TÜRK MODERNLEŞMESİ’NDE İDEOLOJİLERİN SIRADÜZENİ: ÜÇ TARZ-I SİYASET

Yıl 2015, Sayı: 20, 251 - 270, 01.12.2015

Erdem Ayçiçek

Öz

Yusuf Akçura Osmanlı devlet politikasını Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük çerçevesinde ayrıntılı olarak inceleyen ilk kişidir. Bu makalede de, Türkiye’de güncel siyasi temayüllere rengini vermiş olan bir tartışma, Akçura’nın Üç Tarz-ı Siyaset’i değerlendirilecektir. Değerlendirmenin bağlamını, bahse konu ideolojilerin (Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük) sıradüzeni oluşturmaktadır. Açımlamak gerekirse, günümüzün ezbere tasniflerini teşkil eden bu üçlü, suretinde üst akıl ya da o akla yedeklenen bir mantıksal algoritmanın sıradüzenini taşımaktadır. Üç Tarz-ı Siyaset tezinin meselelere cevap verme algoritmasını ortaya çıkarabilmek ve konturlarını çizebilmek için de Türk modernleşme pratiğinin çıkar ve çıkmazlarını serimlemek gerekmektedir. Dolayısıyla tezler modernleşme problematiği kalıbına dökülerek incelenmiş; olgusal içeriklerini temellendirmek üzere modernleştirici pratikler arka fonda saklı tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

modernleşme, osmanlıcılık, islamcılık, türkçülük, kapitalizm

Hierarchy of the Ideologies in Turkish Modernization: Three Kinds of Policy

Öz

Yusuf Akçura is the first rewiever who analysed the Ottoman state policy in detail within the framework of the Westernization, Islamism and Nationalism. In this article, Three Kinds of Policy written by Akçura, a disscussion that gave its color to the current political propensities in Turkey, are evaluated. The context of this evaluation is built by the hierarchy of the ideologies mentioned (Ottomanism, Pan-islamism, Turkism). To clarify, this three policies which form the boldline of the Turkish political life hold the hierarchy of superior mindorlogical algorithm backed up in this mind. It is necessary to make the expositions of the interests and dead-ends of the Turkish modernisation practice in order to reveal that the algorithm of Three Political Approachesthesis is capable of responding to the problems and draw their contours. Accordingly, the dissertations are examined by moulding of the modernisation practice; these practices are held back in the back ground in order to ground the factual matters.

