CATEGORICAL IMPERATIVE AS THE MAIN FOUNDATION OF FREEDOM IN KANT’S THOUGHT

Yıl 2019, Sayı: 28, 101 - 119, 29.12.2019

Çağdaş E. Çağlıyan

Öz

Although many problems in the history of thought have
been shaped according to the requirements of the age in which they are dealt
with, the manner in which these problems are examined varies very little. For
example, when we think about freedom, if we hold it with a state of freedom in
the sense of being completely exempt from the law or if we associate it with a
lawfullness that underlies human sovereignty over his actions, we proceed in
the same repertoire: When we take the concept of freedom in a way, we always
find ourselves in the concept of law. Besides of it, when we embark on the
exemption from the law, it would be very hard to establish a basis of consensus
between people; however, it is equally difficult for us to find a legitimate
basis for lawfullness in which we will establish this ground. Therefore, the
foundations established by human beings to ward off the destructiveness of
skepticism continue to be shaken by skepticism, although they are established
more robustly after each quake, the quake continues to increase its strength
each time.

Kant's attempt to solve freedom problem by harmonizing
it with the moral law, in terms of the strong foundation that this quake
provides when it is most severe, it is a guide even for the discussions in the
time we live in. To remind, against the
criticism about, as our primary source of knowledge about nature, experience is
incapable to understand the main law of nature, causality;  Kant claims that understanding orders the
laws of the nature including causality. But human’s reason cannot settle down
by ordering to the tangible world its laws, the reason also tend to order the
same laws to the intelligible world, and then it falls into dead end. But,
according to Kant, by only becoming exempt from everything from the tangible
world, all of our tendencies and interests, we can reveal the real laws of the
intelligible world, and only these laws are fully compatible with the concept
of freedom. In this respect, freedom refers to the basic lawfulness of the
intelligible world, as well as paves the way for a consensus for all people.

In this context, in our study we will examine Kant's
understanding of freedom fully harmonized with the moral law and will consider
this basis the philosopher intended to establish for all people at every
phases. Because only such a basis establishes the lawfulness in a way to prevent
the degradation of the human being and continues to stand against all kinds of criticism.

KANT’IN DÜŞÜNCESİNDE ÖZGÜRLÜĞÜN ASIL DAYANAĞI OLARAK ZORUNLU AHLAK YASASI

Öz

Düşünce tarihinde pek çok problem, ele alındığı çağın
gereklerine göre biçimlense de, bu problemlerin irdelenme şekli pek az
değişiklik gösterir. Örneğin, özgürlük üzerine düşünürken, onu yasadan tümüyle
bağışık olma anlamında bir serbestlik durumuyla da bir tutsak, ya da insanın
kendi eylemleri üzerinde egemen olabilmesine dayanak teşkil eden bir
yasalılıkla da bağdaştırsak, aynı kavram dağarcığı içinde yol alırız: Bir
şekilde özgürlük kavramını ele alırken kendimizi her zaman yasa kavramına
varmış buluruz. Bunun yanında, yasadan bağışıklığı benimsediğimizde, insanlar
arasında bir uzlaşı zemini kurmakta zorlanırız; ancak bu zemini kuracağımız bir
yasalılık için de meşru bir dayanak bulabilmemiz aynı şekilde güçtür.
Dolayısıyla, insanın kuşkuculuğun yıkıcılığını savuşturabilmek adına kurduğu
temeller kuşkuculuk tarafından sarsılmaya devam eder, her sarsıntıdan sonra
daha sağlam kurulsa da, sarsıntı da her seferinde gücünü arttırmayı sürdürür.

Kant’ın özgürlüğü ahlak yasasıyla bağdaştırarak çözme
çabası, bu sarsıntının en şiddetli olduğu anda sağladığı güçlü temel
bakımından, çağımız tartışmaları için dahi yol gösterici niteliktedir.
Hatırlamak gerekirse, doğaya ilişkin bilgimizin kaynağındaki deneyimin, başlıca
doğa yasası olan nedenselliği dahi kavramakta aciz kaldığı yönündeki eleştiriye
karşı, Kant, nedensellik dahil olmak üzere doğaya tüm yasalılığını anlama
yetisinin buyurduğunu ileri sürer. Ancak insan aklı, yasalarını duyulur dünyaya
buyurmakla yetinemez, aynı yasaları düşünülür dünyaya da uygular ve bunu
yaptığında da her zaman açmaza düşer. Ancak, Kant’a göre, duyulur olana ait her
şeyden, tüm eğilim ve ilgilerimizden bağımsızlaşabilmemiz yoluyla, düşünülür
dünyaya ilişkin gerçek yasalılığı ortaya koyabiliriz ki, ancak bu yasalılık,
özgürlükle tam anlamıyla uyumludur. Bu bakımdan özgürlük, hem düşünülür dünyaya
ilişkin temel yasalılığa işaret eder, hem de tüm insanlar arasında bir uzlaşı
zeminine olanak hazırlar.

Bu bağlamda, çalışmamızda, Kant’ın ahlak yasasıyla tam
uyumlu kılınmış özgürlük anlayışını irdeleyecek ve filozofun tüm insanlar için
kurmayı amaçladığı bu zemini her aşamada göz önünde bulunduracağız. Çünkü ancak
böyle bir zemin, yasalılığı insanın alçaltılmasının önüne geçecek şekilde kurar
ve her türlü yergiye karşı ayakta kalmayı sürdürür.

Anahtar Kelimeler

Kant, Ahlak Yasası, Koşulsuz Buyruk, Özgürlük, Ödev

Kaynakça

• Cassirer, Ernst; Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi; Çev. Doğan Özlem, İnkılap Kitabevi, İstanbul; 1996.
• Cassirer, Ernst; Rousseau, Kant, Goethe; Çev. Mustafa Tüzel, Türkiye İş Bankası Yayınları; İstanbul; 2014.
• Copleston, Frederick; A History of Philosophy – Volume VI – Modern Philosophy: From The French Enlightment to Kant; Doubleday Publishing, New York – USA; 1994.
• Heimsoeth, Heinz; Kant’ın Felsefesi; Çev. Takiyettin Mengüşoğlu; DoğuBatı Yayınları, Ankara; 2007.
• Kant, Immanuel; Ebedi Barış Üzerine Felsefi Deneme, Çev. Y. Abadan, S.L. Meray, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1960.
• Kant, Immanuel; Arı Usun Eleştirisi, Çev. A. Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul; 1993.
• Kant, Immanuel; Pratik Aklın Eleştirisi, Çev. İ. Kuçuradi, Ü. Gökberk, F. Akatlı; Türkiye Felsefe Kurumu; Ankara; 2009a.
• Kant, Immanuel; Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, Çev. İ. Kuçuradi, Türkiye Felsefe Kurumu; Ankara; 2009b.
• Kant, Immanuel; Prolegomena; Çev. İonna Kuçuradi, Yusuf Örnek; Türkiye Felsefe Kurumu; Ankara; 2011.
• Kaufmann, Walter; İnsanı Anlamak; Çev. Aziz Yardımlı; İdea Yayınevi, İstanbul; 1997.
• Wood, Allen W.; Kant; Çev. Aliye Kovanlıkaya; Dost Kitabevi, Ankara; 2009.