ZİZEK’İN ÖZNE ANLAYIŞI VE ETİK

Yıl 2019, Sayı: 27, 117 - 129, 23.05.2019

Hülya Altunya , Olcay Kart

Öz

Duygusal olan ahlaktan yoksun naif bir etiği
savunan Zizek, tüm ödevlerimizin temel ve nesnel olan bir ahlak ilkesinden
türetilmesinin zorunluluğunu belirterek hazza dair şiddeti ortaya çıkaran
Kantçı etiğe karşı çıkar. Zizek, içkin ve aşkın arasındaki gerilimi içkinin kendi
içindeki farka dönüştüren Hegel’e tutunur. Hegel, bilgi ve ahlaki eylemin
dayanağı olan bireyi, tikelleştirip tarihselleştirirken hakikate dair rasyonel
değer oluşturmanın tarihsel bireyler tarafından gerçekleşen diyalektik yoluyla
olduğunu söylemektedir. Zizek’e göre birey kendi simgesel temsilinin başarısız
olduğu noktadan başka bir şey olmadığı gibi nesne karşısında bölünerek
kurulabilen birey/özne, karar verilemeyen bir yapı ile karar mekanizması
arasındaki mesafede iki yönlü düşünme hareketi sayesinde varolur. Kant’ın
reddettiği radikal kötülük, bizzat kendisi tarafından evrensel bir maxim olarak
etik bir ilke haline dönüştüğü ve yükseltildiği için Kant ahlakının sadistçe
olduğu ve sonu gelmez buyruklarla ortaya çıkan sadist haz duygusuna karşı Zizek,
Lacan’a başvurur. Ona göre özne arzunun sınırlarına ulaşarak onun limitlerini
geçmelidir. Sınırı geçerse, bu özne’nin arzu nesnesi karşısındaki deneyimi ise
onu dürtülerine götürür. Lacan’daki arzunun etikteki merkezi boyutu, hazza
karşı bir savunma olarak arzuya dair düşüncesi ve saf arzu ile vazgeçilemez
arzu arasındaki ilişkilerinden çıkacak dürtü kavramıyla etik özneyi doğru
analize tutmak durumundayız.  Saf arzuya
dürtüyü ekleyen Lacan’ın karşısında dürtüye ulaşmak için arzuya tutunan Zupancic’e
göre etik hiçbir zaman sona ermeyecek bir elde etme sürecindeki bitimsiz bir
fantezi etiği ya da efendinin etiği olarak karşımıza çıkar. Bu yüzden Zizek dürtü’nün
sonsuz dairesel hareketleriyle bir zorlama ve tatminsizlik olarak bütün
kapitalist mekanizmayı harekete geçirir ve sürekli sapkın, aşırı arzular bu
fantezi etiğini destekler. Zizek’e göre arzu fanteziyi baştan sona geçtikten
sonra boşluğun içinden çıkıp sonra da bu boşluğun ve onun ilizyonlarının
hakkından gelerek dürtü için şekillenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zizek, özne oluşumu, etik, tikel, arzu

Kaynakça

• BADIOU, Alain (2006). Etik: Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• CHIESA, Lorenzo (2004). Imaginary, Symbolic and Real Otherness: The Lacanian Subject and His Vicissitudes, (Doktora Tezi), University of Warwick Department of Philosophy, Warwick.
• CRITCHLEY, Simon (2010). Sonsuz Talep: Bağlanma Etiği Direniş Siyaseti, çev. Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• GUYER Paul (2005). “Kant’ın Ödevler Sistemi”, Cogito, 2005 (41-42): 277-338.
• KANT, Immanuel (1998). Critique of Pure Reason, Cambridge: Cambridge University Press.
• KAY, Saray (2003). Zizek Eleştirel Bir Giriş, İstanbul: Encore Yayınları.
• LACAN, Jacques (1978). The Four Fundamental Concepts of Psycho-Analysis, (The Seminar of Jacques Lacan Book XI), çev. Alan Sheridan, USA: W.W. Norton & Company.
• ZIZEK Slovaj(2008). Paralaks, çev. Sabri Gürses, İstanbul: Encore Yayınları.
• ZIZEK Slovaj(2012). Less Than Nothing: Hegel And The Shadow Of Dialectical Materialism, Brooklyn: Verso.
• ZIZEK Slovaj (2013). “Kant and Sade: The IdealCouple”, Erişim Tarihi: 17.11.2013, (http://www.egs.edu/faculty/slavoj-zizek/articles/kant-and-sade-the-ideal-couple/).
• ZUPANCIC, Alenka (2005). Gerçeğin Etiği: Kant, Lacan, çev. Ahmet Süreyya Özcan, Ankara: Epos Yayınları.