THE MYSTERY OF THE NEOLITHIC PERIOD IN THE CONTEXT OF CULTURE AND SCIENCE DIPLOMACY DISCOURSES: GÖBEKLİTEPE

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 337 - 352, 25.08.2022

Simge Ünlü Lütfiye Yaşar Erdal Bilici

https://doi.org/10.55666/folklor.1120258

Cited By: 1

Öz

The Neolithic era is a period when nomadic life gradually ended, the transition to agricultural society accelerated and architectural structures emerged. One of the most impressive neolithic sites in the world is Göbeklitepe in Şanlıurfa. Göbeklitepe was unearthed as a result of the work carried out jointly by the Şanlıurfa Archeology Museum and the German Archaeological Institute since 1995. This area is full of many stone tools and large sized smooth cut stones. Since Göbeklitepe was not used for settlement by neolithic people, there are no building for this usage that remains. This area consists of the oldest and the most magnificent of the temples. Each o several tons and consists of Tf the structures in the area weighs shaped monolithic columns. In the center of these columns, circular sections were built. About 1012 columns of the circles are connected by hearthstone walls and their diameters are betwee n about 1020 meters. Göbeklitepe plays an important role in understanding the Neolithic period, the process of agriculture and settled life, and illuminating the history of humanity.This study discusses how Göbeklitepe contributes to image and reputation management with the discourses in public documentaries. The universe of this study is the official Youtube channel of TRT Documentary, and the sample of this study is the Mysterious History: Göbeklitepe and Explorer of Civilizations: Göbeklitepe documentar ies have been selected by the purposeful sampling method. This study has carried out using the discourse analysis method in the Maxqda program. The findings obtained from the discourse analysis are as follows: There are three macro discourse topics in both documentaries. These discourse titles are as follows: The history of Göbeklitepe, hunter-- gatherer people, and religious elements. There are discursive differences on temple architecture, the lifestyles of hunter gatherers and the cults that make up religi ous elements. This reflects macro discourse. And, academic terms are used together with plain language rhetorically. In the documentaries, causality is established by following the reference connection among the sentences. The documentaries have been analy sed in terms of persuasion and, it has been determined that three different techniques have been used, such as presenting scientific evidence, giving examples, and arousing curiosity. These persuasion techniques are effective in explaining the scientific t heories and determinations on Göbeklitepe, and this shows that there is a rhetorical understanding based on scientific proof in public documentaries. As a result, the dominance of impartial narration and scientific rhetoric in documentaries helps to increa se international image and reputation through public documentarian used in terms of soft power

Anahtar Kelimeler

. Image and Reputation Management, Public Diplomacy, Public Documentary, TRT, Göbeklitepe

