MEILLASSOUX’NUN EVVELİYAT PROBLEMİNE YÖNELİK KANTÇI BİR İTİRAZ

Yıl 2025, Sayı: 41, 65 - 84, 15.09.2025

Umut Eldem

https://doi.org/10.53844/flsf.1729949

Öz

Quentin Meillassoux’nun Sonluluğun Sonrası eserinde öne sürdüğü evveliyat problemi (diğer adıyla arkhe-fosil argümanı) son yıllarda cereyan eden yeni ontoloji tartışmalarının seyrini belirlemiş başat argümanlardan birisidir. Bu argümana göre modern felsefe yalnızca varlık ve düşünce arasındaki korelasyona odaklanmak suretiyle bu terimlerin ikisini de kendi başlarına ele alma imkanından yoksun kalmıştır. Bu ve benzeri argümanların ve genel olarak “korelasyoncu” olarak nitelenen modern felsefeye yönelik esaslı eleştirilerin, nesne-yönelimli-ontoloji, spekülatif materyalizm, posthümanizm, eko-eleştirel düşünce gibi pek çok yeni tartışma ufuklarında ele alındığına şahit oluyoruz. Bu yeni ufuklar bizi insan, doğa, kültür ve teknoloji arasındaki bağlantı ve etkileşimleri modern felsefeden farklı bir biçimde yeniden ele almaya sevk etmektedir. Ancak bu yeni düşünceler yer yer modern felsefeyi yanlış bir biçimde tarif etmektedir. Bu makalede Meillassoux’nun arkhe-fosil argümanına yönelik Kantçı bir itiraz geliştirilecektir. Bu itirazın merkezinde de Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi metninde öne sürdüğü deneyimin analojilerin ve doğanın birliği hususları yer alacaktır.

Anahtar Kelimeler

Korelasyonculuk , Kant , Meillassoux , Zaman , Nedensellik , Arkhe-Fosil

A KANTIAN COUNTER-ARGUMENT AGAINST MEILLASSOUX’S PROBLEM OF ANCESTRALITY

Öz

The problem of ancestrality (also known as the arche-fossil argument) that Quentin Meillassoux puts forward in his work titled After Finitude is one of the most significant arguments that has paved the way for contemporary ontological discussions. According to this argument modern philosophy has focused solely on the correlation between thought and being and is therefore unable to think of these terms independently from each other. These and similar arguments, together with a fundamental criticism of so-called “correlationist” modern philosophy is being disseminated among new horizons of discussion including object-oriented-ontology, speculative materialism, posthumanism and eco-critical thought.These new horizons urge us to rethink the relations between humanity, nature, culture and technology in a way that is entirely different from modern thought. However, these new thoughts are also prone to mischaracterize modern philosophy. In this work I will develop a Kantian counter-argument against Meillassoux’s arche-fossil argument. At the center of this counter argument will be the analogies of experience and the unity of nature that Kant put forward in his Critique of Pure Reason.

Anahtar Kelimeler

Correlationism , Kant , Meillassoux , Time , Causality , Arche-Fossil

Kaynakça

• Beck. Ulrich. Climate for Change, or How to Create a Green Modernity. Theory, Culture and Society 27, no 2-3 (2010): 254-266
• Bogost, Ian. Alien Phenomenology or What It’s Like to be a Thing.University of Minnesota Press: Minneapolis, 2012.
• Ferraris, Maurizio. Goodbye, Kant! What Still Stands of the Critique of Pure Reason. Çev: Richard Davies. SUNY Press: New York, 2013.
• Hanna, Robert. Kant, Scientific Pietism and Scientific Naturalism. Revista de Filosofia Aurora 28, no 44 (2016): 583-604.
• Harman, Graham. The Only Exit from Modern Philosophy. Open Philosophy, no 3 (2020): 132-146.
• Hegglund, John. “Unnatural Narratology and Weird Realism in Jeff VanderMeer’s Annihilation.” Environment and Narrative: New Directions in Econarratology. Erin James & Eric Morel (der.) içinde. Columbus: The Ohio State University Press: Columbus, 2020,
• Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason. Çev. Paul Guyer & Allen Wood. Cambridge University Press: Cambridge, 1999.
• Kant, Immanuel. Critique of the Power of Judgment. Çeviren Paul Guyer & Eric Matthews. Cambridge University Press: Cambridge 2000.
• Latour, Bruno & Fuller, Steve. A strong distinction between humans and non-humans is no longer required for research purposes: a debate between Bruno Latour and Steve Fuller. History of the Human Sciences 16, no 2 (2003): 77-99.
• Latour, Bruno. Agency at the Time of the Anthropocene. New Literary History 45, (2014): 1-18.
• Latour, Bruno. Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network Theory. Oxford University Press: Oxford, 2005.
• Meillassoux, Quentin. Sonluluğun Sonrası. Çeviren Kağan Kahveci. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: İstanbul, 2006.
• O’Mahoney, Paul. Hume’s Correlationism. Journal of French and Francophone Philosophy 21, no 1 (2013): 132-160. Robin, E. J. Kant Walks Meillassoux: Finitude and Correlationism. Journal of Indian Council of Philosophical Research 38, no 2 (2021): 197-211.
• Westphal, Kenneth. Kant’s Transcendental Proof of Realism. Cambridge University Press: Cambridge, (2004). Wiltsche, Harold A. Science, Realism and Correlationism. A Phenomenological Critique of Meillassoux’ Argument from Ancestrality. European Journal of Philosophy 25, no 3 (2016): 808-832.