ON THE ORIGINS OF PHILOSOPHICAL AND MYTHOLOGICAL CONCEPTIONS OF HUMAN: AN ASSESSMENT OF HOMER’S AND ARISTOTLE’S NOTION OF THE CIVILIZED HUMAN IN LIGHT OF THE “KNOW THYSELF” PRINCIPLE

Yıl 2025, Sayı: 40, 49 - 67, 28.05.2025

Muhammet Sait Duran

https://doi.org/10.53844/flsf.1526476

Öz

The timeless wisdom of mythology continues to shape the human experience throughout the ages. Through their rich symbolism and complex portraits of human beings, ancient mythological narratives provide an opportunity to question the multi-layered nature of being human. Homer’s immortal Odyssey represents one of the most impressive and inspiring examples of mythological thought. Its long-lasting and comprehensive impact reinforces our conviction that Homer drew on a wide range of cross-cultural sources, while at the same time demonstrating that he addressed fundamental issues concerning the essence of the human being. In this context, Odysseus’ comparison between civilized and savage life during his encounter with the Cyclopes is striking. This encounter reflects the complex nature of the sociopolitical and moral changes that Greek society underwent during the period of re-urbanization. The relationship between philosophers and bards and mythology is complex. Nevertheless, the close relationship between these two different traditions reveals the deep connection between these ways of thinking, which are nourished by the common roots of the human search for meaning. In this study, we will try to investigate the common cultural and moral grounds of Homer’s conception of man as civilized and wild and Aristotle’s conception of man as an urban creature. On the one hand, this study aims to provide a new perspective on the relationship between mythology and philosophy, and on the other hand, it aims to contribute to the understanding of the transformation of cultural and moral values with civilization.

Anahtar Kelimeler

Mythology , Philosophy , Homer , Culture , Civilization , Concept of Man , Morality

FELSEFİ VE MİTOLOJİK İNSAN ANLAYIŞININ KÖKENLERİ ÜZERİNE: HOMEROS VE ARİSTOTELES'İN MEDENİ İNSAN ANLAYIŞININ “KENDİNİ TANI” İLKESİ IŞIĞINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Mitolojinin zamansız bilgeliği, çağlar boyunca insanlık deneyimini şekillendirmeye devam etmektedir. Kadim mitolojik anlatılar, zengin sembolizmi ve karmaşık insan portreleri sayesinde insan olmanın çok katmanlı doğasını sorgulama imkânı sağlamaktadır. Homeros’un ölümsüz eseri Odysseia, mitolojik düşüncenin en etkileyici ve ilham verici örneklerinden birini temsil eder. Eserin uzun soluklu ve kapsamlı etkisi, Homeros’un geniş bir kültürler arası kaynaktan beslendiğine dair kanaatimizi pekiştirirken aynı zamanda onun insanın özüne dair temel meselelere değindiğini göstermektedir. Bu bağlamda Odysseus’un Kykloplarla olan karşılaşması sırasında medeni ve yabani yaşam arasında yaptığı mukayese çarpıcıdır. Bu karşılaşma, Yunan toplumunun yeniden şehirleşme döneminde yaşadığı sosyopolitik ve ahlaki değişimin karmaşık yapısını yansıtmaktadır. Filozofların ozanlar ve mitolojiyle ilişkisi karmaşık bir yapıya sahiptir. Buna rağmen bu iki farklı geleneğin kurmuş oldukları yakın ilişki, insanın anlam arayışının ortak köklerinden beslenen bu düşünce tarzları arasındaki derin bağı izhar eder. Bu çalışmada Homeros’un medeni ve vahşi yaşamı karşılaştırırken ortaya koyduğu insan tasavvuru ile Aristoteles’in bir şehir canlısı olarak tanımladığı insan anlayışının ortak kültürel ve ahlaki zeminini araştırmaya çalışacağız. Bu çalışma bir yandan mitoloji ve felsefe arasındaki ilişkiye dair yeni bir bakış açısı kazandırmaya çalışırken diğer yandan medenileşme ile beraber gerçekleşen kültürel ve ahlaki değerlerin dönüşümünün anlaşılmasına katkı sunmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

: Mitoloji , Felsefe , Homeros , Kültür , Medeniyet , İnsan Tasavvuru , Ahlak

Kaynakça

• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren Saffet Babür. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• ———. Politika. Çeviren Özgüç Orhan. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2021.
• ———. Ruh Üzerine. Çeviren Ömer Aygün ve Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Aygün, Ömer. “Tepegöz ve Tin: Merleau-Ponty’de Çiftgözlü Algı”. İçinde Dünyanın Teni: Merleau Ponty Felsefesi Üzerine İncelemeler, editör Zeynep Direk, 193-213. İstanbul: Metis Yayınları, 2017.
• Burkert, Walter. Die Griechen und der Orient. Von Homer bis zu den Magiern. München: Beck, 2004.
• Çilingir, Lokman. “‘Kendini Bil!’ Buyruğu Üzerine”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, sy 34 (2022): 65-86.
• Duran, Muhammet Sait. Felsefenin Kökeni. Ankara: Nobel, 2024.
• Ferry, Luc. Gençler İçin Yunan Mitolojisi. Çeviren Murat Erşen. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Finley, Moses I. Odysseus’un Dünyası. Çeviren Gül E. Durna. Alfa Yayınları, 2014.
• Foucault, Michel. Öznenin Yorumbilgisi. Çeviren Ferda Keskin. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
• Friedrich, Rainer. “The Hybris of Odysseus”. The Journal of Hellenic Studies 111 (1991): 16-28.
• Hegel, Georg Wilhelm Friedrich. Vorlesungen über die Philosophie der Religion. Editör Eva Moldenhauer ve Karl Markus Michel. C. 1. Werke in zwanzig Bänden 16. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1990.
• Homeros. Odysseia. Çeviren Azra Erhat ve A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 2008.
• Jaeger, Werner. Paideia: die Formung des griechischen Menschen. Berlin; New York: Walter de Gruyter, 1973.
• Jong, Irene J. F. de. A Narratological Commentary on the Odyssey. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
• Ksenophon. Sokrates’ten Anılar. Çeviren Candan Şentuna. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1997.
• Laozi. Tao Te Ching. Çeviren Sonya Özbey. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Louden, Bruce. Homer’s Odyssey and the Near East. Cambridge; New York: Cambridge University Press, 2011.
• Marrou, H. I. A History of Education in Antiquity. Çeviren George Lamb. New York: Mentor, 1964.
• Mauss, Marcel. Armağan Üzerine Deneme. İstanbul: Alfa Yayınları, 2018.
• Musiał, Aleksandra. “The Closer East: The Epic of Gilgamesh and Homer”. Scripta Classica, sy 10 (2013): 33-51.
• Platon. Phaidros ya da Güzellik Üzerine. Çeviren Birdal Akar. Ankara: Bilgesu Yayıncılık, 2019.
• Snell, Bruno. Die Entdeckung des Geistes: Studien zur Entstehung des europäischen Denkens bei den Griechen. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2009.
• Stanford, William Bedell. The Ulysses Theme: A Study In The Adaptability of a Traditional Hero. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1985.
• Tränkle, Hermann. “ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ. Zu Ursprung und Deutungsgeschichte des delphischen Spruchs”. Würzburger Jahrbücher für die Altertumswissenschaft, 1985, 19-31.