REFİK HALİD KARAY’IN 2000 YILIN SEVGİLİSİ ROMANINDA METİNLERARASI İLİŞKİLER

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 353 - 365, 25.08.2022

Mustafa Dere

https://doi.org/10.55666/folklor.1122286

Öz

Metinlerarasılık, her metnin kendisinden önce yazılan metinlerin bir terkibi olduğu ya da içerik ve yapı bakımından onlarla ilişkisi bulunduğu görüşüne dayanır. Metin merkezli bir kuramdır ve ele alınan metnin diğer metinlerle temasının hangi yöntemlerle ve bağlamlarda yapıldığını tespit etmeyi amaçlar. Terim olarak ilk defa Bulgar asıllı Fransız edebiyat teorisyeni Julia Kristeva (d. 1941) tarafından 1966 yılında ortaya atılmıştır. Bununla birlikte hem kuram hâline gelmeden hem de postmodern söylemle şekillenmeden önceki süreci de kapsamaktadır. Dolayısıyla da dünya edebiyat tarihini ve geçmişten bugüne kaleme alınan bütün eserleri ilgilendiren bir kavramdır.
Türk edebiyatının önemli isimlerinden Refik Halid Karay’ın (1888-1965) 1954 yılında yayımladığı 2000 Yılın Sevgilisi romanı, referans aldığı kaynakların çeşitliliği, içeriği ve niteliği bakımından metinlerarasılık kuramına göre incelenmeye en uygun metinlerden biridir. Yazar, “yarı tarihî roman” olarak nitelendirdiği bu eserin “Parmis ile Tamara”, “Ali Pars ile Zerrintaç” başlıklı ikinci ve üçüncü bölümlerinde Roma ve Selçuklu olmak üzere iki farklı devri panoramik denilebilecek bir bakış açısıyla anlatır. Bu anlatımı ise kurgusal olarak birçok başka edebî, tarihî ve bilimsel kaynakla destekler. “Fahir ile Güldal” ve “1950-3950” başlıklı birinci ve dördüncü bölümlerde aktüel zaman anlatılmasına rağmen aynı durum çeşitli bağlamlarda devam ettirilir.
Bu çalışma “Giriş”, “Refik Halid Karay’ın 2000 Yılın Sevgilisi Romanında Metinlerarası İlişkiler” ve “Sonuç” olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. “Giriş” bölümü “Metinlerarasılık Kavramı” ve “Refik Halid Karay’ın Romancılığı ve 2000 Yılın Sevgilisi Üzerine Bir Değerlendirme” başlıklarıyla iki kısma ayrılmıştır. İlk başlıkta genel olarak metinlerarasılık kavramından, diğer başlıkta ana hatlarıyla Refik Halid Karay’ın romancılığından ve 2000 Yılın Sevgilisi’nden bahsedilmektedir. Romanın metinlerarası ilişkiler bağlamında incelendiği ana bölüm, “Refik Halid Karay’ın 2000 Yılın Sevgilisi Romanında Metinlerarası İlişkiler” adlı bölümdür ve “Açık Alıntı Yöntemiyle Kurgulanan Metinler”, “Gizli Alıntı Yöntemiyle Kurgulanan Metinler”, “Anıştırma Yöntemiyle Kurgulanan Metinler” başlıklarından meydana gelmektedir. Bu kısımdaki her bölümün başında, kullanılan yöntem ve tekniklerle ilgili kısaca bilgi verilmiştir. “Sonuç” kısmında ise hem romanda metinlerarasılık noktasında tespit edilen malzeme üzerinden birtakım yargılara varılmış hem de metinlerarasılık kapsamında değerlendirilmeyen eserlerin isimleri söz konusu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk edebiyatı, roman, Refik Halid Karay

