Элементы фольклора в творчестве Махтумкули Фраги

Yıl 2024, Sayı: DOĞUMUNUN 300. YILINDA MAHTUMKULU FİRAKİ VE TÜRKMEN EDEBİYATI ÖZEL SAYISI, 185 - 194, 07.06.2024

Gülbahram Molotova Elvira Molotova

https://doi.org/10.55666/folklor.1463451

Öz

В статье поставлена – цель раскрыть вопрос использования поэтом элементов фольклора для передачи своих мыслей в доступной и яркой форме. Махтумкули Фраги, знаток традиционной культуры своего народа, при создании ярких образов героев и их антиподов использовал выразительно-изобразительные средства, мотивы и образы, широко используемые в устном народном творчестве. Знакомство с его произведениями показывает, что поэт мастерски использовал элементы устного творчества и традиционной культуры. Уместно примененные образы и мотивы народного творчества, сравнения ярко отразили в его поэзии быт, характер туркменского народа. Посредством элементов фольклора Махтумкули смог точно и лаконично донести до народа свои мысли о честности и справедливости, о качествах джигита – защитника народа и отечества.
В поэзии Махтумкули Фраги подняты две основные проблемы его эпохи: 1) нравственный облик современников и 2) идея единства, сплоченности туркменских племен. Его призыв был актуален в период, когда туркменский народ переживал тяжелый период. Поэт понимал, что единство всех племен создаст нерушимый оплот для противостояния врагу. Этому вопросу посвящены несколько произведений. Выделенные две проблемы в произведениях Махтумкули освещены в тесной взаимосвязи. По его мнению, джигит, обязанности которого борьба за независимость своего народа, должен обладать высокими моральными качествами. Для него примером служит образ главного героя эпоса «Гороглы», широко распространенный среди тюркоязычных и ираноязычных народов Центральной Азии.
При освещении проблемы нравственности, волновавшей Махтумкули, уместно использованы пословицы и поговорки. Именно отличное знание народной мудрости позволил поэту более точно и просто донести свои мысли до своих читателей. Новаторством выступает создание образа крепости, как матушка выступающая опорой богатырей, вступивших в защиту народа и отечества.
В рамках нескольких подразделов статьи рассмотрены использованные пословицы-поговорки, образы героев народных дастанов, мотив вещего сна, мифы и образ мифических птиц, которые широко используются в устном народом творчестве. Еще одним аспектом, которого старались раскрыть – отражение религиозного мировоззрения тюркских народов, получившее освещение в поэзии Махтумкули. На основе данных его поэзии выдвигается идея принадлежности Фраги к тарикату накшбандийа. Наблюдается, что Махтумкули был приверженцев суфийского учения. Путешествовал в поисках знания. Вырисовывается образ поэта-суфия.

Anahtar Kelimeler

пословицы-поговорки, поэзия Махтумкули, образы, мотивы, образ суфия.

Elements Of Folklore In The Work Of Mahtumkuli Fraghi

Öz

The article sets out to reveal the question of the poet’s use of folklore elements to convey his thoughts in an accessible and bright form. Mahtumkuli Fraghi, an expert on the traditional culture of his people, used expressive and pictorial means, motifs and images widely used in oral folk art when creating vivid images of heroes and their antipodes. Acquaintance with his works shows that the poet masterfully used elements of oral creativity and traditional culture. Appropriately applied images and motives of folk art, comparisons vividly reflected in his poetry life, the character of the Turkmen people. Through elements of folklore, Mahtumkuli was able to accurately and succinctly convey to the people his thoughts about honesty and justice, about the qualities of the jigit – the defender of the people and the fatherland.
In the poetry of Mahtumkuli Fraghi, two main problems of his era were raised: 1) the moral appearance of contemporaries and 2) the idea of unity, cohesion of Turkmen tribes. His call was relevant at a time when the Turkmen people were going through a difficult period. The poet understood that the unity of all tribes would create an unbreakable stronghold to confront the enemy. Several works are devoted to this issue. The two issues highlighted in Mahtumkuli’s works are covered in close conjunction. In his opinion, the jigit, whose duties are the struggle for the independence of his people, should have high moral qualities. For him, an example is the image of the protagonist of the epic “Gorogly”, widespread among the Turkic-speaking and Iranian-speaking peoples of Central Asia.
Proverbs and sayings are appropriately used in covering the moral problem that worried Mahtumkuli. It was excellent knowledge of folk wisdom that allowed the poet to more accurately and simply convey his thoughts to his readers. Innovation is the creation of an image of a fortress, like a mother acting as a support for the heroes who entered into defense of the people and the fatherland.
Within the framework of several subsections of the article, the used proverbs sayings, images of heroes of folk dastans, the motive of the leading dream, myths and the image of mythical birds, which are widely used in the oral work of the people, are considered. Another aspect that they tried to reveal was the reflection of the religious worldview of the Turkic peoples, which received coverage in the poetry of Mahtumkuli. Based on the data of his poetry, the idea of Fraghi belonging to the Naqshbandiya tariqat is put forward. Mahtumkuli is observed to have been adherents of Sufi teaching. Traveled in search of knowledge. The image of the Sufi poet looms.

