KSENOPHON’UN SOKRATES’İ KİMDİR?

Yıl 2025, Sayı: 42, 25 - 44, 20.12.2025

Hayyam Celilzade

https://doi.org/10.53844/flsf.1741500

Öz

Çalışmamızda Ksenophon’un eserlerinde Sokrates’in nasıl konumlandırıldığı üzerinde duracağız. Bu bağlamda onun kendi içerisinde tutarlı bir Sokrates imajı oluşturup oluşturmadığı sorusuna yanıt arayacağız. Savunacağımız tez, Ksenophon’un Sokrates’inin varlığa yönelik akıl yürüten bir filozof olmadığıdır. Yani onun Sokrates’i varlığa dair nazarî tartışmalar yürütmeyen, bu konularda aklın yetersiz olduğunu söyleyen ve ancak tanrılara danışarak varlığa dair bilgi sahibi olabileceğimizi anlatan birisidir. Ksenophon’un Sokrates’i ruhunda uyumu yakalayan kimsedir ve herkesin bunu yapabileceğini düşündüğü için ruhtaki uyumla birlikte ortaya çıkan güzelliğin pazarlayıcısıdır. Bu güzelliğe aşkla yönelen insanların mesleklerinden asılı olmayarak başarılı olacaklarını ve iyi ve güzel kimselere dönüşeceklerini beyan eden bir Sokrates’le karşı karşıyayız. Bu bağlamda Ksenophon’un Sokrates’i Delphoi kehanetine yani en bilge kimsenin kendisi olduğuna dair Apollon’un sözlerine, herkesin ruhunda uyumu yakalamaları sebebiyle onun gibi olabileceği için şaşırır.
Makalemizde Ksenophon’un Sokrates’le ilgili olan eserlerini hermenötik yaklaşımla metinlerarası bir şekilde irtibatlı olarak yorumlayacağız. Türkçe felsefe literatüründe Ksenophon’un Sokrates’inin nasıl biri olduğunu ele alan bir çalışmanın olmaması dolayısıyla makalemizin bu alana katkı yapacağını umuyoruz.

Anahtar Kelimeler

Ksenophon , Sokrates , ruh , aşk , güzel

WHO IS XENOPHON'S SOCRATES?

Öz

In my study i will focus on the manner in which Socrates is positioned in Xenophon's works. In this context, the objective is to ascertain whether the subject has successfully established a consistent image of Socrates within himself. The central argument of this article is that Xenophon's Socrates is not a philosopher who engages in theoretical contemplation of existence. In summary, the Socrates portrayed is not one who engages in theoretical discourses concerning existence; rather, he is depicted as an individual who asserts the inadequacy of reason in such matters. The assertion is made that human beings are only capable of acquiring knowledge about existence through consultation with deities. Xenophon's Socrates is someone who has achieved harmony in his soul, and he believes that everyone can do the same. He is a promoter of the beauty that comes with harmony in the soul. Socrates declares that people who are attracted to this beauty with love will be successful regardless of their profession and will become good and beautiful people. Xenophon's Socrates is surprised by Apollo's words in the Delphic oracle, namely that he is the wisest man, because everyone can become like him by achieving harmony in their souls.
In this article, an intertextual hermeneutic approach will be employed to interpret Xenophon's works on Socrates. In the absence of any study in Turkish philosophical literature that examines the identity of Xenophon's Socrates, it is hoped that this article will contribute to this field

