Döngüsel Ekonomi Kapsamında Tesis Kapasitesinin Atık Bertaraf Süreçlerindeki Belirleyici Rolü: ANP Temelli Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 35 Sayı: 3, 1405 - 1414, 23.09.2025

Nuh Okumuş

https://doi.org/10.18069/firatsbed.1687124

Öz

Bu çalışmada, atık bertaraf süreçlerinde sıfır atık hedefi doğrultusunda en etkili kriterin belirlenmesi amacıyla, Analitik Ağ Süreci (ANP) yöntemi, hayali veriler kullanılarak uygulandı. Uygulamada TÜİK 2022 atık istatistikleri verileri dikkate alınarak kriterler atık türü, tesis sayısı, tesis kapasitesi ve toplam atık miktarı olarak belirlendi. Bu kriterler arasındaki karşılıklı etkileşimler analiz edildi. Elde edilen sonuçlar, atık bertaraf süreçlerinde en belirleyici kriterin tesis kapasitesi olduğunu ortaya koydu. Tesis kapasitesi kriterini sırasıyla toplam atık miktarı, atık türü ve tesis sayısı izlemektedir. Ayrıca, kriterler arasındaki karşılıklı bağımlılıkların kriter ağırlıkları üzerinde herhangi bir değişikliğe neden olmadığı gözlemlendi. Dolayısıyla, kriterlerin birbirine bağımlılığı, karar verme sürecinde genel sıralama üzerinde belirgin bir etki oluşturmadığı sonucuna ulaşıldı. Türkiye'nin Sıfır Atık Projesi gibi ulusal stratejiler doğrultusunda, atık bertaraf yöntemlerinin iyileştirilmesi ve geri dönüşüm oranlarının artırılması, doğal kaynakların korunmasına ve çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlayacaktır. Bu bağlamda, atık bertaraf süreçlerinin etkin bir şekilde yönetilmesi, hem ekonomik hem de ekolojik açıdan kritik bir öneme sahiptir. Dolayısıyla atık yönetimi stratejilerinin belirlenmesinde gerçek veriler kullanılarak atık bertarafında en etkili kriter belirlenebilir. Ayrıca bu kriter üzerinde iyileştirme çalışmaları gerçekleştirilebilir ve bu sayede döngüsel ekonomiye katkı sağlanabilir.

Anahtar Kelimeler

ANP Yöntemi , Sıfır Atık , Atık Bertaraf , Atık Yönetimi , Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi

Etik Beyan

Dr. Nuh Okumuş, bu çalışmayı yürütürken herhangi bir kurum, kuruluş veya kişi ile çıkar çatışması içinde olmadığını beyan eder.

The Determinant Role of Plant Capacity in Waste Disposal Processes within the Scope of Circular Economy: An ANP Based Analysis

Öz

In this study, the Analytic Network Process (ANP) method was applied using fictitious data to determine the most effective criteria in line with the zero waste target in waste disposal processes. In the application, the criteria were determined as waste type, number of facilities, facility capacity and total waste amount, taking into account the TurkStat 2022 waste statistics data. The interactions between these criteria were analyzed. The results revealed that the most determining criterion in waste disposal processes is facility capacity. The facility capacity criterion is followed by total waste amount, waste type and number of facilities, respectively. It was also observed that the interdependencies between the criteria did not cause any change in the criteria weights. Therefore, it was concluded that the interdependency of the criteria does not have a significant impact on the overall ranking in the decision-making process. In line with national strategies such as Turkey's Zero Waste Project, improving waste disposal methods and increasing recycling rates will contribute to the protection of natural resources and environmental sustainability. In this context, effective management of waste disposal processes is critical both economically and ecologically. Therefore, the most effective criterion for waste disposal can be determined by using real data to determine waste management strategies. In addition, improvement studies can be carried out on this criterion and thus contribute to the circular economy.

Anahtar Kelimeler

ANP Method , Zero Waste , Waste Disposal , Waste Management , Multi-Criteria Decision-Making Method.

