TEVFİK FİKRET’İN ŞİİRLERİNDE BAHÇE METAFORU

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 535 - 552, 29.05.2024

Bedirhan Ünlü Tarık Özcan

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1370004

Öz

Servet-i Fünun edebiyatının önde gelen isimlerinden Tevfik Fikret, eski ile yeninin özelliklerine şiirlerinde yer vermiş bir sanatçı olarak Türk edebiyatı tarihinde öne çıkar. İlk dönem şiirlerinde geleneksel tarzı sürdürürken sonraki yıllarda özgünlüğüyle ve Türk şiirine yaptığı yeniliklerle adından sıklıkla söz ettirir. Bu doğrultuda eserlerindeki metaforik yapı da geleneksel kullanımlarla beraber özgün ve yeni özellikleriyle ortaya çıkar. Klasik edebiyatın mazmun kalıplarına ilk dönem şiirlerinde yer veren Tevfik Fikret, sonraki yıllarda Recaizade Mahmut Ekrem’in poetik anlayışı doğrultusunda eserlerini kaleme almıştır. Böylece şiirlerindeki metaforik söylem eserlerinin tamamında çeşitlilik gösterir. Onun eserlerine yansıyan çeşitli metafor yapılarından biri de bahçe algısıdır. Fikret’in bahçeyi ele alış tarzı, Servet-i Fünun duyarlığını yansıtması kadar özgün metafor yapılarını da içinde barındırır. İlk gençlik dönemlerinden itibaren eserlerinin tamamı göz önüne alındığında Tevfik Fikret’in sanat yaşamındaki gelişim ve değişim çizgisi de bahçe metaforu özelinde takip edilebilmektedir. Bu çalışmada da bahçe metaforu bağlamında şairin ilk dönem eserlerinden itibaren görülen sevgilinin bahçesi, ben’e ait bahçe, inancın bahçesi ve devletin bahçesi şeklinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tevfik Fikret, metafor, bahçe, şiir.

Garden Metaphor in Tevfik Fikret’s Poems

Öz

Tevfik Fikret, one of the leading names of Servet-i Fünun literature, stands out in the history of Turkish literature as an artist who included the characteristics of the old and the new in his poems. While he continued the traditional style in his early poetry, he made a name for himself with his originality and innovations in Turkish poetry in the following years. In this direction, the metaphoric structure in his works emerges with original and new features along with traditional uses. Tevfik Fikret, who included the poetik patterns of classical literatüre in his early poems, tried to write his works in line with Recaizade Mahmut Ekrem’s understanding of nature in the following years. Thus, the metaphorical discourse in his poems varies in all of his works. One of the various metaphor structures reflected in his works is the perception of the garden. Fikret’s approach to the garden includes original metaphoric structures as well as reflecting the sensitivity of Servet-i Fünun. Considering all of his works since his early youth, Tevfik Fikret’s line of development and change in his art life can also be followed in the garden metaphor. In this study, in the context of the garden metaphor, the garden of the lover, which has been seen since the poet’s first period works, has been evaluated as the garden belonging to me, the garden of belief and the garden of the state

Anahtar Kelimeler

Tevfik Fikret, metaphor, garden, poem.

