D Tipi Kişilik Yapısının Kompulsif Satın Alma Davranışına Etkisinde Finansal İyi Oluşun Düzenleyici Rolü

Yıl 2024, , 1453 - 1471, 27.09.2024

Hamza Kandemir , Murat Alkın , Hüseyin Başar Önem

https://doi.org/10.25295/fsecon.1426816

Öz

Tüketiciler satın alma kararları verirken kişilik yapıları, finansal durumları ve diğer birçok faktörden etkilenmektedir. Satın alma kararları rasyonel olabileceği gibi aynı zamanda rasyonel olmayan çok fazla durumu da bünyesinde bulundurmaktadır. Kişilerin finansal iyi oluş düzeyleri de kişilik yapılarından, verdikleri finansal kararların sonucunda elde ettikleri maddi kazançlardan ve finansal davranış boyutları gibi birçok durumdan dolaylı ve doğrudan etkilenmektedir. Bu çalışmanın amacı, tüketicilerin D tipi kişilik özelliklerinin kendilerinin finansal iyi oluş ve kompulsif satın alma davranışı üzerindeki etkisi aynı zamanda finansal iyi oluş düzeylerinin de kompulsif satın alma davranışı üzerine etkisini ortaya koymaktır. Çalışmada, Denizli ilinde ikamet eden 18 yaş üzeri ve çalışır durumda olan 658 katılımcıya anket uygulanmıştır. Araştırma sonucunda; D tipi pozitif kişilik boyutunun finansal iyi olma haline etkisinin düşük, kompulsif satın almaya ise çok düşük etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır. D tipi negatif kişilik durumunun ise finansal iyi olma haline küçük bir etkisi varken kompulsif satın alma davranışına ise çok küçük bir etkisinin olduğu bulunmuştur. Ayrıca çalışma sonucunda finansal iyi olma halinin ise yine kompulsif satın alma davranışına küçük bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

D Tipi Kişilik, Finansal İyi Oluş, Kompulsif Satın Alma

Regulatory Role of Financial Wellness in the Effect of Type D Personality Structure on Compulsory Purchase Behavior

Öz

Consumers are affected by their personality structure, financial situation and many other factors when making purchasing decisions. While purchasing decisions may be rational, they also involve many irrational situations. Individuals' financial well-being levels are also indirectly and directly affected by their personality structures, the financial gains they get as a result of the financial decisions they make, and the dimensions of financial behavior. The aim of this study is to reveal the effect of consumers' type D personality traits on their financial well-being and compulsive buying behavior, as well as the effect of their financial well-being on compulsive buying behavior. In the study, a questionnaire was applied to 658 participants residing in Denizli, over the age of 18 and working. As a result of the research; It was concluded that the positive type D personality dimension had a low effect on financial well-being and a very low effect on compulsive buying. It was found that type D negative personality had a small effect on financial well-being, while it had a very small effect on compulsive buying behavior. In addition, as a result of the study, it was determined that financial well-being has a small effect on compulsive buying behavior.

