Political Economy of the Place and Importance of Gazprom for Russia

Yıl 2021, , 470 - 491, 17.05.2021

Emek Yıldırım-şahin

https://doi.org/10.25295/fsecon.920029

Öz

Energy always becomes a significant fact for the living of people in the course of human history. The need for energy obtained from different sources and used for different aims in various periods in the history abides all the time. In this sense, the moment, in which the energy need has maximized, was the process of occurrence of industrial revolution and then capitalism that has improved day by day and expanded throughout the whole world. The energy requirement crucial for the completion of commodity chain as the core of the capitalism becomes completely as one of the basic requirements of the system beyond simply being a need for daily life. Today possessing energy sources also means possessing a significant economic and political power on both national and international bases. United States of America and Russian Federation are two prominent countries that have such a power and dynamically use economic and political aspects of this power in various mediums all over the world. The collaboration of these two main countries over the energy also gives the key of economic and political alliances at the same time. It is possible to see this power of Russia obtained from its rich underground sources within every decision, every step taken in both national and international context besides heavy industry infrastructure remained from the Soviet Union. In this respect, Gazprom is one of the foremost corporations in the world by conveying to a state-owned company as a result of nationalization politics carried out especially for regarding the energy sector and increasing the number of sectors and companies it contains every day by the year of 2000, when Vladimir Putin became the president, and afterwards, and its sphere of influence not only in Russian, post-Soviet, European and Far Eastern geographies but also in the rest of the world also includes economic and political decisions and interventions. By this work, it will aim to investigate the economic and political aspects of the place and importance of Gazprom for Russia within the context of national and international context through such attributes of it. For this reason, firstly it will handle a historical examination over USSR and Boris Yeltsin eras, and then it will try to make a political-economic analysis upon the significance of Gazprom on national and international bases.

Anahtar Kelimeler

Russia, Gazprom, natural gas, energy sector, state corporation

Rusya İçin Gazprom’un Yerinin ve Öneminin Ekonomi-Politiği

Öz

Enerji, insanlık tarihi boyunca insan yaşamı için hep önemli bir olgu olagelmiştir. Tarihte çeşitli dönemlerde çeşitli amaçlarla kullanılan çeşitli kaynaklardan elde edilen enerjiye olan ihtiyaç ise hep baki kalmıştır. Bu anlamda, enerji ihtiyacının maksimize olduğu moment ise sanayi devrimi ve sonrasında gün be gün gelişen ve tüm dünya sathına yayılan kapitalizmin ortaya çıkış sürecidir. Kapitalizmin özünü oluşturan meta zincirinin tamamlanması için elzem olan enerjiye duyulan gereksinim böylece basitçe gündelik yaşam ihtiyacından çıkıp tümden sistemin temel gereksinimlerinden biri haline gelmiştir. Günümüzde enerji kaynaklarına sahip olmak ise hem ulusal bazda hem de uluslararası bazda ekonomik ve siyasal anlamda önemli bir güce sahip olma anlamına da gelmektedir. Dünya üzerinde bu güce sahip olan ve çeşitli mecralarda bu gücün ekonomik ve politik veçhelerini dinamik bir biçimde kullanan ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya Federasyonu gelmektedir. Bu iki ana ülkenin enerji üzerinden kurdukları işbirlikleri aynı zamanda ekonomik ve siyasal ittifakların da anahtarını vermektedir. Rusya’nın, Sovyetler Birliği’nden kalan ağır sanayi altyapısının yanısıra zengin yeraltı kaynaklarından elde ettiği bu gücü hem ulusal hem de uluslararası bağlamda aldığı her kararın, attığı her adımın dâhilinde görmek mümkündür. Bu hususta, Vladimir Putin’in başkanlık koltuğuna oturduğu 2000 yılı ve sonrasında özellikle enerji sektörü gözetilerek yapılan devletleştirme politikaları sonucunda bir devlet şirketi haline gelen ve her geçen gün dâhilinde barındırdığı sektörleri ve şirketleri arttırarak dünyanın önde gelen şirketlerinden birisi Gazprom’dur ve hem Rus coğrafyasındaki hem eski Sovyet coğrafyadaki hem de Avrupa ve Uzakdoğu coğrafyalarındaki hem de dünyanın geri kalanındaki etki alanı ekonomik olduğu kadar siyasal kararları ve müdahaleleri de içermektedir. Bu çalışma ile, Gazprom’un bu nitelikleri üzerinden Rusya için ulusal ve uluslararası bağlamda yeri ve öneminin ekonomik ve politik veçheleri irdelenmeye çalışılacaktır. Bu nedenle, ilk önce SSCB ve Boris Yeltsin dönemleri üzerinden bir tarihsel incelemeye gidilecek, ardından da ulusal ve uluslararası bazda Gazprom’un öneminin ekonomi-politik bir analizi yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rusya, Gazprom, doğalgaz, enerji sektörü, devlet şirketi

