörlerinin Belirlenmesi: Karaca Mağarası Örneği. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 28, Sayı 3, Sayfa 240-251.
• Kim, S. S., Kim, M., Park, J. ve Gou, Y. (2008). Cave Tourism: Tourists Characteristics, Motivations to Visit, and the Segmentation of Their Behavior. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 13(3): 299-318.
• Mor, A. ve Şengün, M. T. (2015). Keban (Elazığ) Buzluk Mağarası. 15-17 Ekim 2015 IV. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı. s: 214-227. Samsun
• MTA, (1988), Malatya H27 Paftası, Ankara
• Nazik, L. (1989). Mağara Morfolojisinin Belirlediği Jeolojik-Jeomorfolojik ve Ekolojik Özellikler. Jeomorfoloji Dergisi, 7, 53-62. Ankara
• Nazik, L. (2005). Mağara Nedir, Nasıl Oluşur? Ulusal Mağara Günleri Sempozyumu (24- 26 Haziran 2005, Beyşehir-Konya), Türkiye Tabiat Koruma Derneği yayını, Konya.
• Nazik, L. (2008). Mağaraların Araştırılma, Koruma Ve Kullanım İlkeleri, MTA Yerbilimleri ve Kültür Serisi-2, Belen Yayıncılık
• Nazik, L. ve Poyraz, M. (2017). Türkiye Karst Jeomorfolojisi Genelini Karakterize Eden Bir Bölge: Orta Anadolu Platoları Karst Kuşağı. Türk Coğrafya Dergisi, 68, 43-56.
• Öcal, T. ve Özcan, F. (2013). Çamlık Mağaraları ve Turizm Potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi. Sayı: 28, s: 423-443
• Özdemir, M. ve Sunkar, M. (2011). Uzunyayla, Gövdeli Dağı Ve Yakın Çevresinde (Doğu Toroslar) Karstik Şekiller. Doğu Coğrafya Dergisi, 12 (18), 263-290. Siler, M. ve Şengün, M. T. (2018). Akçatepe Mağarası (Keban-Elazığ). 3-6 Ekim 2018 TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiri Özetleri Kitabı. s:1410. Ankara
• Siler, M. ve Şengün, M. T. (2022). Karaleylek ve Saklıkapı Kanyonu’nun (Elazığ) Jeopark Potansiyeli. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32 (2) , 409-426. DOI: 10.18069/firatsbed.1054801
• Sür, A. (1994). Karstik Yer Şekilleri ve Türkiye’den Örnekler, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1-28. Ankara
• Şengün, M. T. ve Tonbul, S. (2006). Ölbe Kanyonu ve Deve Mağarası’nın (Harput-Elazığ) Jeomorfolojik Özellikleri, Oluşumu ve Turizm Potansiyeli. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, s. 10-16, Elazığ
• Tonbul, S. (1987). Elazığ Batısının Genel Jeomorfolojik Özellikleri ve Gelişimi. Jeomorfoloji Dergisi, 15, 37-52.
• Uysal, R. A. (2011). Fırat Nehri Üzerindeki Barajların (Keban, Karakaya, Atatürk) Bölgenin Yağış Ve Sıcaklık Değerlerine Etkisi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde
• Uzun, A., Zeybek, H. (1996). Akçakale Mağarası (Gümüşhane). Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 31, s. 39-55, İstanbul.
• Zaman, M., Şahin, İ. F. ve Birinci, S. (2013). Çal Mağarası (Düzköy-Trabzon) Ve Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli Açısından Önemi. Doğu Coğrafya Dergisi, 16 (26), 1-23.
• Url-1. http://www.keban.gov.tr/ilcemizde-kesfedilen-magara-keban-gumuskaya-magarasi (Son Erişim: 20.11.2022)
• Url-2. https://tvk.csb.gov.tr/gumuskaya-magarasi-tescil-ilani-duyuru-408536 (Son Erişim: 20.11.2022)
• Url-3. https://www.elazigfirat.com/genel/elazigda-iki-buzluk-magarasi-var-h11248.html (Son Erişim: 08.11.2022)
• Url-4. https://www.haberler.com/haberler/420-metrelik-magarayi-lokantaya-cevirdi-gelen-12326863-haberi/ (Son Erişim: 20.11.2022)
• Url-5. https://tr.wikipedia.org/wiki/Hint_oklu_kirpisi