TAŞRA FİLMLERİNDE ÇOCUK TEMSİLİ: KARPUZ KABUĞUNDAN GEMİLER YAPMAK ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 671 - 681, 25.09.2025

Ferit Çağıl

https://doi.org/10.55666/folklor.1699954

Öz

Ahmet Uluçay, Türk sinemasının dikkat çeken yönetmenlerinden biridir. Yalnızca bir uzun metrajlı film üretmiş olmasına karşın Türk sinema tarihi içinde kendisine yer edinmiş özgün yönetmenlerden biridir. Hayatı boyunca birçok zorlukla karşılaşmış ancak bu zorluklara rağmen sinemayla olan ilişkisini kesmeyerek devam etmiştir. Yönetmenin sınırlı imkanlar altında yaşadığı bu durum onun sinemasal üretimlerinde de kendini göstermektedir. Kısa filmlerle başladığı sinema yolculuğu, daha sonrasında gerçekleştirdiği uzun metrajlı bir filmle devam etmiştir. Çocukluk yıllarında başlayan sinema merakı, zamanla film üretimine dönüşmüştür. Özellikle filmografisinin ilk zamanlarında gerçekleştirdiği kısa film yapımlarında bu durum açıkça görülmektedir. Anadolu’nun bir köyünde doğan ve burada büyümüş bir sinemacı olan Uluçay, içerisinde yaşadığı toplumun gündelik hayatını, bu hayatı yaşayan bireylerin kurduğu hayalleri ve taşranın yapısal özelliklerini sinema aracılığıyla aktarmıştır. Yönetmenin 2004 yılında çektiği Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak filmi, sinemaya tutkuyla bağlı olan ve taşrada yaşayan iki çocuğun kurduğu hayalleri ve bu hayallerin peşinden gitme sürecini konu edinmektedir. Gerçekçi, doğal ve yalın bir üslup taşıyan film, taşranın gündelik yaşamı içerisinde büyüyen çocukların iç dünyasını, umutlarını ve hayal kırıklıklarını görünür kılmaktadır. Bu bağlamda taşra, filmde salt coğrafi bir mekân değil, anlatının temel bileşenlerinden biri olarak film içerisinde işlev görmektedir. Türk sinema tarihi taşra bağlamında incelendiğinde, dönemlere bağlı olarak farklı anlamlar kazandığı, çoğunlukla merkez ve çevre ilişkisindeki gerilimi yaratan simgesel bir alan olarak karşılık bulmuştur. Yeni Türk sineması olarak kavramsallaştırılan dönemde ise taşra, bireyin iç çatışmalarını, yalnızlığını, arada kalmışlık hissini görünür kılmayı sağlayan anlatının bir unsuru haline gelmiştir. Bu bağlamda ele alınan bu çalışma, Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak filmini taşrada çocuk temsilleri üzerinden çözümlemeyi amaçlamaktadır. Film, amaçlı örneklem yöntemiyle seçilip, içerik analizine tabi tutularak çözümlenmiştir. Araştırma sürecinde konuyla alakalı literatür taranmış ve literatür doğrultusunda ulaşılan bilgilerle çözümleme yapılmıştır. Çalışma; taşrada yaşayan çocuk karakterlerin hayalleri aracılığıyla yaşadıkları sıkışmışlıktan belirli ölçüde sıyrıldığı ve bu sürecin çocuklarda olumlu bir biçimde içsel bir dönüşümü tetiklediği sonucuna ulaşmıştır. Sonuç olarak yönetmen bu filmde bireysel hikâye anlatmakla kalmayıp, taşradaki sosyokültürel yapıyı da gözler önüne sermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Uluçay , taşra , Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak , sinemada taşra , sinemada temsil