Anahtar Kelimeler

modernization, ottomanism, islamism, turkism, capitalism

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (1986, Ocak-Aralık),“Halk ya da Ulus Egemenliği”nin Kuramsal Temelleri Üzerine Birkaç Düşünce, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ankara, s. 1-4
• Ahmad, F. (1985), Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul: Kaynak Yayınları
• Akçura, Y. (1976), Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi
• Akçura, Y. (1914), 1329 Türk Dünyası, Türk Yurdu, cilt 6, sayı 3
• Akçura, Y. “Üç Tarz-ı Siyaset”, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1976
• Akçura, Y. (1978), Türkçülük-Türkçülüğün Tarihi Gelişimi, İstanbul: Türk Kültür Yayınları
• Aktar, A. (2006), Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm, İstanbul: İletişim
• Arai, M. (2003), Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, İstanbul: İletişim
• Kutlu, S. (2008), Didâr-ı Hürriyet, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Artan, T. “18. Yüzyıl Başlarında Yönetici Elitin Saltanatın Meşruiyet Arayışına Katılımı”, Toplum ve Bilim Dergisi, Sayı. 83, 1999/2000, 292-323
• Atabaki, T. (2010), Devlet ve Maduniyet-Türkiye ve İran'da Modernleşme, Toplum ve Devlet, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Belge, M. (2012), Militarist Modernleşme, İstanbul: İletişim
• Berkes, N. (2012), Türkiye'de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Berman, M. (2004), Katı Olan Herşey Buharlaşıyor: Modernite Deneyimi, İstanbul: İletişim Yayınları
• Boran, B. (1970), Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, İstanbul: Tekin Yayınevi
• Boran, B. (2010), Yazılar, Konuşmalar, Söyleşiler, Savunmalar”, Cilt. 3, İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları
• Çavdar, T. (2004), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, Ankara: İmge Kitabevi
• Çetin, H. (2003-2004), “Gelenek ve Değişim Arasında Kriz: Türk Modernleşmesi”, Doğu Batı Dergisi: Modernliğin Gölgesinde: Gelenek içinde
• Çetinsaya, G. (2002), Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniyeti, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde, İstanbul: İletişim, 2002
• Çulhaoglu, M. (2002), Binyıl Esiğinde Marksizm ve Türkiye Solu, İstanbul: YGS Yayınevi
• Deringil, S. (2002), İktidarın Sembolleri ve İdeoloji - II.Abdülhamid Dönemi (1876-1909), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
• Deringil, S. (2002), Simgeden Millete, İstanbul: İletişim
• Eagleton, T. (2014), Tanrı’nın Ölümü ve Kültür, İstanbul: Yordam Kitap
• Eisenstadt, S. N. (2007), Modernleşme Değişim ve Başkaldırı, Ankara: Doğu Batı Yayınları
• Findley, C. V. (2012), Modern Türkiye Tarihi, İstanbul: Timaş Güler, A. (2000), Türkiye Sol Tarihinde Yöntem ve Tartışmalar”, İstanbul: Yazılama
• Goodwin, G. (1971), History of Ottoman Architecture, Londra
• Haupt, G. ve Dumont, P. (1977), Osmanlı İmparatorluğu'nda Sosyalist Hareketler, İstanbul: Gözlem Yayınları
• İnalcık, H. (1992), “Comments on "Sultanism": Max Weber's Typification of Ottoman Polity”, Princeton Papers on Near Eastern Studies
• Kılıçbay, M. A. (1999), Dinin Fiziği, Demokrasinin Kimyası,Ankara: İmge Kitabevi
• Kushner, D. (1977), The Rise of Turkish Nationalism: 1876-1908, Londra: Routledge
• Küçük, Y. (1985), Bilim ve Edebiyat, Tekin Yayınları
• Küçük, Y. (2010), Aydınlar Üzerine Tezler I, İstanbul: Mızrak Yayınları
• Macfie, A. L. (2003), Osmanlı’nın Son Yılları (1908-1923), İstanbul: Kitap Yayınevi
• Mardin, Ş. (2002), Yeni Osmanlı Düşüncesi, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde, İstanbul: İletişim
• Marx, K. (2011), 1844 Elyazmaları, Ankara: Sol Yayınları
• Mert, N. (2007), Merkez Sağın Kısa Tarihi, İstanbul: Selis Kitaplar
• Ortaylı, İ. (2002), Osmanlı’da 18. Yüzyıl Düşünce Dünyasına Dair Notlar, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde, İstanbul: İletişim
• Öztürk, M. (1993), Ordu ve Politika, İstanbul: Gündoğan Yayınları
• Sarınay, Y. (2004), Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Savran, S. (2010), Türkiye’de Sınıf Mücadeleleri, İstanbul: Yordam Kitap
• Savran, S. (2011), Sermaye Birikimi, Sınıf Mücadeleleri, Devlet, “Sınıf İlişkileri Sureti Soldurulmuş Bir Resim Mi?” içinde, İstanbul: Bağlam Yayıncılık
• Somel, S. A. (2002), Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi, Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi içinde, İstanbul: İletişim
• Stanford J. Shaw ve Shaw, E. K. (1977), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, c. II, Cambridge
• Tekeli, İ. Ve Şaylan, G. (1978), “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”, Toplum ve Bilim, 1978, s. 6-7
• Timur, T. (2008), Türk Devrimi ve Sonrası, Ankara: İmge Kitabevi
• Timur, T. (2010), Osmanlı Kimliği, Ankara: İmge Kitabevi
• Timur, T. (2014), Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu, İstanbul: Yordam Kitap
• Toprak, Z. (1982), Türkiye'de "Millî İktisat" (1908-1918), Ankara: Yurt Yayınları
• Tunaya, T. Z. (1998), Türkiye’de Siyasal Partiler: İkinci Meşrutiyet Dönemi, I. Cilt, İstanbul: İletişim Yayınları
• Üstel, F. (2004), İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1921-1931), İstanbul: İletişim Yayınları
• Wood, E. M. (2006), Sınıftan Kaçış, İstanbul: Yordam Kitap
• Yurtsever, H. (2006), Tarihten Güncelliği Sınıf Savaşları ve Devlet, İstanbul: Yordam Kitap
• Yaşlı, F. (2014), AKP, Cemaat, Sünni-Ulus, İstanbul: Yordam Kitap
• Zürcher, E. J. (2013), Millî Mücadelede İttihatçılık, İstanbul: İletişim Yayıncılık
• Zürcher, E. J. (2005), Savaş, Devrim ve Uluslaşma Türkiye Tarihinde Geçiş Dönemi (1908-1928), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Zürcher, E. J. (2008), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İstanbul: İletişim Yayıncılık