Ortaçağ Dönemi Derviş Topluluklarını Nasıl Kavramsallaştırmalı?

Yıl 2021, Sayı: 17, 415 - 436, 24.06.2021

M. Seyyit Şen

https://doi.org/10.16947/fsmia.957104

Öz

Bazı akademisyenler norm dışı hareket eden bütün derviş gruplarını Kalenderî olarak
nitelendirirlerken diğer akademisyenler bu tür toptancı bir yaklaşıma karşı çıkmaktadırlar.
Yanı sıra, çoğu akademisyen derviş gruplarını Ortodoks (Sünni) veya Heterodoks
(Gayr-i Sünni) şeklinde tasnif etmekte ve derviş topluluklarını Sünnilik açısından değerlendirmektedir.
Bu makalede, farklı yaşam tarzları olan ve farklı mistik tecrübe yaşayan
derviş topluluklarını yek pare bir grup olarak ele almanın problematiği üzerinde duracağız.
Ayrıca, Ortaçağ döneminde kural dışı hareket eden derviş topluluklarıyla Ortodoks
olarak anılan Sûfî gruplar arasında derin bir ilişki ağı bulunduğundan dolayı, derviş topluluklarını
Sünni veya Gayr-i Sünni olarak sınıflandırmanın zorluğunu vurgulayacağız.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ, Ortadoğu, derviş toplulukları, sûfizm, heterodoksi

How to Conceptualize Dervish Communities in the Middle Ages?

Öz

While some scholars describe all antinomian dervish groups as Qalandari, other
scholars oppose this perspective because of its essentialist characteristics. Also, most
scholars classify dervish groups as Orthodox (Sunni) or Heterodox (Non-Sunni) and analyze
dervish communities in terms of Sunnism. In this article, I will argue that treating
dervish communities as a single group is problematic since there had been dervish communities
with different lifestyles and different mystical experiences. Also, classifying
dervish communities as Sunni or non-Sunni was not substantial since interaction and
exchanges existed between antinomian dervish communities and Orthodox Sufi groups
in the Middle Ages.

Anahtar Kelimeler

he Middle Ages, the Middle East, dervish communities, sufism, heterodoxy

Kaynakça

• Abdurrahman Câmî, Tercüme-i Nefahâtü’l-Üns, çev. Lâmiî Çelebi, İstanbul, 1872.
• Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri, çev. Tahsin Yazıcı, İstanbul, Kabalcı Yayıncılık, 2011.
• Bedrüddîn el-Aynî, İkdu’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân, tah. Dr. Muhammed Muhammed Emin, Kahire, Matbaatü Dâri’l-Kutub ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, 2009.