REASON AND RIGHT TO RESIST IN LOCKE

Yıl 2025, Sayı: 42, 107 - 125, 20.12.2025

Mehmet Şirin Çağmar

https://doi.org/10.53844/flsf.1777950

Öz

Social Contract theorists begin the historical process with the state of nature. The state of nature corresponds, first and foremost, to a period when natural law prevailed and all people lived freely. Locke envisioned this period as a period in which people, using their own reason as a basis, both functioned within the era itself and achieved the opportunity to live in peace and tranquility. This is because each person, through reciprocity, must also consider the interests of others in order to pursue their own interests. However, despite this right-wing conception of the state of nature, there are also justifications for the transition to a social contract. Because humans are also emotional beings, natural law, while simultaneously rational, is insufficient for maintaining a healthy relationship with others. Locke attributes this transition to humans' emotional nature, and he attributes the contract to increasing the likelihood of revealing the good aspects of humans, who already possess both good and bad qualities, and to maintaining proportionality in the punishment of criminals. In the social contract, which establishes justice and therefore ensures the functioning of reason, the righteousness of human beings, who are inherently self-interested and therefore prone to injustice, is ultimately protected by the principle we refer to as the right to resist. Because humans are predisposed to prioritize themselves both emotionally and rationally, potential erroneous actions by governments require monitoring by citizens' right to resist. In this context, this study will argue that the right to resist for the sake of justice, by virtue of the nature of lawmaking and its implementation—the necessity for inductive and deductive reasoning to be incompletely aligned—always requires caution in the individual situation in question.

Anahtar Kelimeler

State of Nature , Equality , Freedom , Reason , Right of Resistance

LOCKE’TA AKIL VE DİRENME HAKKI

Öz

Toplum Sözleşmesi kuramcıları tarihsel süreci doğa durumu ile başlatırlar. Doğa durumu her şeyden önce doğal hukukun hüküm sürdüğü ve bütün insanların özgür bir şekilde yaşadığı bir döneme karşılık gelmektedir. Locke bu dönemi insanların kendi akıllarını esas alarak hem dönemin kendi içerisinde işlerlik kazanması hem de barış ve huzur içerisinde yaşama imkanını yakalaması şeklinde tasavvur etmektedir. Bunun sebebi, her bir kimsenin kendi öz çıkarını gözetebilmesi için karşılıklılıktan dolayı ötekinin çıkarını da gözetmek zorunda olmasından kaynaklanır. Bununla birlikte doğa durumunun bu sağın tasavvuruna karşın toplum sözleşmesine geçilmesi için gerekçeler de vardır. Doğa yasası insanın aynı zamanda duygusal bir varlık olması nedeniyle her ne kadar eş zamanlı olarak akılsal da olsa ötekiyle olan ilişkisini sağlıklı bir biçimde sürdürmesi adına yetersiz kalmaktadır. Locke bu geçişi insanın duygusal bir varlık olmasına bağlamakta ve sözleşmeyle birlikte hali hazırda hem iyi ve kötü yanları olan insanın iyi yanlarının açığa çıkma olasılığını artırmakta olduğu gibi aynı zamanda suçlunun cezalandırılmasında orantıyı koruma amacına da dayandırmaktadır. Adaletin tesisi ve dolayısıyla aklın işlerliği adına toplum sözleşmesi halinde de doğasında her zaman öz çıkarını koruyan ve bu nedenle haksızlık yapmaya yatkın olan insanın sağın hareket edebilmesiyse son tahlilde direnme hakkı olarak ifade ettiğimiz ilkeyle korunma altına alınır. İnsan hem duygusal hem akılsal olarak kendisini öncelemeye yatkın olduğu içindir ki yönetimlerin olası hatalı tutumları vatandaşların direnme hakkıyla denetlenmeyi gereksinir. Bu bağlamda çalışma proaktif bir tutumla adaletin tesisi adına direnme hakkının yasa yapımı ve uygulanması doğası gereği –tümevarım/tümdengelim akıl yürütmelerinin tam örtüşememe zorunluluğu- her daim ilgili tekil duruma ilişkin olarak temkinli olmayı gerektirdiğini ileri sürecektir.

Anahtar Kelimeler

Doğa Durumu , Eşitlik , Özgürlük , Akıl , Direnme Hakkı

Kaynakça

• Aarsleff, Hans. The State of Nature and the Nature of Man in Locke, John Locke: Problems and Perspectives, A Collection of New Essays, Cambridge University, 1969.
• Bakırcı, Fahri. John Locke’ta Mülkiyet Anlayışı, Babil Yayınevi, 2004.
• Forsyth, Murray. Hobbes’s Contractarianism The Social Contract from Hobbes to Rawls, Routledge Press, 1994.
• Guy, Nathan. Finding Locke’s God The Theological Basis of John Locke’s Political Thought, Bloomsburt Press, 2020.
• Hobbes, Thomas. Leviathan, Yapı Kredi Yayınevi, 2005.
• Kelly, Paul. Locke’s Second Treatise of Government, Continuum Press, 2007.
• Locke, John. ‘Bize Verilmiş Bir Ahlak Kuralı ya da Tabiat Kanunu Var mıdır? Evet’, (1992) (İsmail Çetin). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 4, Cilt: 4, Yıl: 4, 333-338.
• Locke, John. Hoşgörü Üzerine Bir Mektup, Liberte Yayınevi, 2012.
• Locke, John. Yönetim Üzerine İkinci İnceleme Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme, Ebabil Yayınevi, 2012.
• Locke, John. İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, Kabalcı Yayınevi, 2004.
• Locke, John. Tabiat Kanunu Üzerine Denemeler, Paradigma Yayınları, 1999.
• Lloyd, Thomas. Routledge Philosophy Guidebook to Locke on Government, Routledge Press, 1995.
• Medina, Vicente. Terrorism Unjustified: The Use and Misuse of Political Violence, Rowman & Littlefield Publishers, 2015.
• Patapan, Haig and Sikkenga Jefrey. ‘John Locke’s ‘Unease’: The Theoretical Foundation of the Modern Separation of Church and State’, 2024, Political Theory, 1–26.
• Przybylinski, Stephen. Liberal Theories of Justice Theorising Justice, Bristol University Press, 2023.
• Collins, Jeffrey. In the Shadow of Leviathan John Locke and the Politics of Conscience, Cambridge University Press., 2020.
• Tully, James. A Discourse on Property, Cambridge University Press, 1980.
• Waldron, Jeremy. ‘John Locke: Social Contract versus Political Anthropology’, 1989, The Review of Politics , Winter, Vol. 51, 3-28.
• Waldron, Jeremy. God, Locke and Equality, Cambridge University Press, 2002.
• Waluchow, Will and Dimitrios, Kritsis. "Constitutionalism", 2023, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, Edward N. Zalta & Uri Nodelman (eds.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/sum2023/entries/constitutionalism/>.