KIBRIS TÜRK KADINININ ANLATIMIYLA 50 YILINDA BARIŞ HAREKÂTI: MÜCADELENİN HİSSİ BELGESEL ANALİZİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 75 - 87, 24.03.2025

Muharrem Özdemir

https://doi.org/10.55666/folklor.1624888

Öz

Kıbrıs’ta yakın zamanda yaşanan milli mücadele ve ardından gerçekleştirilen 1974 Barış Harekâtı Kıbrıs Türkü’nü soykırımdan kurtaran ve uzun süredir ada üzerindeki çatışmaları sonlandıran bir askerî harekâttır. Üzerinden 50 yıl geçen askerî harekâtın detayları ve özelde yaşanan anılarda maalesef tanıklık edenlerin aramızdan ayrılmasıyla birlikte unutulmaya yüz tutmuş durumdadır. İnternetin insan hayatına girmesi ve ardından yakın zamanda yaşanan pandemi süreciyle birlikte gerçek dünyadan sanal dünyaya geçişin arttığı günümüzde bilgi ve belgeler ışığında gerçekliğin görsel olarak canlı tutulması ve gençlere yaşanan sürecin mutlaka aktarılması geleceğin inşası ve haklılığın aktarılması bakımından büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda yazılı ve sözlü mecraların yerini tamamen görselliğin aldığını bilerek hareket edilmeli ve belgesel çalışmalarına büyük önem verilmelidir. Yeni nesil belgeselcilik anlayışıyla sözlü tarih çalışmaları, eldeki çok özel anıları destekleyen belgeler ışığında yeniden hazırlanarak izleyicilere sunulmalıdır. Bir sözlü tarih çalışması olan bu belgesel içerisinde de dönemin canlı tanıkları ile röportaj yapılmış olup, gerçeklikten kopmadan belgeye dayalı olarak barış harekâtı sürecinde neler yaşandığı, Türk askeri ile karşılaşan Kıbrıs Türk Kadınlarının ne hissettiği çalışmaya aktarılmıştır. Çanlı tanıklarla röportaj yapılmış, ellerindeki arşiv niteliğindeki belgeler analiz edilmiş, destekleyici görseller ışığında belgesel hazırlanarak izleyiciye sunulmuştur. Yapılan çalışmada yeni verilere ve çok özel anılara ulaşılmış, anlatılan birçok şeyin günümüzde unutulduğu veya unutturulduğu görüşmüştür. Bu çalışmada Bayrak Radyo Televizyon Kurumu (BRT), Girişimci Kadınlar Derneği (GİKAD) tarafından ortaklaşa yapımı gerçekleştirilen Mücadelenin Hissi belgeseli analiz edilecek, analiz yöntemi olarak da Ferdinand De Sassure’nin göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılacaktır. Belgesel 2024 yılında tamamlanmış olup devlet Televizyonu BRT tarafından yayınlanmıştır. Belgeselde kullanılan röportajlar analiz edilecek olan göstergeleri destekleyici unsur olacak, yapılan çalışmanın barış harekâtında yaşananların ve öncesinin unutulmamasına ışık tutup tutmayacağı, görsellerin içeriğinin destekleyici unsur olup olmadığının aktarılması çalışmanın sınırlılıklarını oluşturmaktadır. Yapılan röportajları destekleyen fotoğraflar ve videolardan kesitler göstergebilimsel analiz yöntemi kullanılarak analiz edilirken röportajlar ise destekleyici olacaktır. Çalışmanın amacı, yayınlanan belgeselin destekleyici unsurlarla birlikte sözlü tarih çalışmalarına ışık tutup tutmadığı, bilinmeyen ya da az bilinen gerçekliği aktarmada yeterli olup olmadığını ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Belgesel, Savaş, Kıbrıs, Mücadele, Kıbrıs Türkü.

Kaynakça

• ALTAY, D. (2005). “Küresel Köyün Medyatik Mimarı: Marshall McLuhan”, Kadife Karanlık, Ed. Nurdoğan Rigel, İstanbul: Su Yayınevi. Aytekin, H.(2011). “Belgesel Sinemamıza Milat Seçmek”, Belgesel Sinema 2009– 2010, Ed. Hakan Aytekin, İstanbul: BSB Yayınları.
• ÇİFTÇİ, A.(2011). “Belgesel-Kurmaca Sınırında: Sıradan Olanın Öyküleri”, Belgesel Sinema 2009–2010, Ed. Hakan Aytekin, İstanbul: BSB Yayınları.
• RİFAT, M. (1996). Göstergebilimcinin Kitabı. İstanbul: Düzlem yayınları.
• SAUSSURE, Ferdinand de, Genel Dilbilim Dersleri, Çev. Berke Vardar, İstanbul, 1998, s.46.
• OSKAY, Ü. (1994), “İletişim Çağı İnsanın Sorunu: İletişimsizlik”, Ankara: Bilim ve Teknik Yayınları.
• HILL, Sir G. (1972). A History Of Cyprus, Volume I, Cambridge University Press.
• THOMASON, S.G. (2001). Language Contact; An Introduction, Georgetown University Press, Washington DC.
• KÖKTÜRK, Ş., Eyri, S.(2013). Dilbilim ve göstergebilim: Ferdınand De Saussure ve göstergebilimi anlamak, Ankara, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi (2013-II).
• Röportajlar
• Ayten Berkalp (05.06.2024)
• Birsen Şemseddin (07.06.2024)
• Fatma Seven (10.06.2024)
• Hasibe Şahoğlu (15.06.2024)
• Sultan Dolmacı Keskinel (07.07.2024)
• Şefika Hoca (12.07.2024)
• Şermin Kotak (13.07.2024)
• Tuncay Çağatay (15.07.2024)