Anahtar Kelimeler

Xenophon , Socrates , soul , love , beaty

Kaynakça

• Aristophanes. Bulutlar. Çev. Ali Süha Delilbaşı. İstanbul: MEB Yayınları, 1994.
• Aristoteles. Metafizik. Çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1996.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi 2. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Bayram, İbrahim. “İslâm Düşüncesinde Nübüvvetin Vehbîliği-Kesbîliği Meselesi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2015): 169-198.
• Bragues, G. “Socrates on Management: An Analysis of Xenophon’s Oeconomicus”. 2007 Business & Economics Society Conference sunulan tebliğ, Antibes, Fransa, Temmuz 16-20, 2007.
• Çeven, Ayşe Öner. “Xenophon’dan Oikonomikos: Sokratik Metot ile Yönetim Değerlendirmesi”. Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6/2 (2022): 149–152.
• Due, Bodil. “Xenophon of Athens: The Cyropaedia”, içinde The Novel in the Ancient World, ed. Gareth Schmeling, 581-599, Boston: Brill, 2003.
• Franek, Juraj. “Did Socrates Write? The Evidence of Dion of Prusa (Or. 54.4, 55.12–13) and Epictetus (Diss. 2.1.32)”. Graeco-Latina Brunensia 17/2(2012): 25-40.
• Guthrie, W. K. C. Yunan Felsefe Tarihi III. Çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2021.
• Helmer, Etienne. “On Economic Rationality in Xenophon’s Economics”. Araucaria. Revista Iberoamericana de Filosofía, Política, Humanidades y Relaciones Internacionales, 26/57 (2024): 227-244.
• Hobden, Fiona. “Reading Xenophon’s Symposium”. Ramus 34/2 (2005): 93-111.
• Hobden, Fiona. The Symposion in Ancient Greek Society and Thought. Cambridge: Cambridge University Press, 2013.
• Johnson, David M. “Xenophon’s Intertextual Socrates”. içinde Plato and Xenophon, ed. Gabriel Danzig et. al., 71-98, Boston: Brill, 2018.
• Kierkegaard. İroni Kavramı. Çev. Sıla Okur. Ankara: İmge Yayınları, 2009.
• Kömürcüoğlu, Şeyma. “Platon’un Tanrı’ya Benzeyen Filozofu Bir Karikatür Mü?”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi 30 (2016): 1031-1046.
• Ksenophon, Oikonomikos (İktisat Üzerine). Çev. Ari Çokona. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2019.
• Ksenophon. Anabasis. Çev. Oğuz Yarlıgaş. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
• Ksenophon. Anılar. Çev. Candan Şentuna. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
• Ksenophon. Şölen ve Sokrates’in Savunması. Çev. Hayrullah Örs. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1962.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
• Martin, Inmaculada Perez. “The Reception of Xenophon in Byzantium: The Macedonian Period”. Greek, Roman and Byzantine Studies 53/4 (2013): 812-855.
• Moore, Christopher. “Xenophon on “Philosophy” and Socrates”. içinde Plato and Xenophon. Ed. Gabriel Danzig et al. 128-164, Boston: Brill, 2018.
• O’Grady, Patricia. “Anaxagoras and Athenian Politics: Towards a Chronology”. Annual Conference of Greek Studies’te sunulan tebliğ, Flinders University, Haziran 23-24, 2000.
• Phillpotts, J. Surtees and Jerram, C. S. Easy Selecitons Adapted From Xenophon. Oxford: Clarendon Press, 1877.
• Pichugina, Viktoria. “Vitaly Bezrogov, The Xenophon’s Pedagogy of the Care of the Self”. History of Education & Children’s Literature XI/1(2016): 517-524.
• Platon. Devlet. Çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcöz. İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2010.
• Platon. Theaitetos. Çev. Birdal Akar. Ankara: BilgeSu Yayınları, 2016.
• Pownall, Frances. “Critias’ Commemoration of Athens”. Mouseion 3/8 (2008): 333-354.
• Robin Waterfield, Why Socrates Died, New York: W. W. Norton & Company, 2009.
• Silva, Trinidad. “Naming the Wise: the Sophos, the Philosophos and the Sophistēs in Plato”. Doktora Tezi. University College London, 2017.
• Stuttard, David. Nemesis: Alcibiades and the Fall of Athens. Cambridge: Harvard University Press, 2018.
• Türker-Küyel, Mübahat. “Felsefenin Târifinde ve Tarihinde Bir Kaynak Olarak Fârâbî”. Erdem 6/18 (1990): 725-735.
• Tymura, Dorota. “The Value of Opheleia in Xenophon’s Oeconomicus”. Kultura i Wartości 30(2020): 69-84.
• Wilson, Emily. Sokrates’in Ölümü. Çev. Özgüç Orhan. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2020.
• Yalazı, Esra ve Küçüker, Sultan Deniz. “Ksenophon’un Oikonomikos Adlı Eserinde Evlilik ve Kadına Yaklaşım”. Archivum Anatolicum (ArAn) 9/2 (2015): 57-90.
• Yalazı, Esra. “Ksenophon’un Kyros’un Eğitimi Eserinde Tanrı-Kral Paradigması”. Archivum Anatolicum (ArAn) 14/1 (2020): 131-159.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kesb”. içinde İslâm Ansiklopedisi Cilt 25. 304-306. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• İnternet kaynakları:
• Kubbealtı Lügati. “Vehbi”. Erişim Tarihi: Temmuz 12, 2025. https://lugatim.com/s/vehbi.