KÜLTÜR VE BİLİM DİPLOMASİSİ SÖYLEMLERİ BAĞLAMINDA NEOLİTİK DÖNEMİN GİZEMLİ TAPINAĞI: GÖBEKLİTEPE

Öz

Neolitik çağ, göçebe hayatın yavaş yavaş sona erdiği, tarım toplumuna geçişin hızlandığı ve mimari yapıların ortaya çıktığı bir dönemdir. Dünyadaki en etkileyici neolitik alanlardan bir tanesi Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’dir. Göbeklitepe, Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi ve Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün 1995’ten beri ortaklaşa yürüttüğü çalışma sonucunda gün yüzüne çıkarılmıştır. Bu bölge pek çok taştan yapılmış alet ve büyük boyutlu düzgün kesme taşlarla doludur. Göbeklitepe, neolitik insanlar tarafından yerleşim amacıyla kullanılmadığından bu amaca yönelik herhangi bir bina kalıntısı bulunmamaktadır. Bu alan tapınaklardan oluşmaktadır ve yeryüzündeki tapınakların en eskisi ve en ihtişamlı olanıdır. Bölgedeki yapılardan her biri, birkaç ton ağırlığında ve T-şekilli monolotik sütunlardan oluşmaktadır. Bu sütunların merkezinde ise dairesel bölümler inşa edilmiştir. Dairelerin yaklaşık 10-12 sütunu ocak taşı duvarlarıyla birbirine bağlanmıştır ve bunların çapları yaklaşık 10-20 metre arasındadır. Göbeklitepe neolitik dönemin anlaşılması dolayısıyla tarımın başlangıcı ve yerleşik hayata geçme süreci hakkında insanlığın erken tarihindeki sürecin aydınlatılmasında önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada Neolitik dönem tapınağı olan Göbeklitepe’nin kamu belgesellerindeki söylemlerle, imaj ve itibar yönetimine nasıl katkıda bulunduğu ele alınmıştır. Araştırmanın evrenini kamu yayıncılığı yapan TRT Belgeselin resmi Youtube kanalı, örneklemini ise amaçlı örnekleme yöntemine uygun olarak seçilen Gizemli Tarih: Göbeklitepe ve Medeniyetler Kâşifi: Göbeklitepe belgeselleri oluşturmaktadır. Araştırma betimsel analiz programı olan Maxqda programında söylem analizi yöntemi kullanılarak yürütülmüştür. Bu doğrultuda söylem analizinden elde edilen bulgular şu şekildedir: Her iki belgeselde üç makro söylem konusu bulunmaktadır. Bu söylem başlıkları: Göbeklitepe’nin tarihçesi, avcı-toplayıcı insanlar ve dini ögelerdir. Makro söylem düzeyinde her iki belgesel içeriği kıyaslandığında, tapınak mimarisi, avcı-toplayıcı insanların yaşam tarzları ve dini öğeleri oluşturan kültlerle ilgili söylemsel farklılıkların oluştuğu da görülmektedir. Oluşan bu söylem başlıkları retoriksel olarak irdelendiğinde sade bir dille beraber akademik terimlerin kullanıldığı görülmektedir. Belgesellerde cümleler arasında referans bağlantısı takip edilerek nedensellik kurulmuştur. Her iki belgesel ikna unsurları açısından analiz edildiğinde bilimsel kanıt sunma, örnek verme ve merak uyandırma gibi üç farklı teknik kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu ikna teknikleri, Göbeklitepe üzerine oluşturulan bilimsel teori ve tespitlerin açıklanmasında etkilidir ve bu, kamu belgeselciliğinde bilimsel ispata dayalı bir retorik anlayışın olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak belgeselde tarafsız anlatım ve bilimsel retoriğin hakim olması yumuşak güç açısından kullanılan kamu belgeselciliği aracılığıyla uluslararası imaj ve itibarı artırmaya yardımcı olmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