Kaynakça

• Arıkan, E., Şimşit-Kalender, Z. T. and Vayvay, Ö. (2017). Solid waste disposal methodology selection using multi-criteria decision-making methods and an application in Turkey. Journal of Cleaner Production, 142, 403-412.
• Ay, H. M. ve Söylemez, A. (2023). Belediye Hizmetleri İçinde Katı Atık Yönetiminin Önemi ve Konya Büyükşehir Belediyesi Örneği. Toplum Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 4(Özel), 273-292.
• Ayçin, E. and Kayapinar Kaya, S. (2021). Towards the circular economy: Analysis of barriers to implementation of Turkey’s zero waste management using the fuzzy DEMATEL method. Waste Management & Research, 39(8), 1078-1089.
• Chenavaz, R. Y. and Dimitrov, S. (2024). From waste to wealth: Policies to promote the circular economy. Journal of Cleaner Production, 443, 141086-141097.
• Corvellec, H., Stowell, A. F. & Johansson, N. (2022). Critiques of the circular economy. Journal of industrial ecology, 26(2), 421-432.
• Coskun, S. (2022). Zero waste management behavior: Conceptualization, scale development and validation—A case study in Turkey. Sustainability, 14(19), 12654-12665.
• David, L. O., Aigbavboa, C., Adepoju, O. and Nnamdi, N. (2025). Applying circular economy strategies in mitigating the perfect storm: the built environment context. Sustainable Futures,9(2025),100444-100459.
• Gül, M. ve Yaman, K. (2021). Türkiye’de atık yönetimi ve sıfır atık projesinin değerlendirilmesi: Ankara örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1267-1296.
• Ismail, A. H., Kusbiantoro, A., Tajunnisa, Y., Ekaputrc, J. J. and Laory, I. (2024). A review of aluminosilicate sources from inorganic waste for geopolymer production: Sustainable approach for hydrocarbon waste disposal. Cleaner Materials, 13, 100259-100281.
• Kaur, M., Singh, A. and Kaur, A. (2025). Challenges and Consequences of Improper Waste Disposal in Rural Tourism. In Solid Waste Management and Disposal Practices in Rural Tourism (pp. 317-352). IGI Global.
• Koçak, E. and İkizoğlu, B. (2020). Types of waste in the context of waste management and general overview of waste disposal in Turkey. International Journal of Agriculture Environment and Food Sciences, 4(4), 520-527.
• Mahmoudkelaye, S., Azari, K. T., Pourvaziri, M. and Asadian, E. (2018). Sustainable material selection for building enclosure through ANP method. Case Studies in Construction Materials, 9(2018), 1-10.
• Maris Lima Cruz, C., Bosa, I. G., Kolling, C., de Medeiros, J. F. and Ribeiro, J. L. D. (2025). Perceptions of different communication strategies on proenvironmental waste disposal behavior: a case study with university students in Brazil. International Journal of Sustainability in Higher Education, 26(3), 485-504.
• Mukherjee, A. G., Wanjari, U. R., Chakraborty, R., Renu, K., Vellingiri, B., George, A. and Gopalakrishnan, A. V. (2021). A review on modern and smart technologies for efficient waste disposal and management. Journal of Environmental Management, 297(2021), 1-11.
• Musyarofah, S. A., Tontowi, A. E., Masruroh, N. A. and Wibowo, B. S. (2025). Constructing a new index for measuring industrial estate readiness using the analytic network process (ANP) approach. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 11(1), 1-15.
• Mutmainna, I., Gareso, P. L., Suryani, S. and Tahir, D. (2025). Can agriculture and food waste be a solution to reduce environmental impact of plastic pollution? zero-waste approach for sustainable clean environment. Bioresource Technology, 420(2025), 1-19.
• Ordoobadi, S. M. (2012). Application of ANP methodology in evaluation of advanced technologies. Journal of Manufacturing Technology Management, 23(2), 229-252.
• Rohadi, S., Hartono, W., Handayani, D. and Putranto, A. D. (2025). Review of Subcontractor Selection Criteria in Construction Services Using Analytic Network Process (ANP)-Benefit Cost Risk (BCR). Indonesian Interdisciplinary Journal of Sharia Economics (IIJSE), 8(1), 1836-1859.
• Saaty, T. L. (1986). Axiomatic Foundation Of The Analytic Hierarchy Process. Management Science, 32(7), 841-855.
• Sánchez-García, E., Martínez-Falcó, J., Marco-Lajara, B. and Manresa-Marhuenda, E. (2024). Revolutionizing the circular economy through new technologies: A new era of sustainable progress. Environmental Technology & Innovation, 33(2024), 1-23.
• Song, Q., Li, J. and Zeng, X. (2015). Minimizing the increasing solid waste through zero waste strategy. Journal of Cleaner Production, 104, 199-210.
• Suryawan, I. W. K. and Lee, C. H. (2024). Achieving zero waste for landfills by employing adaptive municipal solid waste management services. Ecological Indicators, 165(2024), 1-13.
• Tufaner, F. (2021). Environmental assessment of refectory waste based on approaches zero-waste project in Turkey: The production of biogas from the refectory waste. Environmental Monitoring and Assessment, 193(7), 1-19.
• TÜİK, Atık İstatislikleri 2022. (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2022-49570: Erişim: 03.06.2024)
• Vinayagam, V., Sikarwar, D., Das, S. and Pugazhendhi, A. (2024). Envisioning the innovative approaches to achieve circular economy in the water and wastewater sector. Environmental Research, 241(2024) 1-14.
• Younus, M. (2025). The Economics of A Zero-Waste Fashion Industry: Strategies To Reduce Wastage, Minimize Clothing Costs, And Maximize & Sustainability. Strategic Data Management and Innovation, 2(01), 116-137.