ORTA PORSUK HAVZASI İLK TUNÇ ÇAĞI I ÇANAK ÇÖMLEĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 33 Sayı: 1, 17 - 32, 19.01.2023

Özlem Çakar Kılıç

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1218532

Öz

Bu çalışma Eskişehir ili sınırları içerisindeki Orta Porsuk Havzası’nda doktora çalışması kapsamında yapılan yüzey araştırması sonucunda İlk Tunç Çağı I’e tarihlendirilen çanak çömlek buluntuların arkeolojik belgeleme ve tasnif yöntemleriyle değerlendirilmesini konu almaktadır. İlk Tunç Çağı, Mellink tarafından, bir önceki dönemden farklı olarak yeni özelliklere sahip çanak çömlek buluntuların, mimari değişimle de desteklenmesi sonucunda ortaya çıktığı şeklinde tanımlanmıştır. Bu bağlamda bir yenilik olarak kabul edilen dönemin özelliklerini yansıtan çanak çömlek öncelikle referans kazılar ile karşılaştırma yapılarak tarihlendirilmiş ve katalog çalışması yapılarak belgelenmiştir. Katalog çalışmasında çanak çömlek formları, astar ve açkı gibi yüzey işlemleri, hamur rengi, katkı, pişim özellikleri ve yapım teknikleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Bölgede kazıları tamamlanmış tek yerleşim Demircihöyük’tür. Diğer referans kazılar olan Kuzeybatı ve İç Kuzeybatı Anadolu yerleşimleri arasındaki Hacılartepe ve Yukarı Sakarya Havzası’nda yer alan Küllüoba Höyük; İç Batı Anadolu Bölgesi’ndeki Beycesultan Höyük ve Afyonkarahisar yöresinde yer alan Kusura Höyük, Ankara yöresinde yer alan Çayyolu Höyük ve Polatlı Höyük’ün İTÇ I çanak çömleği hakkında genel bilgi verilmiştir. Orta Porsuk Havzası’nda otuz yerleşimde tespit edilen çanak çömlek, bölgenin İTÇ I kültürünün anlaşılmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

İlk Tunç Çağı, Eskişehir, Orta Porsuk Havzası, Çanak Çömlek

Teşekkür

Bu çalışma 2021 yılında tamamlanan “Orta Porsuk Havzası İlk Tunç Çağı Yerleşim Dokusu: Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Süreçler” konulu doktora tezindeki ilgili bölümlerin geliştirilip yeniden düzenlenmesiyle kaleme alınmıştır. Tezin danışmanlığını üstlenen değerli hocalarım Prof. Dr. Göksel Sazcı ve Doç. Dr. Murat Türkteki’ye; arazi çalışmasına izinleri için Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne; çalışmaya maddi desteklerini sunan ARİT’e teşekkürü borç bilirim.

The Evaluation of the EBA I Pottery of the Middle Porsuk Basin

Öz

This paper aims to evaluate the pottery dated to the EBA I through archaeological documentation and classification methods, as a result of the survey within the scope of doctoral thesis on the Middle Porsuk Basin within the Eskişehir province. The EBA was defined by Mellink as the result of the support of pottery with new features, unlike the previous period, with architectural change. In this context, the pottery, which reflects the characteristics of the period and is accepted as an innovation, was first compared with the reference excavations, dated and documented with a catalogue. The information about the forms, surface treatments such as slip and burnishing, paste color, temper, firing production techniques are given in the catalogue. Demircihöyük is the only settlement in the region whose excavations have been completed. General information was given about pottery from other reference excavations. The Hacılartepe from the Northwest and inner Northwest Anatolian settlements, Küllüoba Höyük in the Upper Sakarya Basin, Beycesultan Höyük in the Central West Anatolian region, and Kusura Höyük in the Afyonkarahisar region and Çayyolu Höyük and Polatlı Höyük in the Ankara region. The pottery found in thirty settlements in the Middle Porsuk Basin will contribute to understanding the region's EBA I culture.