Kaynakça

• AKBULUT, H. (2005). Nuri Bilge Ceylan Sinemasını Okumak; Anlatı, Zaman, Mekân. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• ALKAN, A. T. (2005). “Memleketin Taşra Hali”. İçinde T. BORA (Ed.), Taşraya Bakmak (ss. 67-76). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ARGIN, Ş. (2005). “Taşraya İçeriden Bakmak Mümkün Müdür?” İçinde T. BORA (Ed.), Taşraya Bakmak (ss. 271-296). İstanbul: İletişim Yayınları.
• BAKER, U. (2011). Beyin Ekran. İstanbul: Birikim Yayınları.
• BOZDAĞ, A. Ve YAVUZ, C. (2019). “Majid Majidı’nin Cennetin Rengi Filmindeki Çocuk Karakterlerin Sosyo-Kültürel Bağlamda İncelenmesi”. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5(44), 4942-4958
• BUSHATI, A. (2018). “Children and Cinema: Moving Images of Childhood”. European Journal of Multidisciplinary Studies, 3(3), 34-39.
• ÇELİK, T. (2020). “Sırta Bakış / Sırtın Bakışı: Sinemada Estetik Modernizm Bağlamında Sırt Takip Plan”. SineFilozofi, 5(9), 435-462. https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.737140
• DÖNMEZ, A. (2018). “İnsan Hayal Ettiği Müddetçe Yaşar: Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak”. İçinde L. KABADAYI (Ed.), Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler (3. Baskı, ss. 189-196). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• DÜZCAN, E. (2022). “Sinemanın Doğuşunda Çocukluk: Görsel Bir Eşik Olarak Erken Sinema”. Moment Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 9(2), 567-584. https://doi.org/10.17572/mj2022.2.567-584
• GÜRBİLEK, N. (1995). Yer Değiştiren Gölge. İstanbul: Metis Yayınları.
• LAÇİNER, Ö. (2005). “Merkez(Ler) ve Taşra(Lar) Dönüşürken”. İçinde T. BORA (Ed.), Taşraya Bakmak (ss. 13-36). İstanbul: İletişim Yayınları.
• NARLI, M. (2013). “Romanlar ve Taşralar: Türk Romanında Taşra Algıları Üzerine Bir Değerlendirme”. Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Kış 2013(64), 285-316.
• ÖZARSLAN, O. (2016). Hovarda Alemi, Taşrada Eğlence ve Erkeklik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZÇINAR, M. (2020). “Yeni Türk Sinemasında Yersizyurtsuzluk Olarak Taşra”. Turkish Studies, 15(3), 1993-2015. http://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.42966
• PAKDEMİR, M. (2005). “Taşranın ‘Taşı Toprağı Altın’ Da Ne Vardır?” İçinde T. BORA (Ed.), Taşraya Bakmak (ss. 77-99). İstanbul: İletişim Yayınları.
• PEMBECİOĞLU, N. (2006). Türk ve Dünya Sinemasında Çocuk İmgesi. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
• SATIR, M. E. (2023). “Yeni Türk Sinemasında Taşra Nostaljisi”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 61, 1-19. https://doi.org/10.47998/ikad.1129448
• SCOGNAMILLO, G. (1979). “Bir Dönemin Anatomisi Türk Sineması 1960-1977”. Kurgu, 1(1), 98-107.
• SUNER, A. (2006). Hayalet Ev Yeni Türk Sinemasında Aidiyet, Kimlik ve Bellek. İstanbul: Metis Yayınları.
• TAŞDEMİR, D. (Direktör). (2007). İntihar Ederdim [Belgesel Film].
• TÜRK DİL KURUMU. (2025). “Taşra”. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 23.02.2025)
• TÜRKEŞ, Ö. (2005). “Orda Bir Taşra Var Uzakta”. İçinde T. BORA (Ed.), Taşraya Bakmak (ss. 157-212). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ULUÇAY, A. (Direktör). (2004). Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak [Kurmaca]. UIP.
• YILDIRIM, H. (2010). “Bir Keloğlan Masalı”. İçinde A. PAY (Ed.), Yönetmen Sineması Ahmet Uluçay (ss. 15-25). İstanbul: Küre Yayınları.