Kaynakça

• Andrews, W. G. (2017). Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı. (çev. Tansel Güney). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aristoteles (2017). Poetika-Şiir Sanatı Üzerine. (çev. Ari Çokona-Ömer Aygün). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Arslan, F. (2012). Tevfik Fikret Evreninde Gözden Kaçan Bir Küçük Kitap: Fuad Köprülü’nün “Tevfik Fikret ve Ahlâkı”. Turkish Studies. 7/4. 783-798.
• Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler. (çev. Olcay Kunal). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bachelard, G. (2020). Mekânın Poetikası. (çev. Alp Tümertekin). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bayrak, Ö. (2013). Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Mekân ve Algı. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Bilgegil, M. K. (2015). Edebiyat Bilgi ve Teorileri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınevi.
• Cebeci, O. (2019). Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Clark, E. (2016). İslam Medeniyetinde Bahçe Sanatı. (çev. Elif Dolanbay-Adem Yerinde). İstanbul: İnkılâb Yayınları.
• Corner, M. (1992). Refusing to Learn to Say ‘No’: Karl Barth and the Garden of Eden. A Walk in the Garden: Biblical, Iconographical and Literary Images of Eden. (ed. Paul Morris-Deborah Sawyer). England: Sheffield Academic Press.
• Çetişli, İ. (2010). Batı Edebiyatında Edebî Akımlar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Deveci, M. (2012). Tevfik Fikret’in Özgürlük Yolundaki “İzler”i. Turkish Studies, 7/3, 949-957.
• Duman, M. A. (2019). Metafor ve Semiyotik. Ankara: Gece Akademi.
• Erdoğan, M. (1958). Osmanlı Devrinde İstanbul Bahçeleri. Vakıflar Dergisi, (IV), 149-182.
• Evyapan, G. A. (1972a). Doğaya Karşı Dinsel Tutumlar. Peyzaj Mimarlığı Dergisi, 3/3, 3-6.
• Evyapan, G. A. (1972b). Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2020). Bu Bir Pipo Değildir. (çev. Selahattin Hilav). İstanbul: Yapı Kerdi Yayınları.
• İnalcık, H. (2021). Has-bağçede ‘Ayş u Tarab Nedîmler Şâîrler Mutrîbler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kanter, B. (2008). Tevfik Fikret’in ‘Şermin’den Önceki Şiirlerinde Çocuk Teminin İşlenişi. TÜBAR, (24), 37-52.
• Kanter, F. (2011). Tevfik Fikret ve Ahmet Haşim’in Şiirlerinde Ütopya. Turkish Studies, 6/3, 963-972.
• Kaplan, M. (2004). Edebiyatımızın İçinden. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2006). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2007). Şiir Tahlilleri 1 Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kaplan, M. (2008). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karatani, K. (2017). Metafor Olarak Mimari. (çev. Barış Yıldırım). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kavaz, İ. (1996). Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Tabiat. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8/2, 363-383.
• Korkmaz, R. (2009). Yeni Türk Edebiyatına Giriş. Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı 1839-2000. (ed. Ramazan Korkmaz). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Lakoff, G.-Mark J. (2015). Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil. (çev. Gökhan Yavuz Demir). İstanbul: İthakiYayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (çev. Işık Ergüden). İstanbul: Sel Yayınları.
• Özcan, T. (2015). Şâir ve Trajedi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Özcan, T. (2018). Yazı/Yankı Makaleler-Denemeler. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Özcan. T. (2022). Şair/Şiir Neden Metafora İhtiyaç Duyar? Türk Edebiyatı Aylık Fikir ve Sanat Dergisi, (586), 47-55. Özger, M. (2013). Bir Arka Plan Olarak Servet-i Fünun’da Pozitivizm. Turkish Studies, 8/1, 2085-2094.
• Parlatır, İ. (2000). Tevfik Fikret Dil ve Edebiyat Yazıları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Phillips, H. (1992). Garden of Love and the Garden of the Fall. A Walk in the Garden: Biblical, Iconographical and Literary Images of Eden. (ed. Paul Morris-Deborah Sawyer). England: Sheffield Academic Press.
• Roux, J. P. (2020). Kral Mitler ve Simgeler. (çev. Nuri Fudayl Kıcıroğlu). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şinasi (2005). Şinasi Bütün Eserleri. (haz. İsmail Parlatır-Nurullah Çetin). Ankara: Ekin Yayınları.
• Tally, R. T. (2020). Mekânsallık. (çev. Emel Aras). Ankara: Hece Yayınları.
• Tevfik F. (2004). Tevfik Fikret Bütün Şiirleri. (haz. İsmail Parlatır-Nurullah Çetin). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tokur, B. (2011). Kur’an’da Soru Kalıpları ve Metaforlar. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (36), 105-118.
• Tunç, G. (2020). Şiir ve Bellek Modern Türk Şiirinde Bellek Metaforları. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Türk, H. (2014). Bir Servet-i Fünûn Masalı: Yeni Zelanda Fikri ve Anadolu’ya Avdet. Turkish Studies, 9/3, 1499-1510.
• Uçan, H. (2009). Batı Şiiri ve Tevfik Fikret. Ankara: Hece Yayınları.
• Uludağ, M. E. (2013). Düş Kırıklığı Bağlamında Tevfik Fikret ve Vatan. Turkish Studies, 8/1, 2685-2695.
• Wilson, O. E. (2013). Doğanın Gizli Bahçesi. (çev. Aslı Biçen). İstanbul: Say Yayınları.
• Young, D. (2017). Bahçede Felsefe. (çev. Esra Birkan). İstanbul: Can Yayınları.