Anahtar Kelimeler

Eskisehir, Middle Porsuk Basin, Pottery, Early Bronze Age

Kaynakça

• Arslan, M., İlgezdi Bertram, G. ve Bertram J.K. (2013). Çayyolu Höyük- Ankara’da bir Geç Kalkolitik/İlk Tunç Çağı yerleşimesi. Anadolu/Anatolia, 39, 139-164.
• As, A. V., Jacobs L. ve Wijnen, M. H. (1993/94). The production sequence of pottery dating from the Early Bronze Age excavated at Hacılartepe in Northwestern Anatolia. Newsletter, 11/12, 54-73.
• Ay, D. Ş.M. (1998). Küllüoba İlk Tunç Çağı I Çanak Çömleği. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Bertram, J. K. ve İlgezdi Bertram, G. (2021). The Late Chalcolithic and Early Bronze Age in Central Anatolia. Arkeoloji ve Sanat Yayınları: İstanbul.
• Bittel, K. ve Otto H. (1939). Demirci-Hüyük, Archaologisches Institut Des Deutschen Reiches: Berlin.
• Burney,C.A. (1956). Northern Anatolia Before Classical Times. Anatolian Studies, 6, 179-193.Cox,C.W.M., Cameron, A. (1937). Exploration archeologique de la Phrigie. Monumenta Asiae Minoris Antiqua V : XLV-XLVII.
• Çakar Kılıç, Ö. (2021). Disiplinlerarası Yaklaşım ile İlk Tunç Çağı’nda Orta Porsuk Havzası. Alpay, A.I. ve Erciyas, B. (ed.). içinde: Uyum ve Direnç, Yerleşim Arkeolojisi Serisi 8 Sempozyum Bildirileri, 67-78, Ege Yayınları: İstanbul.
• Çakar Kılıç, Ö. (2021). Orta Porsuk Havzası İlk Tunç Çağı Yerleşim Dokusu: Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Süreçler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı, Çanakkale. Efe, T. (1988). Demircihöyük III, Die Keramik 2, Die Frühebronzezeitliche Keramik der Jüngeren Phasen (ab Phase H), Verlag Philipp Von Zabern: Meinz am Rhein.
• Efe, T. (1990). 1988 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, VI, 405-424.
• Efe, T. (1991). 1989 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, VIII, 163-178.
• Efe, T. (1992). 1990 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, IX, 561-583.
• Efe, T. (1993). 1991 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, X, 345-364.
• Efe, T. (1994a). 1992 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, XI, 571-592.
• Efe, T. (1994b). Eskişehir Yöresindeki Bazı Höyüklerde Saptanmış Olan İlk Tunç Çağı’na Geçiş Evresi Çanak Çömleği. Anadolu Araştırmaları, 13, 17- 46.
• Efe, T. (1995). 1993 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, XII, 245-266.
• Efe, T. (1996). 1994 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST, XIII-1, 131-152.
• Efe, T. (1997). 1995 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları. AST. XIV-2, 215-232.
• Efe, T. (2004). Kültür Gruplarından Krallıklara: Batı Anadolu’nun Tarihöncesi Kültürel ve Siyasal Gelişim Profili. Colloquium Anatolicum, III, 15-29.
• Efe, T. ve Ay, Deniz Ş. M. (2000). Early Bronze Age I pottery from Küllüoba near Seyitgazi, Eskişehir. Anatolia Antiqua, 8. 1-87.
• Efe, T., Topbaş, A. ve İlaslı, A. (1995). Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part 1: Kaklık Mevkii. A Site Transitional to the Early Bronze Age. Studia Troica, V. 357-399.
• Efe, T. ve Türkteki M. (2011). Inland Western Anatolian Reigon: Introduction. Vassıf Şahoğlu, Peggy Sotirakopoulou (Ed.). Across The Cyclades and Western Anatolia during the 3th Millennium BC., 186-191, İstanbul: Sakıp Sabancı Museum.
