TÜRKİYE’NİN HALK MÜZİĞİ MAKAMLARINDAKİ MİKROTON İÇEREN DİZİLERİN KLASİK GİTARA UYGULANMASI VE ARMONİZASYONU

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 904 - 932, 31.08.2024

Bahar Adıgüzel Sala , Serdar Çelik , Tolgahan Çoğulu

https://doi.org/10.55666/folklor.1476669

Öz

Türkiye’nin makamsal müziklerinin ve halk müziği ezgilerinin klasik gitar ile çalınması, Türkiye’nin ilk kuşak gitaristlerinden Ziya Aydıntan’ın 1977 yılında yayınlanan ‘Gitar Metodu’ndaki makamsal müzik düzenlemeleri ve Bekir Küçükay’ın 1979 yılında yaptığı ‘Yemen Türküsü’ ve ‘Aman Avcı’ düzenlemeleri ile başlamıştır. 1983 yılında Ulusal Gitar Müziği Beste Yarışması'nda ödül alan Mutlu Torun’un ‘İzmir Zeybeği’ adlı düzenlemesi de yine bu bağlamda ilk önemli çalışmalardandır. Makamsal müziklerin ve halk ezgilerinin klasik gitar ile çalınması, Melih Güzel’in 1994 yılında yazdığı Türk Müziği Ezgi ve Dizilerinin Gitara Uygulanabilirliği adlı yüksek lisans çalışması ile akademik alana taşınmıştır. Günümüzde de Tolgahan Çoğulu’nun gündeme getirdiği mikrotonal gitar ile halen üzerinde çalışılan bir konu olmaya devam etmektedir.
Sözü edilen ilk çalışmalardan mikrotonal gitara uzanan bu serüvende, mikrotonal gitar öncesi makamsal müzik çalışmalarının, makamsal dizilerdeki mikrotonların gözardı edilerek gerçekleştirildiği bilinmektedir. Yapılan düzenlemeler/besteler, sabit perdeli klasik gitarlarda, herhangi bir perde eklenmeden 12 ton eşit tamperaman sistemine göre yapılmış ve seslendirilmiştir. Tabii ki bu süreçte bending, slide, vibrato gibi çeşitli teknikler vasıtasıyla mikroton elde etmeye yönelik yollar denenmiştir. Ancak bunlar eserin tamamında değil kısa bir kesitinde duyurulmuş, dolayısıyla ortaya çıkan eserler makamsal karakterde olmaktan ziyade modal bir yapıda karşımıza çıkmıştır (Dorian, Phyrgian, Mixolydian gibi).
Bu çalışmada Melih Duygulu'nun 2018 yılında yayınlanan "Türkiye'nin Halk Müziği Makamları" adlı çalışmasında yer alan mikroton içeren temel makam dizileri esas alınarak; sabit perdeli klasik gitar klavyesine ek perdeler (perdecikler) yapıştırılmış, mikroton içeren halk müziği makam dizilerinden La2 temel makamı seslendirilmiş ve makamı yansıtan bir türkü örneği ile mikrotonal armonizasyon yapılmıştır. Böylece şimdiye kadar halk müziğinin mikrotonal yapısı gözetilmeden yapılmış olan çalışmalardan farklı olarak, mikroton içerikli La2 temel makamı dizisi olduğu gibi sabit perdeli gitara aktarılmıştır. Söz konusu makamın çokseslendirilmesinde kullanılabilecek akorlar ve akor yapıları, akor bağlanışları gibi armonik materyaller ortaya konulmuştur.
Çalışmada ele alınan La2 temel makamı dizisine ait mikrotonların icra değerlerinin sent cinsinden belirlenebilmesi için, on uzman bağlama icracısının bağlamalarındaki mikrotonların ölçümü yapılmıştır. Ortaya çıkan sayısal verilere göre, klasik gitara ek perdecikler yapıştırılmış ve akort aleti vasıtasıyla perdeler ayarlanmış, böylece istenilen mikrotonlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mikrotonal Müzik, Mikrotonalite, Mikrotonal Gitar, Mikroton, Halk Müziği.

Etik Beyan

Çalışmaya ait, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü'nün Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu Başkanlığı tarafından verilmiş 28.10.2022 tarihli Etik Kurulu raporu bulunmaktadır.

Kaynakça

• Referans1 Referans1 Referans1