İmaj ve İtibar Yönetimi, Kamu Diplomasisi, Kamu Belgeselciliği, TRT, Göbeklitepe

Kaynakça

• Althusser, L. (1994). Devletin İdeolojik Aygıtları. İletişim Yayınları.
• De Lorenzis, A., & Orofino, V. (2014). New Possible Astronomic Alignments at the Megalithic Site of Göbekli Tepe, Turkey. Archaeological Discovery, 3(01), 40.
• Gresky, J., Haelm, J., & Clare, L. (2017). Modified human crania from Göbekli Tepe provide evidence for a new form of Neolithic skull cult. Science Advances, 3(6), e1700564.
• Gültekin, B. (2005). Türkiye’nin uluslararası imajında yükselen değerler ve eğilimler. Selçuk İletişim, 4(1), 126–140.
• Işık, M. (2012). Kitle iletişim sistemleri. Eğitim Yayınevi.
• Karacali, A., & Urfalıoğlu, N. (2019). An Evaluation of Restitutions Prepared for the Architecture of the Neolithic Site of Gobeklitepe and a Proposition. Megaron, 14(1), 63–73.
• Kurt, A. O., & Göler, M. E. (2017). Anadolu’da ilk tapınak: Göbeklitepe. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(2), 1107–1138.
• Kuruoğlu, H., & Parsa, A. F. (2017). Belgesel Filmde Zamanın Ruhu. Detay Yayıncılık.
• Kutlu, S. Ö. (2018). Erbaba’dan İçi Buğday Dolu Minyatür Bir Çömlek ve Çatalhöyük Kanıtları Bağlamında, Neolitik Dönemde Boğa Sembolizmi ve Ritüel. Belleten, 82(293), 1–30.
• Magli, G. (2016). Sirius and the project of the megalithic enclosures at Gobekli Tepe. Nexus Network Journal, 18(2), 337–346.
• Mutlu, E. (2008). Televizyonu Anlamak. Ayraç Kitapevi.
• Nichols, B. (2001). Introduction to Documentary. Indiana University Press.
• Nilüfer, Ö. (2000). A Study On The Re-Consıderatıon Of The Documentary Fılm Types From Theır Contextual, Functıonal And Structural Poınt Of Vıew. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi| Istanbul University Faculty of Communication Journal, 10, 525–545.
• Özbek, M. (1999). Aşıklı (Aksaray) Neolitik Çağ Erkeğinde Demir Eksikliğinden Kaynaklanan Rahatsızlık. Belleten, 62(234), 391–402.
• Özlem, A. (2019). Doğanın Temsili ve Döngüsüne Bakış Bağlamında Belgesel Film: Honeyland Ve Kamilet Üzerine Bir İnceleme. Social Sciences, 14(6), 2863–2884.
• Rotha, P. (2000). Belgesel Sinema. İzdüşüm Yayınları.
• Şahin, Y. (2017). Michel Foucault’da söylem analizi. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 3(6), 119–135.
• Schmidt, K. (1998). Beyond Daily Bread: Evidence of Early Neolithic Ritual from Gobekli Tepe. Neo-Lithics: A Newsletter of Southwest Asian Lithics Research, 2(98), 1–5.
• Schmidt, K. (2000). Göbekli Tepe, southeastern Turkey: A preliminary report on the 1995-1999 excavations. Paléorient, 26(1), 45–54.
• Schmidt, K. (2010). Göbekli Tepe–the Stone Age Sanctuaries. New results of ongoing excavations with a special focus on sculptures and high reliefs. Documenta Praehistorica, 37, 239–256.
• Seyfzadeh, M., & Schoch, R. (2019). World’s First Known Written Word at Göbekli Tepe on T-Shaped Pillar 18 Means God. Archaeological Discovery, 7(02), 31.
• TOPRAK, G. K. (2020). Anadolu’da Neolitik Dönem’de Mimarlığın Temel İlkeleri Üzerine Bir Araştırma. Mimarlık ve Yaşam, 5(1), 1–25.
• TRT. (n.d.). https://www.trt.net.tr/kurumsal/tarihce.aspx
• Ulutas, S., & Çevik, S. (2015). Propaganda amaçlı belgesel basın fotoğraflarının anlam sorunu ve fotoğrafın göstergebilimsel incelemesi. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 1(2), 25–39.
• Van Dijk, T. A. (1983). Discourse analysis: Its development and application to the structure of news. Journal of Communication, 33(2), 20-43.
• Van Dijk, T. A. (1993). Principles of critical conversation analysis . Discourse & Society, 4(2), 249-283.
• Yavuz, M., & Bayuk, M. N. (2020). Turizm Destinasyonlarının Arkeolojik Sit Alanı Pazarlaması: 2019 Göbeklitepe Yılının Ardından Bir Araştırma. Journal of Applied Tourism Research, 1(2), 65–82.
• Yerdelen, B. K. (2017). Uluslararası İlişkilerde İmaj Kavramı Ve Batı Nostaljisindeki Bir Aksaklık Olarak Türk İmajı. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 35, 43–63.
• Zimmermann, P. R. (2000). States of emergency: Documentaries, wars, democracies. U of Minnesota Press.