Anahtar Kelimeler

Type D Personality, Financial Well-Being, Compulsive Buying

Kaynakça

• Akbıyık, C. & Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Akademik Başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
• Akgüneş, A. O. (2021). Beş Temel Kişilik Özelliğinin Finansal Risk Alma ve Riskten Kaçınma Davranışları Üzerine Etkisi: Z Kuşağı Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, 12(29), 80-91.
• Apan, M. & Ercan, S. (2017). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Finansal Okuryazarlık Üzerine Etkisinin Yol Analizi ile Belirlenmesi: Lisans Düzeyindeki İşletme Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(16), 177-202.
• Avkiran, N. K. (2018). Rise of the Partial Least Squares Structural Equation Modeling: An Application in Banking. Partial Least Squares Structural Equation Modeling (1-29).
• Bozbay, Z. & Karakuş Başlar, E. (2019). Genel Kişilik Özellikleri, Materyalizm ve Statü Tüketiminin Kompulsif Satın Alma Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute/Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (37), 333-345.
• Brüggen E. C., Hogreve J., Holmlund M., Kabadayi S. & Löfgren M., (2017). Financial Well-Being: A Conceptualization and Research Agenda. Journal of Business Research, 79, 228-237
• Chin, W. W. (1998). The Partial Least Squares Approach to Structural Equation Modeling. Modern Methods for Business Research, 295(2), 295-336.
• Cinel, M. O. & Kandemir, H. (2020). Müsamahacı ve Kısıtlayıcı Örgüt Kültürünün Çalışanların İş Tatmini Üzerine Etkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Etkisi: Perakende Sektörü Üzerine Bir Araştırma. Politik Ekonomik Kuram, 4(2), 187-199.
• Cinel, M. O., Karademir, D. & Kandemir, H. (2021). Örgüt Kültüründe İş Güvenliğinin Çalışanların Motivasyonu Üzerine Etkisi: Mobilya İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma. Eurasian Journal of Forest Science, 9(1), 1-19.
• Cümandür, Ö. & Doğrul, Ü. (2021). İşletmelerin Tedarikçileriyle Olan İş Birliği Düzeylerini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: TRB2 Bölgesindeki İmalat ve Hizmet İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 441-466.
• Çelik, H. E. (2009). Yapısal Eşitlik Modellemesi ve Bir Uygulama: Genişletilmiş Online Alışveriş Kabul Modeli. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Çetin, B., Zengin, A. Y. & Yüksel, A. (2022). Covid-19 Sürecinde Kompulsif Satın Alma ve Ruhsal Travma Belirtilerinin Değerlendirilmesi. ODUSOBİAD, 12(1), 413-426, Doi:10.48146/odusobiad.1062881
• Çiçek, İ. & Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve Beş Faktör Kişilik Özellikleri: Kuramsal Bir Çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137-147.
• Dayı, F. & Çetin, Z. N. (2021). Kişilik Özelliklerinin Bireylerin Finansal Tutumları Üzerindeki Rolü. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 1234
• Deniz, A. & Erciş, A. (2008). Kişilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 301-330.
• Dijkstra, T. K. & Henseler, J. (2015). Consistent Partial Least Squares Path Modeling. MIS Quarterly, 39(2), 297-316.
• Durna, U. (2005). A Tipi ve B Tipi Kişilik Yapıları ve Bu Kişilik Yapılarını Etkileyen Faktörlerle İlgili Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 275-290.
• Fruyt, F. D. & Denollet, J. (2002). Type D Personality: A Five-Factor Model Perspective. Psychology & Health, 17(5), 671-683
• Gandrud, C. (2013). Reproducible Research with R and R Studio. Crc Press.
• Haenlein, M. & Kaplan, A. M. (2004). A Beginner's Guide to Partial Least Squares Analysis. Understanding Statistics, 3(4), 283-297.
• Hair Jr, F. J., Anderson, E. R., Tatham, L. R. & Black, C. W. (1998). Multivariate Data Analysis. Prentice Hall, New Jersey, 928 P.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M. & Sarstedt, M. (2021). A Prime on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM). Sage Publications.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., Sarstedt, M. & Thiele, K. O. (2017). Mirror, Mirror on The Wall: A Comparative Evaluation of Composite-Based Structural Equation Modeling Methods. Journal of the Academy of Marketing Science, 45, 616-632.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., Sarstedt, M., Danks, N. P. & Ray, S. (2021). Evaluation of Reflective Measurement Models. Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) Using R: A Workbook (75-90).
