RUM MEKTEPLERİ BAĞLAMINDA KULA ZAFER OKULU’NUN TARİHSEL GELİŞİMİ VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 2, 705 - 722, 29.05.2024

Gizem Özer Baş İpek Demir İpek Gölükcü

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1440036

Öz

Osmanlı Döneminde Manisa ili Kula ilçesinde yüksek oranda Rum nüfus yaşamaktaydı. Rum nüfusun fazlalığının ve etkisinin yansımasını 19. yüzyılda Kula gibi kırsal bir yerleşimde üç adet Rum mektebinin var olmasından anlamak mümkün olabilir. Bu mekteplerden biri çalışmanın konusunu oluşturan Zafer Okulu’dur. Çalışmanın amacı akademik yazında yer almayan, bulunmayan Zafer Okulu’nun kültürel miras olarak literatüre kazandırılması ve tipolojik bir örnek olarak belgelendirilmesidir. Makalede öncelikle yerleşimi tanıtmak amacı ile Kula’nın tarihçesi ve kültürel çeşitliliği irdelenmiş ve ardından Zafer Okulu’nun tarihsel süreci ve mimari özelliklerini tanımlamak için Rum okullarının kuruluş, işleyiş, yasal durumları ve mimari özellikleri bu kapsamda detaylı bir biçimde aktarılmıştır. Çalışma tüm bu sınırlılıklar kapsamında çeşitli nitelikteki kaynaklar, kişiler, yakın çevre ve arşivlerden elde edilen bilgiler doğrultusunda ortaya çıkmaktadır. Saha araştırmalarında yapılan gözlemler ve ardından oluşturulan çizimler doğrultusunda bu okulun mimari özellikleri, tüm tarihi dökümanı ve günümüzdeki durumu ortaya koyulmaktadır. Bu kapsamda mevcut durum çerçevesinde mimari restorasyon bağlamında tarafsız değerlendirmeler yapılarak öneriler açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zafer Okulu, Kula, Rum Okulu, Kültürel Miras, Gayrimüslim Mektebi

HISTORICAL DEVELOPMENT AND ARCHITECTURAL FEATURES OF KULA ZAFER SCHOOL IN THE CONTEXT OF GREEK SCHOOL

Öz

During the Ottoman period, a high proportion of Greek population lived in the Kula district of Manisa province. It is possible to understand the reflection of the abundance and influence of the Greek population from the existence of three Greek schools in a rural settlement like Kula in the 19th century. One of these schools is Zafer School, which is the subject of the study. The aim of the study is to introduce the Zafer School, which is not included in the academic literature, into the literature as a cultural heritage and to document it as a typological example. Within the scope of this article, firstly the history and cultural diversity of Kula was examined in order to introduce the settlement, and then the establishment, functioning, legal status and architectural features of the Greek schools were explained in order to describe the historical process and architectural features of the Zafer School. Within the scope of these limitations, the study was examined in line with information obtained from various sources, close areas, and archives. The architectural features and current situation of the school are revealed in line with the observations made during the field research and the drawings created afterwards. Within the framework of the current situation, evaluations were made in the context of architectural restoration and recommendations were explained.

