HALK İNANÇLARI VE MEMORATLARIN TÜRK KORKU SİNEMASINDAKİ YANSIMALARI: ZEBUN FİLMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 972 - 988, 27.12.2024

Gizem Şimşek Kaya

https://doi.org/10.55666/folklor.1494463

Öz

Sinemanın, bir sanat dalı olarak, yönetmenin penceresinden bir bakış açısı sunduğu için toplum üzerindeki politik ve toplumsal etkisi yadsınamaz. Sinema, sadece bir eğlence aracı olmanın ötesinde, toplumsal normları, değerleri ve ideolojileri yansıtma ve şekillendirme gücüne sahiptir. Yönetmenler, filmleri aracılığıyla izleyicilere kendi dünyalarını, düşüncelerini ve eleştirilerini sunarlar. Bu nedenle, sinema, toplumun aynası olma işlevini üstlenir ve izleyicilere farklı perspektifler kazandırır. Sinemanın ortaya çıkışıyla birlikte gelişen ve zamanla kendi içinde çeşitli türlere ayrılan bu sanat dalı, korku sineması gibi belirli türlerle de dikkat çeker. Korku sineması, başlangıçta diğer türlere göre ötekileştirilmiş ve daha az ciddiye alınmış olsa da, zaman içerisinde özellikle ideolojik olarak gençleri hedefleyerek propaganda amacıyla kullanılmaya başlanmasıyla birlikte popüler bir tür haline dönüşmüştür. Korku sineması, izleyicilerin bilinçaltındaki korkuları ve endişeleri su yüzüne çıkararak, onları hem eğlendiren hem de düşündüren bir türdür. Özellikle inançlar üzerinden ilerleyen korku sineması, toplumların inanışlarından beslenerek ürünler vermiştir. Bu tür filmler, izleyicilerin dini ve kültürel değerlerini kullanarak, onların korkularını daha da derinleştirir ve etkileyici bir anlatım sunar. Türk Sineması’nda korku türü, 2000’li yıllardan itibaren artış göstermiş ve filmler de bu bağlamda Türkiye’de yaygın inanış sistemi olan İslam’dan beslenmiştir. İslam inancında Kur’an-ı Kerim’de geçen ve kendilerinden korunmak için okunabileceği ayetler verilen cinler dışında yalnızca Allah korkusu bulunmaktadır. Dolayısıyla İslam inancından yola çıkılarak yapılan korku filmleri de korku unsuru olarak cinleri kullanmayı tercih etmiştir. Anadolu’da halk arasında cinler üzerine anlatılan efsaneler ve memoratlardan da beslenen bu filmlerde, büyü ve musallata uğrama konuları öne çıkmakla beraber korku unsuru olarak ise bu bağlamda cin kullanılmıştır. Bu filmler, izleyicilerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları ve duydukları hikayeleri sinema perdesine taşıyarak, onların korkularını daha da somut hale getirmektedir. Bu çalışmada örneklem olarak seçilen Zebun filmi, Anadolu’nun zengin folklorik mirasını ve halk inanışlarını sinema diliyle birleştirerek, izleyicilere hem tanıdık hem de ürkütücü bir deneyim sunmaktadır. Bu tür filmler, izleyicilerin kendi kültürel köklerine dair bir farkındalık yaratırken, aynı zamanda evrensel korku temalarını da işlemektedir. Çalışmamızda bu özellikleri nedeniyle örneklem olarak alınan Zebun (2022) filminde halk inançlarının sinemaya aktarım biçimleri halkbilimi merkezli sinema incelemesi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Korku Sineması, halk inançları, memoratlar, cin, halkbilimi merkezli sinema incelemesi

Kaynakça

• AKSÖYEK, E. (2019). Türk Romanında Gotiğin Dönüşümü. Van: Van Yüzüncüyıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• AKYOL, N. S. (2006). Adana (Merkez) Halk Kültüründe Halk İnançları Bayramlar ve Törenler, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• ALICI, B. ve AYDINLIOĞLU, Ö. (2017). “Dijital Dönem Türk Korku Sineması’nda Marka Yerleştirme”, Medya Çağında İletişim, (ed.: Ali Murat Kırık), Konya: Çizgi Kitabevi, 289-317.
• ATEŞ, A. O. (1995). Kur’an ve Hadislere Göre Cinler – Büyü. İstanbul: Beyan Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2015). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (2022). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• EKİCİ, M. (2011). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• GÜVENÇ, A. Ö. (2020). Folklor ve Sinema, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• JUNG, C. G. (1982). Bilinç ve Bilinçaltının İşlevi, İstanbul: Say Kitap.
• KABAK, T. (2011). Derinkuyu Yöresi Halk İnanışları. Nevşehir: Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• KOLOT, B. (2021). “Halk Anlatılarından Örneklerle “Cin Çarpması” Vakaları”, The Journal of Academic Social Science Studies, Sayı: 86, 141-157.
• NABLUSİ, İ. (2006). Büyük Rüya Tabirleri. İstanbul: Huzur Yayınevi.
• ÖZPAY, O. (2019) “Türk Korku Sinemasına Panoramik Bir Bakış ve İdeolojik İzdüşümleri”. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 32, 551-567.
• ÖZPAY, O. (2020) “Türkiye’de Korku Sineması Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 18, Sayı:36, 543-582.
• SCOGNAMİLLO, G. ve ARSLAN, A. (2003). Doğu ve Batı Kaynaklarına Göre Cinler. İstanbul: Karizma Yayınları.
• SERBEST, K. (2020). “Uygurlarda Kötü Ruhlar ve Kötü Ruhlardan Korunmaya Yönelik Uygulamalar”. Kültürel Miras Araştırmaları Dergisi, 1(1), 07-12.
• SEYİDOĞLU, B. (1989). “Folklor Üzerine”. Milli Folklor, 1(3), 4-5.
• ŞİMŞEK KAYA, G. (2023). Türk Korku Sineması Kronolojisi 5. Cilt (2022). Ankara: İzan Yayınları.
• ŞİMŞEK KAYA, G. (2022). “Türk Korku Sineması Salgın Raporu: Covid-19’un Türk Korku Sineması’ndaki Etkileri”. Farklı Disiplinlerden Seçkin Araştırmalar, (ed.: Muhammet Kerim Ayar - Fatih Erdemir), Ankara: Duvar Yayınları, 67-73.
• ŞİMŞEK KAYA, G. (2019). “Türk Korku Sinemasında Zihniyetin Dönüşümü”. Sinemasal Ortak Kitap, Cilt 2: Zihniyet, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 243-252.
• ŞİMŞEK, G. (2018). “Türk Sinemasında Korku Türünün İlk Örnekleri”. 45’lik Dergi, Sayı: 1, 28-29.
• WESTERMARCK, E. (1938). İslam Medeniyetinde Putperestlik Devrinden Kalma İtikatlar: (Cin ve Kötügöz), (çev.: Şahap Nazmi Coşkunlar), İstanbul: Marifet Basımevi.
• YILMAZ, I. (2018). “Bingöl Halk İnançları ve Uygulamaları”. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 17, 191-222.
• YURDAKUL, N. B. (2023), “Kültürel Belleğin Tazelenmesi: Türk Dünyası Efsanelerinde Tufan Simgeciliği”. Folklor Akademi Dergisi, 6(2), 649 – 664.