• Eimermann, E. (2004). Soundings at Early Bronze Age Hacılartepe in the İznik region (NW Anatolia). Anatolica, 30, 15-36.
• Eimermann, E. (2008). Soundings at Early Bronze Age Hacılartepe stratigraphy, pottery, tradition and chronology. J. Roodenberg and S. A. Roodenberg (Ed.), Life and Death in a Prehistoric Settlement in Northwest Anatolia The Ilıpınar Excavations III. (s.361-417), Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten: Leiden.
• Fidan, E. (2018). Eskişehir ve Kütahya İlleri Tarih Öncesi Dönem Yüzey Arşatırmaları. 36. AST, 21-40.
• Fidan, E., Sarı, D. ve Türkteki, M. (2015). An Overview of the Western Anatolian Early Bronze Age. European Journal of Archaeology, 18 (1), 60–89
• French, D. (1967). Prehistoric Sites in Northwest Anatolia-I. The İznik Area. Anatolian Studies, 17, 49-100.
• French, D. (1969). Anatolia and the Aegean in the third millenium B.C., 1-2, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Cambridge University.
• Goetze, A. (1957). Kulturgeschichte Des Alten Orients: Kleinasien, Münih: C.H. Beck.
• İlgezdi Bertram G. ve. Bertram, J. K., (2012). Ankara bölgesinde İlk Tunç Çağı yerleşimleri. A. A. Akyol ve K. Özdemir (ed.). içinde: Türkiye’de Arkeometrinin Ulu Çınarları Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci’ye Armağan. (117-124). Ege Yayınları: İstanbul.
• Korfmann, M. (1983). Demircihüyük I Architectur, Stratigraphi und Befunde. Verlag Philipp Von Zabern: Meinz am Rhein.
• Lamb, W. (1937). Excavations at Kusura near Afyon Karahisar. Archaeologia, 86, 1-64.
• Lloyd, S. ve Gökçe, N. (1951). Excavations at Polatlı: A New Investigation of Second and Third Millenium Stratigraphy in Anatolia. Anatolian Studies, 1, 21-75.
• Lloyd, S. ve Mellaart, J. (1962). Beycesultan, Vol. I, Londra.
• Mellink, M. J. (1992). Anatolian Chronology. R. W Ehrich (Ed.), Chronologies in Old World Archaeology, Vol. I-II, 171-184; 207-220.
• Orthmann, W. (1963). Die Keramik der Frühen Bronzezeit aus Inneranatolien. Verlag Gebr. Mann: Berlin Sarı, D. (2004). Küllüoba İlk Tunç Çağı II Çanak Çömleği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Bilim Dalı, İstanbul.
• Sarı, D. (2009). Late EB II Pottery recovered in Complex II of Küllüoba. Anatolia Antiqua, XVII, 89-132.
• Sarı, D. (2012). İTÇ ve OTÇ’de Batı Anadolu’nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi. MASROP E-Dergi, 7, 112-249. ISSN 1307-4008.
• Seeher, J. (1987). Demircihüyük III,1 Die Keramik 1. Verlag Philipp Von Zabern: Meinz am Rhein.
• Tüfekçi Sivas, T. ve Sivas, H. (2004). 2003 yılı Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması. 22. AST, 285-298.
• Tüfekçi Sivas, T. ve Sivas, H. (2005). 2004 yılı Eskişehir, Kütahya, Afyonkarahisar İlleri Yüzey Araştırması. 23. AST, 163-174.
• Türkteki, M., Sarı. D., Şahin F., Türkteki, S., Tuna Y. (2022). Anadolu’da Bir İlk Tunç Çağı Kenti: Küllüoba, Genel Değerlendirme ve 2020 Yılı Çalışmaları. Lycus Dergisi, 22, 127-154.
• Yakar, J. (1985). The Later Prehistory of Anatolia Late Chalcolithic and Early Bronze Age. I-II, BAR International Series: Oxford.