ŞANLIURFA’DA KADİM BİR SANAT: KAZAZLIK

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 153 - 168, 23.04.2022

Hanım Handan Ağırmatlı Hacer Nurgül Begiç

https://doi.org/10.55666/folklor.1085827

Öz

İnsanoğlu iklim koşullarından korunmak amacıyla ortaya çıkardığı giyim kültürü zamanla toplumsal gelişmelerle farklı işlevleri de üstlenmiştir. Yaşamsal bir ihtiyaç olan olarak başlayan giyinme ihtiyacını giderilme çabası zaman içinde cinsiyet yaş, ekonomik ve sosyal durum, çevresel faktörler, inançlar, coğrafi konum, iklim koşulları, toplumsal statü yaşanılan zamanın gerekliliklerine göre şekillenerek kültürel birikimleri oluşturmuştur. Zengin bir giyim kültürüne sahip Anadolu’da giyim başa, bedene ve ayağa giyilenler olmak üzere üç ana başlıkta incelenebilir. Giyim kuşam çevresinde tamamlayıcı unsurlarından olan takı ve aksesuarlar da zenginlik açısından incelenmeye değerdir.
Şanlıurfa bir çok medeniyete yurt olmuş kadim şehirlerimizdendir. Birçok kültürel zenginliği bir arada toplamasından dolayı geleneksel el sanatları çeşitliliği bulunmaktadır. Bu geleneksel sanatlardan birisi de geçmiş yıllarda yaygın olarak yapılan günümüzde ise eski değerini ve işlevselliğini kaybeden kazazlık zanaatıdır. Ham ipeği, iplik haline getiren kimseye kazaz, ipek işleyen ve satan zanaat dalına kazazlık denir.
Bu çalışmada, Şanlıurfa’da ipek, çeşitli iplik ve tellerle yapılan kazazlık sanatının, tarihsel süreci ve yapım teknikleri incelenecektir. Bu amaçla yazılı ve sanal kaynaklar taranarak saha çalışması yapılacaktır. Saha çalışmasında geleneksel kazaz ustaları ile görüşme ve gözlem yapılacaktır. Tarihsel süreçte değişim ve gelişim şartları ve kazazlık sanatının geçmişten günümüze durumu incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, geleneksel, Şanlıurfa, kazazlık

Kaynakça

• And, M., (1998). Minyatürlerle Osmanlı-İslam Mitologyası, İstanbul: Akbank, s. 349-350.
• Anonim, (2006). Türk Dil Kurumu Sözlüğü.
• Akpınarlı, H.F., Başaran, F. N., Büyükyazıcı, M., Ertürk, Y.P., Tozun, H., (2012 ). Şanlıurfa El Sanatları Ve Sözlü Kültür Malzemeleri, Ankara, Şanlıurfa İli Kültür- Sanat Araştırmaları Vakfı ( Şurkav), s.307.
• Baer, E., (1967). “The Planet Children in Turkish Manuscripts”, III. International Congress of Turkish Art, (Yayınlanmamış bildiri), Cambridge.
• Babinger, F., ve Köprülü M. F., (1996). Anadolu’da İslâmiyet, (Tercüme: Ragıp Hulusi, Hazırlayan: Mehmet Kanar), İstanbul, İnsan.
• Berthier, A, (1983). Vers L’Orient, Paris, s.52
• Blochet, E., (1914-1920). Les Peintures des Manuscrits Orientaux de la Bibliotheque Nationale, Paris, s.308.
• Çetintürk, B., (1963). İstanbul’da Xvı. Asır Sonuna Kadar Hassa Halı Sanatkârları, Türk Sanatı Tarih İncelemeleri, İstanbul s.764-786.
• Develioğlu, Y., Büyükyazıcı, M., (2013). “Kazaz Ustası Mahmut Özçay”, Uluslararası Geleneksel El Sanatı Ustaları Sempozyumu, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi, s. 395 – 403.
• Eronç, P.Y., (1984). Giyim Süsüleme Teknikleri (Orta Dereceli Kız Teknik Öğretim Okulları), İstanbul, Milli Eğitim, s.180.
• Kapaklı, K., (2013). Haleb Vilayet Salnâmelerinde Urfa Sancağı 1303-1326 (1886-1908), Ankara, Şanlıurfa Belediyesi Kültür Ve Sosyal İşler Müdürlüğü, s.26.
• Karakeçili, F., (1997). Şanlıurfa Kültürü’ Nün Kadın Ve Erkek Giyim Kuşamına Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Karpu, O., (2011). Siverek Halk Oyunları, Siverek Belediyesi Kültür Ve Sosyal İşler Müdürlüğü, Şanlıurfa s. 42
• Kırımtayıf, S., (1996), Xv. Ve Xıx. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Saray Sanatı Teşkilatı, (Basılmamış Doktora Tezi), İtü Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kuşoğlu, M. Z. (2006). Resimli Ansiklopedik Kuyumculuk Ve Maden Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Ötüken Neşriyat A.Ş., s. 262.
• Kürkçüoğlu, A. C., Kürkçüoğlu, S. S., (2011). Şanlıurfa Çarşıları- Hanları Ve El Sanatları, Şanlıurfa, Şanlıurfa Belediye Başkanlığı Kültür Ve Sosyal İşler Müdürlüğü Yayınları, s. 63- 91-92-93.
• Oymak, M., (1983). “Baş Bağlaması”, Harran Kültür Ve Folklor Dergisi, 2(24), Şanlıurfa
• OCAK, A. Y., (2009). “Selçuklular”, TDVİA, C. XXXVI, İstanbul, s. 375-377
• Süslü, R. Ö., (1995). “Histoire économique et sociale de l’Empire Ottoman et de la Turquie (1326-1960)”, Collection Turcica, VIII, 269-286, s.272.
• Süslü, Ö., Urfalıoğlu, N., (2012), “Bir Osmanlı El Yazmasına Göre XVI. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda Meslekler”, 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Bildiriler, Cilt: 6, Ankara, s. 2866-2869.
• Stchoukine, İ., (1966). La Peinture Turque D’aprés les Manuscrits İllustrés Iére partie de Süleyman Iére a Osman II, Paris, s.1520-1622.
• Tez, Z., (2016). Meslekler Tarihi,’’ Eski Çağlardan Günümüze Zanaatsal Ve Sanatsal Uğraşlar’’, İstanbul, İnkılap, s.31.
• Terzi, Metin, (2007). “Lidyalılardan Miras Kalan Zanaat: Kazazlık” Karadeniz Meydan Dergisi, S.4
• Uğurlu, S. S., (2018). Geleneksel Tekstil Teknikleriyle Yeni Sanatsal Çalışmalar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İ. H., (1986). ‘’Osmanlı Sarayında Ehl-İ Hıref (Sanatkârlar) Defterleri’’ Belgeler, Türk Tarih Kurumu, Ankara, s.23-76.