Anahtar Kelimeler

proverbs sayings, poetry of Mahtumkuli, images, motifs, image of Sufi.

Mahtumkulu Firaki’nin Yaratıcılığında Folklor Unsurları

Öz

Makalede, şairin düşüncelerini açık ve anlaşılabilir bir biçimde iletmek için folklor öğelerinden yararlanması ele alınmıştır. Halkının geleneksel kültürü konusunda uzman olan Makhtumkulu Firaki, kahramanların ve onların karşıtlarının canlı görüntülerini oluştururken sözlü kültürde yaygın olarak kullanılan etkileyici ve betimleyici araçlar ile motif ve imajlar kullanmıştır. Kaleme aldığı eserleri, şairin sözlü edebî geleneği ve geleneksel kültür unsurlarını ustaca kullandığını göstermektedir: halk sanatına ait imgeler ve motifler, şiir dünyasına canlı bir şekilde yansıyan karşılaştırmalar, Türkmen halkının karakteri vb. folklor unsurları aracılığıyla Makhtumkulu, insanlara dürüstlük ve adalet hakkındaki düşüncelerini, halkın ve anavatanın savunucusu olan kahraman yiğitlerin niteliklerini doğru ve özlü bir şekilde iletebilmiştir. Mahtumkulu Firaki’nin şiirinde, dönemin iki ana sorunu ele alınmıştır. Birincisi, yaşadığı devrin ahlaki görünümü, ikincisi ise Türkmen boylarının “birlik” fikri ile uyum içerisinde yaşamasıdır. Şairin çağrısı, Türkmenlerin zor bir dönemden geçtiği bu dönemde çok önemlidir. Şair, tüm kabilelerin birliğinin düşmanla yüzleşmek için kırılmaz bir siper olacağının farkındadır. Bu konu üzerine birkaç eser yazmıştır. Mahtumkulu’nun çalışmalarında vurgulanan bu iki konu birbiyle yakından bağlantılıdır. Ona göre, görevleri halkının bağımsızlığı için mücadele etmek olan yiğitler, yüksek ahlaki niteliklere sahip olmalıdır. Bunun en güzel örneği Orta Asya'nın Türkçe ve Farsça konuşan halkları arasında yaygın olan “Köroğlu” destanının kahramanının imajıdır.
Atasözleri ve deyimler Mahtumkulu’nu endişelendiren ahlaki sorunların ele alınmasında ustaca kullanılmıştır. Şairin düşüncelerini okuyucularına daha doğru ve basit bir şekilde aktarabilmesini sağlayan şey, halk bilgeliğine dair sahip olduğunu farkındalıktır. Anlatımındaki yeniliklerden biri de halkın ve anavatanın savunmasına giren kahramanlara destek görevi gören bir anne gibi bir kale imajının yaratılmasıdır. Makalenin alt bölümlerinde, şiirlerde kullanılan atasözleri, destan kahramanlarına ait imajlar, rüya motifi, mitik unsurlar ve insanların sözlü çalışmalarında yaygın olarak kullanılan efsanevi kuşların kullanımı üzerinde durulmuştur. Ayrıca Mahtumkulu’nun şiirlerinde yer alan Türk halklarının dinî dünya görüşünün yansımaları hakkında da tespitlerde bulunulmuştur. Şiirlerinden yola çıkılarak Firaki’nin Nakşibendi tarikatına mensup olduğu fikri öne sürülmektedir. Mahtumkulu'nun sufi öğretisine bağlı olduğu gözlemlenmektedir. Bilgiye ulaşmak için seyahatler etmiştir. Bu da mutasavvıf bir şair imajı oluşturmaktadır. Makalede bu konu üzerinde de durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

atasözleri, Mahtumkulu, şiir, imaj, motif, sufi imajı.

Etik Beyan

etik belgesi doldurulmasına gerek yoktur.

Kaynakça

• Kaynakça 1