Kaynakça

• Bedirhanoğlu, P. (2004). “Gorbaçov’dan Yeltsin’e Rusya’da Farklı Reform Pratikleri ve Neoliberalizm”, S. Dedeoğlu ve T. Subaşat (Haz.), Kalkınma ve Küreselleşme, içinde (275-313). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Deprem, O. (2018). “Kamulaştırma Görünümlü Devletleştirme Dönemi”. C. Başlamış ve O. Deprem (Yaz.), Vladimir Vladimiroviç Putin: Rusya’yı Ayağa Kaldıran Lider, içinde (152-161). İstanbul: Doğan Kitap.
• Dugin, A. (2014). Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, (Çev. V. İmanov). İstanbul: Küre Yayınları.
• Eltchaninoff, M. (2017). Putin’in Aklında Ne Var?, (Çev. M. I. Durmaz). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fotopoulos, T. (2008). “Transnational Elite and Russia: A New Bipolar World?” The International Journal of Inclusive Democracy, 4(4).
• Galtsova, A. & Huang, T. (2020). ““New” Gas from Russia to China via Power of Siberia-2 Pipeline: New Route and New Strategic Opportunities”. IHS Markit, 16.07.2020, https://ihsmarkit.com/research-analysis/new-gas-from-russia-to-china-via-power-of-siberia-2-pipeline.html (Erişim Tarihi: 09.04.2021)
• Gazprom. (2021). Power of Siberia, https://www.gazprom.com/projects/power-of-siberia/ (Erişim Tarihi: 08.04.2021)
• Goryunov, F. (2012). “What Kind of Capitalism has Russia Built?”. Russia Beyond, 23.03.2012, https://www.rbth.com/articles/2012/03/23/what_kind_of_capitalism_has_russia_built_15160.html (Erişim Tarihi: 15.03.2021)
• Henderson, J. & Mitrova, T. (2015). The Political and Commercial Dynamics of Russia’s Gas Export Strategy. Oxford: Oxford Institute for Energy Studies, University of Oxford.
• Jouanny, J. R. (2017). Putin Ne İstiyor?, (Çev. M. Öztürk). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kagarlitski, B. (2008). Bugünkü Rusya: Neoliberalizm, Otokrasi ve Restorasyon, (Çev. F. Arıkan ve S. Arıkan). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Korteweg, R. (2018). Energy as a Tool of Foreign Policy of Authoritarian States, in particular Russia. Brussel: Policy Department, Directorate-General for External Policies, European Parliament's Committee on Foreign Affairs.
• Kotz, D. M. & Weir, F. (2012). Gorbaçov’dan Putin’e Rusya’nın Yolu: Sovyet Sisteminin Çöküşü ve Yeni Rusya, (Çev. C. Çakır). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Larsson, R. L. (2006). Russia's Energy Policy: Security Dimensions and Russia's Reliability as an Energy Supplier. Stockholm: FOI - Swedish Defence Research Agency.
• Lunden, L. P., Fjaertoft, D., Overland, I. & Prachakova, A. (2013). “Gazprom vs. Other Russian Gas Producers: The Evolution of the Russian Gas Sector”. Energy Policy, 61, 663-670.
• Moser, N. (2018). Oil and the Economy of Russia: From the Late-Tsarist to the Post-Soviet Period. London & New York: Routledge.
• Mikulska, A. (2020). “Gazprom and Russian Natural Gas Policy in the First Two Decades of the 21st Century”. Orbis, 64(3), 403-420.
• Özdemir, V. (2018). Rusya’nın Kodları: Türkiye’de Rusya’yı Ararken Rusya’da Türkiye’yi Bulmak. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Sağlam, M. (2014). Gazprom’un Rusyası: Rusya’da Devletin Dönüşümü. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sharples, J. D. (2012). “Russia-EU Gas Relations: The Russian Perspective”. Conference paper for the British Association of Slavonic and East European Studies (BASEES) Annual Conference. 31 March-2 April 2012. Cambridge, UK.
• Şahin, E. Y. (2019). “Ulusötesi Kapitalist Sınıfın Sovyet Sonrası Rusya’daki Tezahürleri”, O. Şimşek (Ed.), Uluslararası Politik İktisatta Tarihsel ve Güncel Tartışmalar, içinde (103-118). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Urnova, A. (2009). “Russian State Corporations: A Stabilizing Economic Force or a Drag on Growth?”. Kennan Institute, https://www.wilsoncenter.org/publication/russian-state-corporations-stabilizing-economic-force-or-drag-growth (Erişim Tarihi: 22.03.2021)
• Uzgel, İ. (2020). “Rusya Küreselleşmenin Neresinde?”. Gazete Duvar, 27.01.2020, https://www.gazeteduvar.com.tr/yazarlar/2020/01/27/rusya-kuresellesmenin-neresinde (Erişim Tarihi: 03.03.2021)
• Wark, M. (2020). Moleküler Kızıl: Antroposen Çağının Teorisi, (Çev. C. Yardımcı). İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Yıldırım, E. (2017). “Boris Yeltsin ve 1993 Anayasa Krizi”. Birikim / Güncel, 23.03.2017, https://birikimdergisi.com/guncel/8229/boris-yeltsin-ve-1993-anayasa-krizi (Erişim Tarihi: 05.03.2021)