• Hair Jr, J. F., Sarstedt, M., Ringle, C. M. & Gudergan, S. P. (2017). Advanced Issues in Partial Least Squares Structural Equation Modeling. Sage Publications.
• Henseler, J., Ringle, C. M. & Sinkovics, R. R. (2009). The Use of Partial Least Squares Path Modeling in International Marketing. New Challenges to International Marketing. Emerald Group Publishing Limited.
• Otero-López, J. M. & Villardefrancos Pol, E. (2013), Compulsive Buying and the Five Factor Model of Personality: A Facet Analysis. Personality and Individual Differences, 55(5), 585-590.
• Kinaş, Y. (2021). Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modellemesiyle Aracılık ve Düzenleyicilik Etkilerinin Araştırılması ve Bir Uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Williams, L., O’Carroll, R. E. & O’Connor, R. C. (2009) Type D Personality and Cardiac Output in Response to Stress. Psychology & Health, 24(5), 489-500.
• Lejoyeux, M. & Weinstein, A. (2010) Compulsive Buying. The American Journal of Drug and Alcohol Abuse, 36(5), 248-253.
• Miran, B. (2021). R ile İstatistik Analiz.
• Mueller, A., Claes, L., Mitchell, J. E., Wonderlich, S. A., Crosby, R. D. & Zwaan, M. D. (2010). Personality Prototypes in Individuals with Compulsive Buying Based on the Big Five Model. Behaviour Research and Therapy, 48(9), 930-935.
• Müller, A., Mitchell, J. E. & Zwaan, M. D. (2015). Compulsive Buying. The American Journal on Addictions, 24(2), 132-137.
• Pekdemir, N H. (2018). Akademisyenlerde D Tipi Kişilik Yapısı ile İş Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özer, G. & Yıldırım Kutbay, A. (2018). Kişisel Finansal Faktörler, Kompulsif Satın Alma ve Finansal İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 73-99
• Özhan, Ş., & Akkaya, D. T. (2018). Kişilik Özelliklerinin Kompülsif Satın Alma Eğilimi Üzerindeki Etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 101-116.
• Semiz, B. B. (2017). A ve B Tipi Kişilik Özelliklerine Göre Tüketicilerin Plansız, Kompülsif ve Hedonik Satın Alma Davranışlarının Araştırılması. Pazarlama İçgörüsü Üzerine Çalışmalar, 1(1-2), 13-22.
• Şimşek, Ö. F. (2020). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve Lisrel Uygulamaları. Ekinoks.
• Tekin Turhan, G. (2020). Risk Eğiliminin Finansal İyi Olma Hali Üzerine Etkisi: Bankacılık Sektörü Örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 57-66
• Terzi, O. & Bayrakdaroğlu, F. (2022). Kişiliğin, Gösterişçi Tüketimin ve İnternet Bağımlılığının Kompulsif Satın Alma Üzerindeki Etkisi. Business and Economics Research Journal, 13(3), 523-544.
• Tokgöz, E. (2019). Hedonik ve Faydacı Tüketimin Dürtüsel ve Kompulsif Satın Alma Üzerinde Etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 93-108.
• Tokmak, M., Kandemir, H., Karaca, M. & Aydoğan, S. (2022). Sosyal Sermayenin Akademik Başarıya Etkisi: Gelendost Meslek Yüksekokulu Örneği. Premium e-Journal of Social Science (PEJOSS), 6(20), 160-176.
• Wang, C.-C. & Yang, H.-W. (2008), Passion for Online Shopping: The Influence of Personality and Compulsive Buying. Social Behavior and Personality: An International Journal, 36(5), 693-706.
• Yalçın, A. (2023). Genel Konut Özelliklerinin ve Fiyat Duyarlılığının Konut Satın Alma Davranışına Etkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 525-550.
• Yeşilyaprak, B. (1993), Kişilik Gelişim İnde Ailesel Faktörlerin Etkisine İlişkin Bir Araştırma. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 3(1), 3-16.
• Yılmaz, V. & Kinaş, Y. (2020). Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modellemesiyle Bir Elektrik Dağıtım Şirketinin Hizmet Kalitesinin Araştırılması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15(2), 437-456.
• Yüce, A. & Kerse, Y. (2018). Kişiliğin Kompulsif Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi: Ampirik Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 143-156.