Kaynakça

• AKTAŞ, Ş. (1986). Refik Halid Karay. Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• AKTULUM, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• ALANGU, T. (1974). 100 Ünlü Türk Eseri. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• BULUT, F. (2018). “Metinlerarasılık Kavramının Kuramsal Çerçevesi”. Edebî Eleştiri Dergisi, C. 2, S. 1, 1-19.
• CEVİZCİ, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• CUDDON, J. A. (2013). A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. Blackwell Publishing Ltd.
• DERE, M. (2021). “Türk Romanında Alanya’ya Dair Üç Bahis”. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür-Sanat-Mimarlık Dergisi, S. 7, 31-50.
• DURKAYA, H. (2021). Serrâc-zâde Hasan Hâtif Manzum Seyahatnâme. Konya: Palet Yayınları.
• DÜRÜŞKEN, Ç. (2004). Latince Deyişler ya da Yaşamın Renkleri. İstanbul: Homer Kitabevi.
• DÜRÜŞKEN, Ç. (2019). Latince Güzel Sözler Antolojisi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• EKİZ, T. (2007). “Alımlama Estetiği mi, Metinlerarasılık mı?”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. 47, S. 2, 119-127.
• ENGİNÜN, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Evliya Çelebi. (1935). Evliya Çelebi Seyahatnamesi 9. Cilt. İstanbul: Devlet Matbaası.
• EZİLER KIRAN, A. ve KIRAN, Z. (2011). Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• FABRE-SERRİS, J. (2013). “Onomastics, Intertextuality and Gender: ‘Phyllis’ in Roman Poetry (Gallus, Vergil, Horace, Propertius and Ovid)”. Roman Literature, Gender and Reception, (Ed.: Donald Lateiner, Barbara K. Gold, Judith Perkins), New York, 119-135.
• Homeros. (2008). İlyada. (Çev.: Azra Erhat-A. Kadir), İstanbul: Can Yayınları.
• HUYUGÜZEL, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İbn-i Bibi. (1941). Anadolu Selçukî Devleti Tarihi. (Çev.: M. Nuri Gençosman), Ankara: Uzluk Basımevi.
• KANTARCI, A. (2021). Refik Halid Karay’ın Romancılığı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARAOSMANOĞLU, Y. K. (Çev.). (1931). Horatıus. İstanbul: Devlet Matbaası.
• KARAOSMANOĞLU, Y. K. (1990). Gençlik ve Edebiyat Hatıraları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• KARAY, R. H. (2009). 2000 Yılın Sevgilisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Karl Graf Von Lanckoroński. (2005). Pamphylia ve Pisidia Kentleri (I. Cilt Pamphylia). (Çev.: Selma Bulgurlu Gün / haz.: Kayhan Dörtlük-Burhan Varkıvanç), İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• KOÇ, M. (2003). “Metinlerarası İlişkiler Metoduna Göre Selim İleri’nin Kırık Deniz Kabukları Adlı Romanı Üzerine Bir İnceleme”. İlmî Araştırmalar, S. 15, 39-52.
• KONUK, A. A. (2004). Mesnevî-i Şerîf Şerhi I. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• KONYALI, İ. H. (1946). Alanya / Tarihî-Turistik Klavuz. İstanbul: Ayaydın Basımevi.
• KORKMAZ, F. (2017). “Metinlerarası İlişkilerin Klasik Retorikteki Kökeni Üzerine Bir Araştırma”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı, 71-88.
• Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî. (2015). Mesnevî-i Ma’nevî. (Çev.: Derya Örs-Hicabi Kırlangıç), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• SİEFRİNG, J. (Ed.). (2004). Oxford Dictionary of Idioms. New York: Oxford University Press.
• SMART, C. vd. (İngilizceye Çev.). (1894). The Works of Horace. New York: Harper and Brothers Publishing.
• Şeyh Galib. (2015). Hüsn ü Aşk. (haz.: Muhammet Nur Doğan), İstanbul: Yelkenli Yayınları.
• TANPINAR, A. H. (2005). “Türk Edebiyatında Cereyanlar”. Edebiyat Üzerine Makaleler, (haz.: Zeynep Kerman), İstanbul: Dergâh Yayınları, 104-129.
• TOPDAŞ ÇELİK, F. (2021). Refik Halid Karay’ın Romanlarında Yapı ve İzlek. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TUNÇ, S. (2021). “Rasim Özdenören’in Gül Yetiştiren Adam Anlatısında Metinlerarası İlişkiler”. Yunus Emre Mehmet Akif Armağanı. (Ed.: Orhan Kemâl Tavukçu vd.), Ankara: Akçağ Yayınları, 305-329.
• Virgile. (1924). Eclogues and Georgics of Virgil. (İngilizceye Çev.: T. F. Royds), London: J. M. Dent and Sons Ltd.
• William Shakespeare. (1996). The Complete Works of William Shakespeare. London: Wordsworth Editions.
• Yazıcızâde Ali. (2017). Tevârih-i Âl-i Selçuk [Oğuzname-Selçuklu Tarihi]. (haz.: Abdullah Bakır), İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.