Anahtar Kelimeler

Zafer School, Kula, Greek School, Cultural Heritage, Non Muslim School

Kaynakça

• 1898-1899/H.1316 Aydın Vilayeti Salnamesi, Defa 19.
• Aksu Kılıç, L. (2018), Kula Kazası Gayrimüslim Mahallelerinin Sosyo-Ekonomik Yapısı, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 31, Nisan 2018, DOİ: 10.30794/pausbed.414835.
• Akyüz, Y. (1999). Türk Eğitim Tarihi, Başlangıçtan 1999’a Kadar. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Alacücük, S. (2022). Kula’da Eğitim (19. Yüzyıl sonu-20. Yüzyıl başı). Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Altınel, N. (2021), İzmir ve Kula’da Ortodoks Sivil Mimari Mirası, Yakın Yayınevi, ısbn:978-975-2493-88-9.
• Asatekin, G. (2004). Kültür ve Doğa Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız?, Ankara: DÖSİMM Basımevi.
• Ataş, Avni (2017). Tarih, Kültür ve Lakaplarıyla Kula Katakeumene (Yanık Diyar), ISBN: 978-605-030-392-6, İzmir: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Augustinos, G. (1992). The Greeks of Asia Minor. Confession, Community, and Ethnicity in the Nineteenth Century. Kent, Ohio: The Kent State University Press.
• Bozer, R., (1988), Kula’da Evleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bozer, R., (2010), Kula Zafer İlkokulu-Su Sistemi Hakkında Rapor, Kültür ve Turizm Bakanlığı, 22.09.2010/6291.
• Büyükkarcı, S. (2003). Türkiye’de Rum Okulları. Konya: Yelken Basım.
• Dağlar Macar, O. (2010). Osmanlı Rum eğitim sistemi ve İstanbul Rum kız okulları (19. ve 20. Yüzyıl). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 10(2), 771-817.
• Demirel, E. (1983). Kula Tarihsel Merkezi’ndeki Dinsel-Kültürel Yapılar Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Demirli, M. (2010). Kırklareli Rum Okulu Restorasyon Projesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• DHA, (2019). Tarihi Rum Okulu Yağmalandı, https://www.gazeteyenigun.com.tr/tarihi-rum-okulu-yagmalandi erişim tarihi:25.04.2022
• Eren, N. (1994). Türk Milli Eğitiminde Yabancı Okullar. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ersoy Alpandiner, A., Akyüz Levi, E.E. (2019). İzmir’deki Eğitim Yapılarından Bir Örnek: Rum Evangeliki Okulu (İzmir Namık Kemal Lisesi). Mimarlık, Planlama ve Tasarım, 79, 81-95.
• Ertuğrul, Z. (2019). Niğde Dumlupınar İlkokulu ve Dönemi Yapıları İçindeki Yeri. 4 th International Symposium on Innovative Approaches in Social, Human and Administrative Sciences, 22-24 Kasım 2019, Samsun.
• Göktaş Kaya, L. (2018). 19-20. Yüzyıl Osmanlı Dönemi Eğitim Yapıları: Kastamonu Merkez Mekteb-İ İdadi, Mekteb-i Sanayi, Rum Mektebi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 73, 37-56.
• Hasol, D. (1993), Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, İstanbul:Yapı-Endüstri Yayınları.
• İleri, İ. (2008). Osmanlı Devleti’nde Azınlıkların Eğitimi (II. ve III. Bölümler). Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM, 23(23), 129-148.
• Kafesoğlu, İ. (1977). Türk Milli Kültürü, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Oğuz, İ. (2013). 20. Yüzyıl başlarında Demirci'de gayrimüslim nüfus. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:11 Sayı:3.
• Özal, G., Saban, F. D. (2022). Niğde'deki Rum Okullarının Korunması Üzerine Bir İnceleme. İdealkent, 13(35), 66-96.
• Parekh, B. (2002).  Çokkültürlülüğü Yeniden Düşünmek Kültürel Çeşitlilik ve Siyasi Teori (Çev. Bilge Tanrıseven). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Saraç, H. (2020). Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Kızların Eğitimi Ve Aksaray Rum İnas Mektebi. Tarih Araştırmaları Dergisi, 39(67), 305-325.
• Somel, S. (1995). Das Grundschulwesen in den Provinzen des Osmanischen Reiches wahrend der Herrschaftsperiode Abdulhamit II (1876-1908). Egelsbach; Frankfurt: Hansel-Hohenhausen.
• Somel, S. (2005). Christian Community Schools during the Ottoman Reform Period, Elisabeth Ozdalga (haz.): Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy. London: Routledge Curson.
• Somel, S. A. (2013). Gayrımüslim Okulları Nasıl Azınlık Okullarına Dönüştü. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Taş, Ç. (2006). Maarif Salnamelerine Göre 20. Yüzyıl Başlarında (1898-1904) Aydın Vilayetinde Eğitim. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Taşdemirci, E. (2001). Türk Eğitim Tarihinde Azınlık Okulları Ve Yabancı Okullar. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı : 10, 13-30.
• Tunçer, M. (2017). Kültürel Miras ve Önemi, Türk Yurdu Dergisi, Mart 2017 - Yıl 106 - Sayı 355. https://www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=2867
• Uygun, s. (2003). Türkiye’de Dünden Bugüne Özel Okullara Bir Bakış (Gelişim ve Etkileri). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Derisi, 36/1-2, 108-120.
• Yücel, S. (2016). Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Okulları. https://www.fikircografyasi.com/makale/osmanli-devletinde-gayrimuslim-okullari#:~:text=On%20dokuzuncu%20y%C3%BCzy%C4%B1l%C4%B1n%20sonunda%20Osmanl%C4%B1,bin%20%C3%B6%C4%9Frenci%20e%C4%9Fitimine%20devam%20ediyordu. Erişim tarihi: 25.04.2022.
• Zengin, Z. S. (2008). Tanzimat ve Sonrası Dönemde Osmanlı Toplumunda Gayrimüslimler ve Din Eğitimi, Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt:6, no:15, s.139-170.